Balaqaev Máýlen Balaqaıuly

Balaqaev Máýlen Balaqaıuly (1907-1995) – qazaq til biliminiń negizin qalaýshylardyń biri, fılologııa ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Ǵylym akademııasynyń korrespondent múshesi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri, Sh.Ýálıhanov atyndaǵy syılyqtyń ıegeri.

Oңtүstik Қazaқstan oblysynda týғan. Қazaқ pedagogıkalyқ ınstıtýtyn, Lenıngrad ýnıversıtetiniң aspırantýrasyn bitirgen. Ұly Otan soғysyna қatysқan. Almaty jýrnalıstıka ınstıtýtynyң kafedra meңgerýshisi, Shet tilderi ınstıtýtynyң dırektory, Қazaқ KSR Mınıstrler Keңesiniң keңesshi-referenti, Memlekettik termınologııa komıssııasynyң ғalym hatshysy, Қazaқ memlekettik ýnıversıtetiniң kafedra meңgerýshisi, Қazaқstan Ғylym akademııasynyң bөlim meңgerýshisi, ғylymı keңesshisi қyzmetterin atқarғan. Ғalymnyң negizgi ғylymı-zertteý eңbekteri қazaқ til ғylymynyң grammatıka, emle, termınologııa, til mәdenıeti, stılıstıka tәrizdi өzekti mәselelerine arnaldy. M.Balaқaev orta mektepterge, joғary oқý oryndaryna arnalғan oқýlyқtar men oқý құraldaryn jazýғa belsene at salysty. Ol ? 150-den astam ғylmı eңbektiң, onyң ishinde 20-ғa jýyқ kitaptar men monografııalyқ zertteýlerdiң avtory. Ғalymnyң «Jaı sөılem sıntaksısi» atty doktorlyқ dıssertatsııasy tili bilimi tarıhyndaғy jaңalyқ retinde baғalandy. Onyң «Қazirgi қazaқ tili» oқýlyғy ? sıntaksıstiң salalaryn ғylymı tұrғyda jүıelep, құrylymdyқ қyzmetin tereң zerttegen eңbek. Professor-ұstaz «Қazaқ tilindegi sөz tirkesiniң negizgi tıpteri» atty monografııasynda sıntaksıstiң derbes salasy retinde sөz tirkesin alғash ret zerttedi. Eңbekteriniң birқatary қazaқ әdebı tiliniң damýy men kөrkem әdebıet tilin zertteý mәselelerine arnalғan. Sondaı-aқ ol «Қazaқ tiliniң mәdenıeti» pәnin ashyp, onyң қalyptaýyna zor eңbek siңirdi. Ғalym қazaқ jazýy men emlesin қalyptastyrýғa da mol үles қosқan aғartýshy retinde de baғalandy. Onyң 1948 jyly jaryқ kөrgen «Orfografııalyқ sөzdigi» sodan keıingi jyldary baspa betin kөrgen emle sөzdikterine negiz boldy. Atalmysh sөzdik jazýymyzda kөptep kezdesetin ala-құlalyқty retke keltirýge өz septigin tıgizdi. Al 1952 jyly jaryқ kөrgen «Қazaқ orfografııasy men grafıka mәseleleri» atty kitapshasy osy saladaғy ғylymı oı-pikirlerge jetekshi қyzmet atқardy. M.Balaқaev redaktorlyқ қyzmetpen de үzdiksiz aınalysyp, 30-dan asa eңbektiң basylyp shyғýyna septigin tıgizdi. Ғұlama ғalym Қazaқ memlekettik ýnıversıtetinde 25 jyl boıy үzbeı dәris oқyp, 5000-nan astam oқytýshylar men mұғalimder tәrbıeledi. 40-tan astam ғylym kandıdaty men doktoryn daıyndady. 2007 jyly ғalymnyң 100 jyldyқ mereıtoıy құrmetine arnalғan poshta markasy aınalymғa endi. Tүrkistan қalasyndaғy orta mektepke ғalymnyң aty berildi.Derekkөzi: Қazaқstan ұlttyқ entsıklopedııasy, 2 tom