Joldarymyz sapasyz emes, kútim kórmegen – Darhan Imanashev
ASTANA. KAZINFORM – «QazAvtoJol» UK» basqarma tóraǵasy Darhan Imanashev «Jibek Joly» telearnasynyń «Ýáde» baǵdarlamasyna suhbat berdi. Suhbat barysynda ol jol salýǵa syrttan qaryz alynýy, jol qurylysyna sheteldik kompanııalardyń tartylýy, otandyq kompanııalardyń áleýeti, saladaǵy jemqorlyq syndy máselelerge qatysty saýaldarǵa jaýap berdi.
Joldarymyzdyń 90 paıyzy qaryz qarajatqa salynyp jatyr
«Qazaqstandaǵy joldardyń 90 paıyzǵa jýyǵy syrtqy qaryz esebinen salynyp jatyr. Sebebi, bıýdjet esebinen jol salýǵa qarajat qarastyrylmaǵan. Al syrtqy qaryzdardy qaıtarýdyń birneshe joly bar. Birinshisi – kontsessııa arqyly, ıaǵnı aqyly joldardan túsken qarajat esebinen óteý. Ekinshisi – bıýdjetten jeńildetilgen nesıe berý arqyly qaıtarý. Úshinshisi – respýblıkalyq bıýdjet esebinen. Qaryzdy «QazAvtoJol» ózi tikeleı nemese Kólik mınıstrligine qarasty Avtomobıl joldary komıteti arqyly qaıtarady. Qazirgi ýaqytta elimizde respýblıkalyq mańyzy bar 25 myń shaqyrym jol bar. Sonyń bárine «QazAvtoJol» jaýapty. Búginde atalǵan joldardyń 3 100 shaqyrymynda qurylys jumystary júrip jatyr. Onyń 2 myńǵa jýyq shaqyrymyn bıyl paıdalanýǵa berýimiz qajet», - dedi Darhan Imanashev.
Onyń atap ótýinshe, salynǵan jol paıdalanýǵa beriler aldynda 5 satyly, ıaǵnı joldy kóterý, qıyrshyq tas, asfaltty beton tóseý syndy jumystar aıaqtalǵannan keıin tehnıkalyq jáne avtorlyq qadaǵalaý mamandary, kompanııa ókilderi tekserýden ótkizedi. Munan bólek, Kólik mınıstrligine qarasty «Sapa» ortalyǵy «QazAvtoJol» qabyldap alǵan jol ýchaskelerin qosymsha tekserip shyǵady. Jolǵa qajetti materıaldardyń mindetti túrde sertıfıkaty bolýy tıis.
Sonymen qatar olar qurylysqa paıdalanylar aldynda zerthanalyq tekserýden ótkiziledi.
Jol salasyndaǵy máseleler
Kompanııa basshysynyń sózine qaraǵanda, elimizdiń jol salasynda birneshe másele bar. Onyń ishinde 2017, 2019 jyldary bastalǵanymen áli kúnge aıaqtalmaǵan birneshe jobany aıtýǵa bolady. Bul joldardyń qurylysy uzaq ýaqytqa sozylyp ketken. Biraq, qurylys jumystarynyń sozylýynyń ózindik sebepteri bar ekendigi de ras.
«Máselen, qarajat máselesi týyndaıdy. Ony sheshseń bıtým máselesi aldan shyǵady. Ózderińiz de bilesizder. Elimizde bıtým tapshy. Maýsymdyq kezeńde bıtýmǵa suranys 2-3 esege artady. Qazaqstanda bıtým shyǵaratyn birneshe zaýyt bar. Aıtalyq, bıylǵa 1 mln 200 myń tonna qajet. Al zaýyttar 500 myń tonna ǵana shyǵarady. Osy máselege oraı zaýyttarmen kezdestik. Olar ónim shyǵarý kólemin 1 mln tonnaǵa deıin artta alatyndyqtaryn aıtady. Biraq, ónim – maýsymdyq. Qysta oǵan qajettilik joq. Sondyqtan zaýyttar qysta mazýt shyǵarady. Sebebi, qysta eshqandaı elde jol salynbaıdy. Qysta jazǵa daıyndyq júrgiziledi. ıAǵnı, qıyrshyq tas daıyndaıdy, tehnıkalaryn jóndeıdi, jol qurylysyna qajetti zaýyttardy bir jerden ekinshi jerge kóshiredi. Merdiger kompanııalar ózderine tıesili ýchaskeniń qysta qaryn tazalaıdy. Óıtkeni, olar jol salý barysynda sol ýchaskege 100 paıyz jaýapty», - dedi ol.
Joldardyń 70 paıyzyn sheteldikter salyp jatyr, otandyq kompanııalar talapqa saı emes
Darhan Imanashevtiń atap ótýinshe, elimizde respýblıkalyq mańyzy bar joldardyń 70 paıyzyn sheteldik kompanııalar salyp jatyr. Onyń kópshiligi – qytaılyq kompanııalar. Osyǵan oraı taıaýdaǵy Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda Memleket basshysy jol salasyna otandyq kompanııalardy kóptep tartý týraly tapsyrma bergen bolatyn. Alaıda, elimizdegi joldardyń basym bóligi syrtqy qaryz esebinen salynyp jatqandyqtan sheteldik bankter tarapynan joǵary talaptar bar. Al otandyq kompanııalar ol talaptarǵa sáıkes kelmeıdi.
«Mysaly, bir jol ýchaskesi 100 mlrd teńge turady delik. Sony salatyn kompanııanyń 7 jyl boıy jyl saıynǵy qarjy aınalymy 80-90 mlrd teńge bolýy tıis. Al elimizde ondaı qarjy aınalymy bar jol salasynda mundaı kompanııa joq. Eger joldardy respýblıkalyq bıýdjet esebinen salsaq, onda otandyq kompanııalar ol talaptarǵa saı keler edi. Sheteldik bankterdiń taǵy bir talaby - ózge elde de jol salý tájirıbesiniń bolýy. Al bizdiń merdigerler oǵan da sáıkes kelmeıdi. Búginde biz bul máseleni qalaı sheshemiz? Qazirgi ýaqytta sheteldik kompanııalarmen sóılesip, bizdiń kompanııalarmen birge tender protsedýralaryna qatysýdy usynamyz. Sol arqyly otandyq merdigerlerdiń deńgeıin kóterý josparymyzda bar», - dedi «QazAvtoJol» basshysy.
Suhbat barysynda kompanııa basshysy 2 jolaqty Qyzylorda-Aqtóbe jolyna toqtaldy. Búginde ol tranzıttik jol bolǵandyqtan kúnine 20 myńnan astam kólik qatynaıdy. Sondyqtan ony 4 jolaqty jolǵa aınalyrý úshin sheteldik banktermen kelissóz júrgizilip jatyr. Jalpy, elimizdegi respýblıkalyq mańyzy bar joldardyń jaǵdaıyn ortasha dep baǵalaýǵa bolady. Máselen, «Batys Qytaı - Batys Eýropa» salynǵanyna 10 jyldan astam ýaqyt ótti. Sodan beri oǵan jóndeý jumystary júrgizilmegen. Jalpy, jol qurylysy normatıvine sáıkes, ár 5 jyl saıyn ortasha, ár 10 jyl saıyn kúrdeli jóndeýden ótýi tıis. Osylaı joldy kútip ustaǵan kezde ol 25 jylǵa shydaıdy. Aıtalyq, beton joldardyń túıisken jerlerinde termotigis bar. Ár 5 jyl saıyn ony aýystyryp, beton ústine qorǵanys qabatyn quıyp otyrý qajet. Qazirgi ýaqytta qarajat bólinbegennen keıin mundaı jumystar istelmeıdi.
Aqyly joldan túsken qarajat qaıda ketedi?
«Turǵyndar «aqyly joldarǵa aqsha tóleımiz, sapasy nege nashar?» dep jatady. Normatıvtik qujattarymyzǵa sáıkes, aqyly joldan túsken qarajatty tek joldy kútip ustaýǵa jumsaımyz. Oǵan ne kiredi? Qysta jáne jazda jıekterindegi shópti orý, qoqystardy tazalaý, shuńqyrlardy biteý jumystary kiredi. Al ortasha jáne kúrdeli jóndeý jumystaryna respýblıkalyq bıýdjetten qarajat bólinýi tıis. Búginde elimizde 3 200 shaqyrym aqyly jol bar. Ótken jyly olardan 37 mlrd teńge qarajat tústi. Sol qarajattyń bári joldardy kútip ustaýǵa jumsaldy. Sonymen qatar 350-den astam arnaıy tehnıka satyp alyndy. Bıyl 1 700 shaqyrym shamasynda aqyly jol engizemiz dep josparlap otyrmyz. Jalpy, elimizde 4 jolaqty 1 shaqyrym joldy salýǵa 1 mlrd 700 mln men 2 mlrd teńge shamasynda qarjy ketedi», - dedi ol.
Onyń aıtýynsha, Reseı, Belarýs, Túrkııa syndy eldermen salystyrǵanda bizdegi aqyly joldardyń baǵasy tómen. Sol sebepti kompanııa joldardan alynatyn aqyny kóterýge nıetti. Biraq, qansha teńgege qymbattaıtyndyǵy belgisiz, esepteýler júrgizilip jatyr.
Munan bólek, kompanııa basshysy bir shaqyrym jol salýǵa ketetin qarajattyń nelikten qymbattaıtyndyǵyn qarapaıym mysalmen túsindirip ótti. Máselen, elimizdiń Batys Qazaqstan oblysynda qıyrshyq tas múldem joq. Sondyqtan óńir qıyrshyq tasty Aqtóbe oblysynan ne Reseıden alýǵa májbúr. Qıyrshyq tastyń bastapqy baǵasy 3 myń teńge bolsa, poıyzben ne júk kóligimen tasymaldaý kezinde 13 myń teńgege deıin qymbattaıdy. Sonyń saldarynan mınýsqa ketip, bankrot bolatyn kompanııalar da bar.
Sondaı-aq ol kompanııadaǵy jemqorlyqty joıý baǵytynda qolǵa alynǵan jumystarǵa toqtaldy. Aıtalyq, qazirgi ýaqytta kompanııanyń barlyq óńirlik fılıaldarynda jemqorlyq faktilerin anyqtaý úshin ishki aýdıt júrgizilip jatyr. Munan bólek, mekeme ishinde jemqorlyqqa qarsy bólim ashylmaq. Bul bastamany Kólik mınıstrligi de qoldap otyr. Jalpy, jol salasyndaǵy jemqorlyq faktileriniń ýchaskeni qabyldaý barysynda oryn alý yqtımaldyǵy joǵary.
Suhbat barysynda Darhan Imanashev respýblıkalyq mańyzy bar «Astana – Balqash – Almaty», «Atyraý – Astrahan», «Aqtóbe – Qandyaǵash», «Taldyqorǵan – Óskemen» joldary bıyl aıaqtalatyndyǵyna ýáde berdi.
«Ýáde beremin. Basqasha bolmaıdy. Ol uzaq ýaqyttan beri sozylyp ketken másele. Odan ary sozýǵa bolmaıdy, ony moıyndaımyn. Jalpy bizdiń joldarymyz sapasyz emes. Tek kútim kórmegen», - dedi kompanııa basshysy.
