SABATAEV SATYLǴAN

sp;Sabataev Satylǵan (1874-1921) - Alash qozǵalysynyń qaıratkeri, shyǵystanýshy, Alashorda úkimetiniń jáne Alashordanyń Jetisý oblystyq komıtetiniń múshesi. Alǵashqy joǵary bilimdi qazaq agronomy. Abaı jáne Mirjaqyp óleńderin alǵash orys tiline aýdarýshy.

Burynǵy Vernyı ýezi Úlken Almaty bolysynyń №7 aýylynda dúnıege kelgen.  Vernyı erler gımnazııasyn, Máskeýdegi Lazarevtiń Shyǵys tilderi ınstıtýtyn, Máskeý aýyl sharýashylyq ınstıtýtyn bitirgen.  

         1899-1906 jyldary Pishpek, Jarkent ýezdik basqarmalarynyń  aýdarmashysy, Jetisý oblystyq qonys aýdarý mekemesiniń qyzmetkeri, 1906-1908 jyldary Jetisý oblystyq eginshilik jáne jerge ornalastyrý bas basqarmasynyń qyzmetkeri bolǵan. 1915 jyly Máskeý aýyl sharýashylyq ınstıtýtyn bitirip, qazaqtardyń arasynan tuńǵysh ǵalym-agronom atanǵan. 1916-1917 jyldar aralyǵynda Lepsi ýeziniń aýyl sharýashylyq mekemesinde jumys istegen.

         Patsha úkimeti qulaǵannan keıin S.Sabataev qoǵamdyq-saıası jumystarǵa, ásirese, Alash qozǵalysyna belsene aralasqan. 1917 jyly 5-12 jeltoqsanda Orynbor qalasynda ótken Ekinshi Jalpyqazaq sezinde Alashorda úkimetiniń múshesi bolyp saılanady. 1918 jyly qańtarda Vernyı qalasyndaǵy Jetisý oblysynyń qazaqtarynyń 2-sezine qatysyp, avtonomııa, mılıtsııa qurý jumystarymen tyǵyz aınalysqan.

 Vernyıdaǵy alash zııalylarynyń bul áreketinen jáne aq gvardııashylar men kazak-orystardyń is-qımyldarynan qaýiptengen bolshevıkter qalada ár túrli jıyn, búlinshilik uıymdastyrady. Aqyry 1918 jyly 9 naýryzda olar O.Áljanov, Y.Jaınaqov jáne S.Sabataev sııaqty alash basshylaryn tutqyndaıdy. 17 sáýirde túrmeden bosatylyp, Semeıde zemstvo, Alash jumystaryn atqarǵan. 1918 jyly 10-31 tamyzda Alashordanyń Lepsi ýezinde ótken Jetisý oblystyq sezinde oblystyq komıtettiń múshesi bolyp saılanǵan. Osy jerde ol 1-Alash áskerı polkin jasaqtaýǵa belsene qatysady. 1918 jyly 1 qarashada Alashorda keńesi Sibir úkimetinen S.Sabataevtyń aýyl sharýashylyqtyń bas mamany bolýyna ruqsat alǵan.

         Keńes úkimeti ornaǵannan keıin ol Qarqaraly óńirinde óz mamandyǵy boıynsha qyzmetter atqarǵan. 1921 jyly kóktemde Botaqara degen jerden tuqym alyp kelýge bara jatqan S.Sabataevty aqtardyń sońyna túsken qyzyl áskerler jazyqsyz atyp ketedi.

         S.Sabataev Lazarev  ınstıtýtynda oqyp júrgende Máskeý ýnıversıteti janyndaǵy Jaratylystaný, antropologııa jáne etnografııa áýesqoılarynyń ımperatorlyq qoǵamynyń májilisterine qatysyp, «Qazaqtardyń sot isin júrgizýi», «Torǵaı oblysy Qostanaı ýezi qazaqtarynyń aqsaqaldar men araaǵaıyndyq soty» degen taqyryptarda  ǵylymı baıandamalar jasaǵan.

          S.Sabataev kórnekti shyǵystanýshy ǵalym A.Veselovskııdiń qurmetine shyǵarylǵan «Ál-Sharqııat» (Máskeý,1914) jınaǵyna Abaı Qunanbaevtiń «Jaz», Mirjaqyp Dýlatovtyń «Muń» atty óleńderin qara sózben orys tiline aýdaryp, engizgen.

Derek kózi:

"Qazaqstan" ulttyq entsıklopedııasy 7 tom.