BABALAR SÓZІ: Taýly ólke qalaı «Altaı» ataldy?

ASTANA. QazAqparat - «QazAqparat» halyqaralyq aqparattyq agenttigi Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń 2015 jyly Qazaq handyǵy qurylýynyń 550 jyldyǵyn ótkizý týraly bastamasyna oraı «Qazaq handyǵyna 550 jyl» atty arnaıy jobany iske qosty. Bul joba aıasynda «Babalar sózi», «Qazaq handary», «Ejelgi qalalar tarıhy», «Halyq qazynasy» qatarly jańa aıdarlar ashyldy.

«Babalar sózi» aıdary negizine «Mádenı mura» baǵdarlamasy aıasynda shyqqan 100 tomdyq aýyz ádebıetiniń jyr-tolǵaýlary, qıssa-dastandar, sóz ustaǵan sheshender men bılerimizden qalǵan naqyldar, tarıhı jádigerler alyndy. «Qazaq handary» aıdarynda tarıhymyzda eline qorǵan bolǵan handardyń ómiri týraly derekter beriledi. Al «Ejelgi qalalar tarıhy» aıdaryna qazaq dalasyndaǵy órkenıettiń ordasy bolǵan kóne qalalardyń tarıhy týraly jazbalar jarııalanady. «Halyq qazynasy» aıdary boıynsha, Qazaqstandaǵy tarıhı, mádenı eskertkishter, qazaq halqynyń salt-dástúrleri, qolóner, qarý-jaraqtary týraly maǵlumattar berilmek. Joba materıaldary qazaq tilinde (qazaqsha jáne tóte jazýmen) agenttik saıtynda jarııalanady.

***

Burynǵy ótken zamanda bir shal men kempir ómir súripti. Olardyń dáýleti shaǵyn bolǵanymen aqylǵa parasatty, oıǵa baı adamdar eken. Solardyń jan degende jalǵyz bir balasy bar eken.

Ýaqyt óz degenin almaı qoıa ma. Jasy jetip qartaıǵan shal men kempir kúnderdiń bir kúninde aýrýǵa shaldyǵypty. Birte-birte aýrýlary meńdep, asqynyp ekeýi de tósek tartyp jatyp qalady. Jantalasqan jalǵyz balasy kórshi aýylda turatyn kári tisti, múkis qulaqty bir emshi aqsaqalǵa baryp aýrýdyń dárý bolar emin suraıdy. Syrqattardyń jaı-kúıimen syrttaı tanysqan emshi óziniń ómir-tájirıbesine súıene otyryp, qandaı aýrý ekenin aıtypty. Sonan uzaq oılanyp baryp jańaǵy jigitke bylaı deıdi:

-Shyraǵym, balam. Bul ońaı jazylatyn jeńil-jelpi syrqat emes, eger shynymen ata-anańa janyń ashysa, kúnniń shyǵysyna qaraı saparǵa attan. Kún júrersiń, tún júrersiń, aı júrersiń, sóıtip bıik taýly bir ólkege jetersiń. Sol jerge barǵanda bir úńgirdi mekendegen, qabaqtaryn aǵashtyń butasymen kóterip qoıyp qaraıtyn, býryl saqaly beline túsken bir qarııaǵa tap bolarsyń. Ol meniń ustazym. Myń jyl ǵumyr keship kele jatqan adam. Aýrýdyń emin sol kisi ǵana aıta alady, - deıdi.

Osy áńgimeden keıin jas jigit ata-anasyna em izdep jolǵa shyǵady. Qarııa aıtqandaı araǵa kóptegen aılar salyp, sol jerge jetedi. Qartqa jolyǵyp, emshiniń sálemin aıtady. Sonda oń jaq qabaǵyn aǵashtyń butasymen kóterip, jańaǵy jigitke bylaı deıdi:

-Qaraǵym, qadamyń qutty bolsyn. Kelgeniń durys bolypty. Ol aýrý «bezgek» dep atalady. Ony emdeıtin shóp osy ólkede ǵana ósedi. Dertine shıpa bolsyn, - dep bir túınek shópti jańaǵy jigittiń qolyna ustatypty.

Qýanyshy qoınyna syımaǵan jigit eline qaıtyp oralady. Álgi shópti qaınatyp ishkizip ákesi men sheshesin emdepti. Az ǵana ýaqyttyń ishinde syrqat kisiler aýrýynan aıyǵypty. Osyny estigen mańaıyndaǵy dertti bolǵan adamdar álgi jerge baryp, em shópti alyp kelý úshin jańaǵy jigitten joldy, jón-jobany surapty. Sondaǵy jigit:

-Kúnniń shyǵysyna qaraı alty aı júrip jetesiń, qaıtarda alty aı júrip kelesiń, - deıdi.

Sonan jańaǵy taýly ólke «Altaı» dep atalyp ketedi.