Eýropa men Azııanyń iri óńirlerin jalǵaýda OA basty logıstıkalyq habqa aınalyp keledi - Prezıdent

ASTANA. KAZINFORM - Prezıdent ekinshi «Ortalyq Azııa – Qytaı» sammıtine qatysty. Sammıtti ashqan Qazaqstan Prezıdenti QHR Tóraǵasyna jáne Qyrǵyzstan, Tájikstan, Túrikmenstan men Ózbekstan basshylaryna iltıpat bildirdi, dep habarlaıdy Aqordanyń baspasóz qyzmeti.

Memleket basshysy Ortalyq Azııa elderimen jan-jaqty yntymaqtastyqqa nıet tanytqany úshin QHR Tóraǵasy Sı Tszınpınge alǵys aıtty. Sondaı-aq Sammıt jumysyna belsene atsalysyp, óńirlik yntymaqtastyqqa udaıy qoldaý kórsetip kele jatqan baýyrlas memleketterdiń basshylaryna rızashylyǵyn jetkizdi.

– Jıynǵa qatysyp otyrǵan Ortalyq Azııa memleketteriniń ózara senimi men ortaq kúsh-jigeriniń nátıjesinde tatý kórshilik qarym-qatynasqa, dostyq pen qoldaýǵa arqa súıegen yntymaqtastyqtyń buryn-sońdy bolmaǵan úlgisi qalyptasty. Osy rette asa kórnekti memleket qaıratkeri, Tóraǵa Sı Tszınpın basqaratyn Qytaı eliniń belsendi ári tıimdi rólin atap ótkenimiz durys. Kórshiles Qytaı Qazaqstannyń máńgi ári strategııalyq seriktesine, naǵyz dosyna aınaldy. Seksen mıllıondaı halqy bar aýqymdy naryqqa ıe jáne tabıǵı resýrstarǵa baı bizdiń óńir halyqaralyq qatynastardyń, sondaı-aq saýda-ekonomıkalyq, ınvestıtsııalyq jáne gýmanıtarlyq yntymaqtastyqtyń mańyzdy sýbektisi retinde óz pozıtsııasyn birte-birte nyǵaıtyp keledi. Osynaý oń úderiste Qytaı Halyq Respýblıkasymen san qyrly yqpaldastyq negizgi ról atqarady. Ortalyq Azııa men Qytaı arasyndaǵy baılanystar máńgilik, kez kelgen jaǵdaıǵa beıim ári jan-jaqty strategııalyq seriktestik deńgeıine kóterilgenine basa nazar aýdarǵym keledi, – dedi Prezıdent.

Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, qolda bar múmkindikti biriktirý Qytaımen qarqyndy ári ózara tıimdi yntymaqtastyqqa tyń serpin beredi.

– Ortalyq Azııa memleketteriniń ishki jalpy óniminiń kólemi jarty trıllıon dollar mejesine taıap qaldy. Sońǵy bes jylda óńirdegi saýda aınalymy aıtarlyqtaı ulǵaıyp, 10 mıllıard dollardan asty. Ótken jyly bizdiń aımaqtyń Qytaımen aradaǵy syrtqy saýdasy 40 paıyzǵa jýyqtap, 95 mıllıard dollardy qurady. Bul – rekordtyq meje. Atalǵan kórsetkishtiń 46 paıyzy Qazaqstanǵa tıesili. Elimizdiń Qytaımen taýar aınalymy 44 mıllıard dollarǵa jetti. Qytaı ınvestıtsııasy Qazaqstannyń ekonomıkalyq ósimine mańyzdy úles qosyp keledi. Búginge deıin kórshiles el bizge 26 mıllıard dollardan astam qarjy quıdy. Qazaqstanda Qytaı kapıtalynyń úlesi bar 5 myńǵa jýyq kásiporyn jumys isteıdi, – dedi Prezıdent.

Memleket basshysy Qazaqstannyń Qytaıdan keń kólemde ınvestıtsııa tartýǵa baǵyttalǵan saıasatynan aınymaıtynyn rastady.

– Qazaqstanda ekonomıkalyq ósimge serpin beretin tyń múmkindikter qarastyrylyp jatyr. Ásirese, Qytaımen birlesken jobalardy iske qosýǵa, taýar nomenklatýrasyn kóbeıtip, kórshiles el naryǵynda suranysqa ıe ónimder eksportyn ulǵaıtýǵa erekshe mán beriledi. Óńdelý deńgeıi tórtinshi satyǵa saı, qosylǵan quny joǵary ónim shyǵaratyn tehnologııalyq kásiporyndar ashýǵa nıettimiz. Aýyl sharýashylyǵy, sonyń ishinde ozyq agrotehnologııalar men tıimdi sý únemdeý ázirlemelerin qoldanysqa engizý baǵytyndaǵy yntymaqtastyq óte mańyzdy. Bul rette Qytaı kompanııalary agroónerkásip keshenindegi óndiris oryndaryn lokalızatsııalaý isine atsalysady dep úmittenemiz. Elderimiz arasyndaǵy ekonomıkalyq yqpaldastyqqa «Qorǵas» halyqaralyq shekara mańy yntymaqtastyq ortalyǵy tyń serpin beredi, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Prezıdent qazirgideı geosaıası ahýal kúrdeli kezeńde jetkizý tizbeginiń senimdi ári qaýipsiz baǵyttaryn qamtamasyz etý barlyq el úshin strategııalyq turǵydan ózekti ekenin aıtty.

– Eýropa men Azııanyń iri óńirlerin jalǵaýda Ortalyq Azııa basty logıstıkalyq habqa aınalyp keledi. Byltyr Qytaıdan Ortalyq Azııa elderi arqyly tasymaldanǵan júk kólemi 12 paıyzǵa artyp, 211 myń konteınerden asty. Qytaıdan Eýropaǵa qurlyq joldarymen jóneltiletin júktiń 85 paıyzy Qazaqstanǵa tıesili. Biz qurlyqaralyq baılanysty kúsheıtýge jáne Ortalyq Azııa aımaǵynyń básekelestik artyqshylyǵyn barynsha paıdalanýǵa erekshe mán beremiz. Qazaqstan «Bir beldeý, bir jol» megajobasynyń alǵashqy býyny retinde bul bastamany «Batys Qytaı – Batys Eýropa», Transkaspıı halyqaralyq kólik dálizi jáne «Soltústik – Ońtústik» sekildi mańyzdy tranzıttik baǵyttarmen ushtastyrýdy kózdeıdi. Transkaspıı baǵytynyń tartymdylyǵyn arttyrý úshin Kaspıı teńizindegi aılaqtardy jańǵyrtý jáne tsıfrlandyrý, júk termınaldaryn salý, sondaı-aq júk kemeleri óndirisin jolǵa qoıý boıynsha júıeli sharalar qabyldap jatyrmyz. Osy oraıda Qytaı tarapyna Kaspııdegi «Quryq» portynda júk termınalyn birigip salýdy usynamyz, – dedi Memleket basshysy.

Qasym-Jomart Toqaev energetıka salasyndaǵy yqpaldastyqty óńirdiń ornyqty damýyna áser etetin eń basty faktorlardyń biri retinde atady.

– Álemdegi ýran qorynyń 20 paıyzy, munaıdyń 17 paıyzdan astamy, tabıǵı gazdyń 7 paıyzy, sondaı-aq sırek kezdesetin metaldardyń mol keni Ortalyq Azııada shoǵyrlanǵan. ıAǵnı bul saladaǵy áleýetimiz orasan zor. Biz ozyq tehnologııalar almasýǵa jáne energetıka ınfraqurylymdaryn jańǵyrtýǵa nıettimiz. Sondaı-aq aımaqtyń energetıkalyq qaýipsizdigin nyǵaıtýǵa, tehnologııalyq turǵydan ilgerileýge jáne qýat kózderin ártaraptandyrýǵa mán bergen jón. Qytaı Halyq Respýblıkasynyń ıadrolyq energetıkany damytýdaǵy baı jáne tabysty tájirıbesin eskere otyryp, atalǵan strategııalyq salada ornyqty yntymaqtastyq ornatýǵa múddelimiz. Jýyq arada kelisimge qol qoıýǵa daıyndalamyz, – dedi Prezıdent.

Qasym-Jomart Toqaev Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Tóraǵasy Sı Tszınpınniń «Taǵdyry ortaq kórshiles elder qoǵamdastyǵyn» qurý bastamasyna joǵary baǵa berdi. Onyń pikirinshe, bul teńquqyly seriktestik, ortaq ıgilik pen ózara qurmet qaǵıdalaryna tolyq saı keledi. Memleket basshysy atalǵan ustanymdar búgingi Sammıt qorytyndysy boıynsha qol qoıylatyn «Máńgi tatý kórshilik, dostyq pen yntymaqtastyq týraly shartta» kórinis tabatynyna senim bildirdi.

Prezıdenttiń aıtýynsha, Qazaqstan Ortalyq Azııanyń beıbitshilik, ornyqty qaýipsizdik pen ónimdi yqpaldastyq mekeni bolǵanyn qalaıdy. Elimiz dinı ekstremızmmen, terrorızmmen, separatızmmen, esirtki tasymaldaýmen, zańsyz qarý-jaraq saýdasymen, ruqsatsyz kóshi-qonmen jáne adam saýdasymen ymyrasyz kúresti jalǵastyrýǵa ázir. Halyqaralyq kıberqylmystyń órshýi aıryqsha nazar aýdarýdy talap etedi. Osyǵan oraı Prezıdent salalyq vedomstvo basshylary arasynda turaqty baılanys ornatýdy usyndy.

Memleket basshysy Ortalyq Azııa men Qytaı halyqtarynyń arasyndaǵy mádenı-gýmanıtarlyq yntymaqtastyqtyń joǵary qarqynyna toqtaldy. Mádenı ortalyqtardyń ashylýy, kreatıvti ındýstrııa jáne týrızm salalarynyń damýy osy baǵyttaǵy basty basymdyqtar retinde ataldy.

– Sıan qalasynan Almaty shaharyna qatynaıtyn alǵashqy týrıstik poıyzdyń iske qosylýyn quptaımyz. «Qazaqstandaǵy Qytaı týrızmi jylyna» oraılastyrylǵan bul oqıǵa ǵasyrlar boıy Eýrazııa aýmaǵynda taýarlar men ıdeıalardyń tolassyz almasýyna dáneker bolǵan Uly Jibek jolynyń rýhyn jańǵyrtady, – dedi Prezıdent.

Qasym-Jomart Toqaev Almaty men Shanhaı qalalary, sondaı-aq Qazaqstan men Qytaıdyń birqatar óńirleri arasynda baýyrlastyq qarym-qatynas ornaǵanyn qýattady.

Memleket basshysy Qytaı tarapynyń Ortalyq Azııamen yntymaqtastyqqa arnalǵan ataýly jyldar uıymdastyrý bastamasyna qoldaý bildirip, kelesi jyldy «Bilim berý jáne ǵylymı zertteýler jyly» dep jarııalaýdy usyndy. Bul qadam elderimizdiń gýmanıtarlyq yqpaldastyǵyn jandandyrady.

Qazaqstan bilim berý ınfraqurylymyn jasaqtaýǵa jáne jańa tehnoparkter ashýǵa belsendi túrde kiristi. Osy oraıda Qytaıdyń alpaýyt tehnologııalyq kompanııalarynyń qatysýymen birlesken zerthanalar men ınjenerler akademııasyn iske qosýǵa beıil. Prezıdenttiń pikirinshe, kásibı mamandardyń jańa býyny óńirdiń tsıfrlyq, «jasyl», ındýstrııalyq transformatsııasyna túrtki bolatyn qozǵaýshy kúshke aınalady.

Budan bólek, Memleket basshysy «Ortalyq Azııa – Qytaı» formatynyń 2026-2030 jyldarǵa arnalǵan uzaqmerzimdi damý strategııasyn ázirleý qajet dep sanaıdy.

Prezıdenttiń pikirinshe, búgingi Sammıt elderimizdiń tatý kórshilik qatynasty, ózara tıimdi yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa jáne ornyqty damýǵa múddeli ekenin rastady. Memleket basshysy jıyn barysynda aıtylǵan usynystar máńgi dostyq pen strategııalyq seriktestikke berik negiz qalaıtynyna senim bildirdi. Sondaı-aq ortaq kúsh-jiger jumyldyrýdyń nátıjesinde «Ortalyq Azııa – Qytaı» formatyn ınstıtýttandyrý isi tabysty júzege asqanyn atap ótti.

Ekinshi «Ortalyq Azııa – Qytaı» sammıtinde QHR Tóraǵasy Sı Tszınpın, Qyrǵyzstan Prezıdenti Sadyr Japarov, Tájikstan Prezıdenti Emomalı Rahmon, Túrikmenstan Prezıdenti Serdar Berdimuhamedov jáne Ózbekstan Prezıdenti Shavkat Mırzıeev sóz sóıledi.

Forým qorytyndysy boıynsha memleketter basshylary ekinshi «Ortalyq Azııa – Qytaı» sammıtiniń Astana deklaratsııasyna, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasy, Qyrǵyz Respýblıkasy, Tájikstan Respýblıkasy, Túrikmenstan Respýblıkasy, Ózbekstan Respýblıkasy jáne Qytaı Halyq Respýblıkasy arasyndaǵy máńgi tatý kórshilik, dostyq pen yntymaqtastyq týraly shartqa qol qoıdy.