JANTÓRIN SÁLІMGEREI SEIІTHANULY
Burynǵy Ýfa gýbernııasynyń Sterlıtamak ýezinde (qazirgi Bashqortstan) dúnıege kelgen. Orynbor gımnazııasyn, Máskeý ýnıversıtetiniń fızıka-matematıka fakýltetin jáne Sankt-Peterbor ýnıversıtetiniń zań fakýltetin bitirgen.
1905 jyldan bastap patsha úkimetine oppozıtsııada bolǵan saıası kúshterdiń qyzmetine aralasqan. «Avtonomııashylar odaǵyn» qurýǵa tikeleı atsalysqan. 1905 jyly 19 qarashada ótken avtonomııashylardyń sezine qatysqan. Kadetter partııasyna («Halyqtar bostandyǵy») múshelikke ótken.
Birinshi orys revolıýtsııasy jyldary Búkilreseılik musylmandar sezin ótkizýdi uıymdastyrýshylardyń biri boldy. Búkilreseılik musylmandardyń úshinshi sezinde «Reseı musylmandar odaǵy» («Ittıfaq ýl-mýslımın») uıymynyń Ortalyq komıtetiniń quramyna saılanǵan.
Birinshi Memlekettik dýmanyń múshesi bolyp, onda musylmandar fraktsııasynyń quramyna kirgen. Vyborg úndeýine qol qoıýshylardyń qatarynda boldy. Sol úshin patsha ókimeti tarapynan aıyptalyp, 3 aı abaqtyda otyrǵan.
Túrli oqý oryndarynda oqıtyn qazaq jastaryna kómek kórsetip turdy. 1911 jyly túrki tilderine engen arab-parsy sózderi jaıly kitap shyǵarǵan. 1914 jyldan bastap Sankt-Peterbor qalasynda tatar tilinde «Mıllıat» gazetin shyǵarǵan. 1916 jyly memlekettik dýmadaǵy musylman fraktsııasy janyndaǵy bıýroda qyzmetter atqarǵan. Onda ana tilinde oqytý máselesine kóp kóńil bólip, ol jóninde musylmandar fraktsııasyna naqtyly usynystar jasaǵan.
Mustafa Shoqaı, S.Maqsudov, A.Salıhov sekildi qaıratkerlermen birge maıdannyń jumysyna Túrkistan ólkesi men Qazaqstannan alynǵan adamdardyń hal-ahýaly jaıly málimetter jınastyryp, olardy musylmandar fraktsııasyna jetkerip turǵan. 1917 jylǵy aqpan tóńkerisi nátıjesinde patsha ókimeti qulatylǵannan keıin qalyptasqan jaǵdaıǵa saı ımperııadaǵy túrki tildes musylman halyqtarynyń saıası is-áreketterin bir izge túsirip, úılestirip otyrý úshin Búkilreseılik musylman sezin ótkizý kerektigin jaqtaǵan. Osy jyly Ýfa gýbernııasynan Búkilreseılik Quryltaı jınalysyna depýtattyqqa kandıdat bolyp usynylady. Edil-Oral avtonomııasynyń ulttyq jınalysyna (Mıllıat Medjlısı) depýtat bolyp saılanǵan.
Alashorda úkimetine qoldaý tanytyp, onyń jetekshilerimen tyǵyz baılanysta bolǵan.
Derek kózi:
Qazaqstan ulttyq entsıklopedııasy, 3 tom.