Sheteldik mıssıonerlerdiń shyrǵalańy
Osy oraıda eldegi dinı ahýaldy turaqtandyrý, dinı ekstremızm men terrorızmniń aldyn-alý sharalary jaıly Qoǵamdyq damý basqarmasynyń aqparattyq túsindirý tobynyń múshesi, Abylaı han atyndaǵy qazaq halyqaralyq qatynastar jáne álem tilderi ýnıversıtetiniń dotsenti, fılosofııa ǵylymdarynyń kandıdaty Jekebaeva Maqpalmen suhbat qurdyq.
– Ekstremızm taqyryby bizdiń leksıkonymyzǵa jaqynda endi. Bul termın ózgelerdi túsinbeý, moıyndamaý, qarsy shyǵý degen sózdiń tórkininen shyqsa, dinı ekstremızmniń sıpaty qandaı bolmaq?
– Ekstremızm nadandyqqa, kórsoqyrlyqqa beıimdelgen kózqarastardan týyndap, ózgelerdi túsinbeý nemese túsingisi kelmeýden, ózderin óte taza, kirshiksiz sanap, basqany adasýshylarǵa jatqyzyp, týra jol kórsetkenderdi moıyndamaýmen, túrli tóńkerister men qantógisterimen erekshelenedi. Ekstremızm músheleri kózdegen maqsattaryna jetý úshin ózderin qurban etýge, kúsh, qarý qoldaný jáne zańdar, senim-nanymdardy aıaqqa taptap, din atyn búrkemelep, dittegenderine jetýge tyrysady. Ekstremıster ózi úshin bógde pikirde sanalatyndardy túrli amal-aılalarmen arandatýdy oılastyryp, dindegi jeńildetken úkimderdi aýyrlatyp kórsetip, halyqty aldap, musylmandyq adal, taza tirshilikti laılaýǵa barynsha tyrysyp, bógde, bóten pıǵyldy aramyzǵa taratady. Destrýktıvti dinı uıymdar – adam sanasyn ártúrli ádister arqyly baqylaı otyryp, tulǵanyń fızıkalyq, psıhıkalyq jaǵdaıynyń buzylýyna alyp baratyn jáne otbasynyń, qoǵam men memlekettiń quldyraýy men ydyraýyna yqpal etetin totalıtarlyq uǵym. Destrýktıvti dinı birlestik – kez-kelgen baǵyttaǵy avtorıtarlyq sıpattaǵy ıerarhııalyq uıym. Olar tulǵanyń tabıǵı úılesimdi, rýhanı, psıhıkalyq jáne fızıkalyq jaǵdaıyna qaýip týǵyzýmen qatar, qoǵamda uzaq ýaqyttar aralyǵynda qalyptasqan áleýmettik normalardy, dástúrler men mádenıetti joıatyn qaýipti uıym.
– Qazaqstan konfessııaaralyq, ultaralyq kelisimdi nasıhattap otyrǵan birden bir zaıyrly memleket. Elimizde jalpy qansha konfessııa men dinı birlestik bar?
– Qazaqstanda 18 konfessııaǵa tıisti 2237 dinı birlestikter, 517 ıslamdyq, 281 pravoslavtyq dinı birlestik, 389 protestanttyq dinı birlestikter jumys isteıdi.
– Júrgizilip jatqan aqparattyq jumystarǵa qaramastan áli de kóp adam solardyń jeteginde júr. Destrýktıvti dinı aǵymdar adamdardy qalaı óz shyrmaýyna túsiredi ?
– Eń aldymen, dindik marketıng. Olar ádette myqty marektolog bolady. Óziniń bilimin taratý jáne erekshe ádistermen jańa adamdar quramyn jınaýdy qolǵa alady (kólemdi aqparattar quraldarynda jarnama jasaý, kóshedegi jarnamalar, poshtalyq jarnama, atalýy belgisiz semınarlar men jarnamalar). Mysalǵa, Bıblııany oqý, aǵylshyn tilin úırený, psıhologııalyq trenıng, qarym-qatynas máselesine ruqsat berý, balalar tárbıesi, qaıyrymdylyq kontsertter, pedagogıka suraqtary boıynsha semınarlar degen sııaqty jınalystar bolady.
– Qandaı adamdar osy sektalardyń qurbany bolady ?
– Sektanyń múshesine eń aldymen psıhıkasy turaqsyz, ashyq adamgershilik belgileri, rýhanı, mádenı bilimi joq adamdar kiredi. Nátıjesinde adam sektanttardyń bilimine, jınalystarǵa qatysýǵa, kóshbasshylary men ustazdarynyń kórsetken nusqaýlaryna tolyqtaı táýeldi bolyp qalady. Astrologtar klýbtary, ekstrasenster, kóripkelder men halyq emshileriniń seanstary, dárister men aǵartýshylyq áńgimeler arqyly da júrgiziledi. Barynsha kóńil bólip, qamqor bolady. Psıhologııalyq qysym jasap, jańadan kelgenderge únemi erekshe iltıpatta bolady – «mahabbatpen bombalaý» dep ataımyz muny. Túrli shyǵys medıtatsııalarymen beı-jaı kúıge túsirý tehnologııalaryn qoldaný arqyly jańadan qosylǵan adamdarǵa yqpal etýlerin birtindep ósire bastaıdy.
– Ekstremızmnen týatyn qaýip qandaı ?
– Ekstremızmniń kez-kelgen túrleriniń bári – terrorızm, rasızm, etnotsıd, genotsıd – bári de kúsh qoldanýǵa súıengen. Ekstremızmniń búgingi tańda keń taraǵan túri – terrorızm. Terrorızm men dinı ekstremızm adamzat balasyna qaýip pen qater tóndiretin uıymdar, óz múddelerin júzege asyrý úshin nebir ozbyr áreketterge barady. Bılik pen baılyqqa qol jetkizý úshin eshteńeden taısalmaıdy. Bılikti ornynan ketirip, dindi syltaý etip, adamdar ómirine qaýip uıalatady. Qoǵam arasynda alaýyzdyqty týdyryp, tynyshtyqty buzady. Osy oraıda búgingi tańda biraz ýaqyttan beri, QR Dinı basqarma, UQK tarapynan, qalalyq, respýblıkalyq, kólemde barlyq elimizdiń qalalarynda, aýdandarynda aqparattyq-quqyqtyq jáne psıhologııalyq keńester, destrýktıvti dinı aǵymdardan zardap shekkenderdi ońaltý jumystaryn uıymdastyrý, aqparattyq túsindirmelik toptyń (ATT) músheleri arqyly qoǵamdy saqtandyrý maqsatynda barynsha aqparattandyrý syndy birshama jumystar josparly naqty túrde júrgizilip jatyr. Ataı ketsek, solardyń biri Almaty qalasy boıynsha, Qoǵamdyq damý basqarmasynyń aqparattyq túsindirmelik tobynyń (ATT) músheleri «Ekstremızm men terrorızmge qarsy kúres», «Teris dinı aǵymdardyń qoǵamǵa yqpaly», «Dinı sektalar» syndy taqyryptarǵa dárister, semınarlar, kezdesýler halqymyzdyń ártúrli sanatynyń arasynda ótkizýde. Kóbinese, saýda oryndarynda, dinı uıymdarda, qurlys alańdarynda, joǵarǵy oqý oryndarynyń stýdentteri men oqytýshylarynyń, qyzmetkerlerdiń, HQKO qyzmetkerleriniń, emhana, aýrýhana, salyq organdarynyń qyzmetkerleri arasynda ártúrli mekemelerde oqytylyp júr. Tyńdarmandarǵa qoǵamnyń áleýmettik, quqyqtyq, dinı sıpattaryn uǵyndyra otyryp, olardy terrorlyq, lańkestik jáne dinı ekstremıstik baǵytta arandatýǵa jol bermeý maqsat tutylyp otyr. Dárister men kezdesýlerde beınefılmder, slaıdtar kórsetilip, oıtalqy, pikirtalastar qyzý talqylanady. Teris aǵymdardyń aldaý azǵyrýyna kónip, qaramaǵyna ilinbeý úshin osyndaı aqparattyq túsindirý toptarynyń músheleri «Ekstremızm men terrorızmge qarsy kúres joldary», «QR ekstremızm men terrorızmge qarsy dinı zańnamalar», «Teris dinı aǵymdardyń qoǵamǵa yqpaly», «Dinı sektalardyń jastarǵa, qoǵamǵa qaýpi» syndy taqyryptarǵa dárister, semınarlar, kezdesýler ótkizýi óte ózekti. Naqtyraq «Sırııadaǵy jaǵdaı», DAISh uıymynyń quryǵyna túsip adasyp terrorıst bolyp ketken, keıinnen uıymnyń teris maqsatyn túsinip, elge «Jýsan operatsııasy» arqyly oralyp otyrǵan qandas baýyrlarymyzdy mysalǵa keltirsek bolady.
– Osyndaı kezdesý barysynda tyńdarmandar arasynda eń kóp qoıylatyn saýal qandaı? Adamdardy kóbinese ne alańdatady ?
– Kezdesýler barysynda eń kóp qoıylatyn suraqtardyń biri: qandaı adamdar qaýip-qaterge ushyraıdy jáne osyndaı uıymdyq toptardyń quryǵyna túsip qalady? Qandaı dinı atty jamylǵan uıymdarǵa tyıym salynǵan jáne olarǵa enýge bolmaıdy? Mıssıonerlerdiń maqsaty nede? Elimizde túrli elderden kelip din ýaǵyzdaýshy mıssıonerlik toptardyń is-áreketi dinı sanaǵa keri yqpalyn tıgizýde.
– Mıssıonerlerdiń qyzmetin shekteýge bizdiń zań turǵysynan talaptar bar ma?
– Mıssıonerlik qyzmetti shekteýde órkenıetti elderdiń tájirıbesin negizge ala otyryp jáne ulttyq múddelerimizdi negizge ala otyryp jasaýymyz kerek. Mıssıonerler jastardy aǵylshyn tili kýrsyna, stýdenttermen tájirıbe almasý, granttyq baǵdarlamalar, ońaı aqsha tabý degen sııaqty aıla sharǵymen shaqyrady. Sheteldik mıssıonerler jastar men balalar lagerlerin, aǵylshyn tilin jáne mýzykalyq aspaptarda oınaýdy úıretý kýrstaryn, stýdenttermen tájirıbe almasý syndy túrli aıla-sharǵymen óz jumystaryn belsene júrgizýde. Ásirese, keıbir destrýktıvti sektalar azamattardyń otbasylyq jáne jeke ómirine aralasyp, azamattardyń quqyqtaryna qol suǵýda. Azamattardyń keıbir konstıtýtsııalyq mindetterin oryndaýyna shek qoıýda (Otandy qorǵaý). Memlekettik án urandy oryndaýdan bas tartyp, memlekettik rámizderge degen qurmet sezimin aıaqasty etedi. Islam dini baǵytyndaǵy keıbir destrýktıvti dinı aǵymdar ózge pikirge tózbeý, basqalarǵa agressııalyq kózqaraspen qaraý, aldyna qoıǵan maqsattaryna qarýmen bolsa da qol jetkizý sekildi sıpattarmen tanyldy. Sonyń nátıjesinde ol basqalarǵa qatysty túrli qatygez is-áreketterge barýy da yqtımal. Ata-ananyń qyzmeti, týystarǵa jan ashý jáne qoǵamnyń qamqorshysy bolý sekildi adamı jáne ıslamı moraldyq qundylyqtardan jyraq bolady. Quran aıattaryn óz betterinshe ózgertip alǵan, ásirese jas qyzdardy aldap-arbap, otbasymen, týystarymen aralastyrmaı, «jalǵan nekege» turyp, (musylmandyq neke) dep jalǵan kýáger tartyp, sońynda birneshe aıdan soń qyzdy «talaq» aıtyp, túrli syltaýlarmen «ajyrastym senimen» dep qashyp ketetin azamattar kóbeıýde. «Takfırshiler» uıymyna kelsek, olar ózderin taza musylmandar sanap, ózgelerdi kápirge esepteıdi eken. Egıpette bastaý alǵan bul aǵym ózge musylmandarmen aralaspaıdy, meshitke barmaıdy. Musylmandar arasynda jik salýshy. Memlekettiń saıası baǵytyn qabyldamaıdy. Olar din aqıqatyn bilýge talpynbaıdy. Aǵym musylmandar arasynda iritki salyp, olardyń birlik - yntymaǵyn buzýǵa tyrysady. Daý-janjal týǵyzý arqyly memlekettiń saıası-ekonomıkalyq baǵdarlamasynyń nyǵaıýyna keri yqpal jasaıdy. Bul jerde biz birneshe ǵana sektalar týraly mysal keltirdik. Kez kelgen sektanyń maqsaty - el tynyshtyǵyn buzý, óz pikirlerin óz jaqtastaryn kóbeıtý, el arasynda keńinen taratý.
Áńgimeńizge rahmet!
