Babalar sózi - danalar kózi (76-100 tomdar)
NOVELLALYQ ERTEGІLER
76-tom
Ańdatpa
Bul tomda novellalyq ertegilerdiń úlgileri toptastyryldy. Jalpy novellalyq ertegiler buǵan deıingi shyqqan ertegiler jınaqtarynda «Turmys-salt» ertegilerdiń qatarynda qarastyrylyp kelgen. Al bul ertegiler óziniń sıpatty belgileri boıynsha taza «turmys-salt ertegi» emes. Birinshiden, onda turmys-salt ertegideı emes qııal-ǵajaıyptyq elementter kóp, oqıǵalar óte tańǵajaıypty, shytyrman bolyp keledi; ekinshiden, munda ertegi sıýjeti óte kúrdeli, ol bir-birinen asqan qym-qıǵash oqıǵalar tizbeginen turady. Úshinshiden, keıipkerler turmys-salt ertegidegi qaharmandardan basqa, olar óz muratyna qýlyqpen emes, aqylmen jetedi, dushpandaryn da aqylmen jeńedi. Árıne, bul ertegilerdiń turmys-salt ertegilerden aıyrmashylyǵy osymen ǵana shektelmeıdi...
Novellalyq ertegilerge jeke arnalǵan bul tomda barlyǵy 64 mátin qamtylǵan. Bul muralardyń barlyǵy qoljazba qoryndaǵy túpnusqamen jáne sırek kezdesetin basylymdardaǵy alǵashqy mátinmen salystyrylyp, tekstologııalyq saralaýdan ótkizilgen. Birshama ertegiler osy jınaqta alǵash ret jaryq kórip otyr.
Tomnyń kólemi-25,5 b.t.
SATIRALYQ ERTEGІLER
77-tom
Ańdatpa
«Babalar sózi» qazaq ertegilerin janrlyq-stadııalyq ereksheligine qaraı haıýanattar, qııal-ǵajaıyp, batyrlyq, novellalyq dep, jeke-jeke tom daıyndap shyǵardy. Bul tom «Satıralyq ertegilerge» arnalyp otyr.
Ǵylymda satıralyq ertegilerdi jikteýdiń bir qalypqa salynǵan úlgisi joq. Tipti, slavıan ertegileriniń janrishilik túrleri ár basylymda árqalaı .
Al shyǵys pen batys halyqtarynyń tarıhı erekshelikterimen bolatyn folklorlyq janrlyq erekshelikter óz aldyna. Sondyqtan qazaq folklortaný ǵylymyndaǵy qalyptasqan ǵylymı úrdis eskerilgen.
Catıralyq ertegiler ishki mazmunyna saı synshyl ertegiler jáne kúldirgi ertegiler dep atalatyn úlken eki sala boıynsha berilgen.
Synshyl ertegilerge Aldar kóseniń, tazshanyń t.b. folklorlyq keıipkerlerdiń ústem tap ókilderin tapqyrlyqpen jeńýi, nadan moldalardy, urylardy, shyn mánindegi aqymaqtardy synaıtyn, satıralyq maqsattaǵy shyǵarmalar toptastyrylǵan. Al kúlkili ertegilerge ótirikter, qýlar týraly shyǵarmalar engizilgen. Bul-olardyń negizgi ereksheligi.
Usynylyp otyrǵan «Satıralyq ertegilerdiń» taǵy bir qundylyǵy-osy kezge deıin aıtylmaı, jarııalanbaı júrgen qýlar týraly shyǵarmalardyń enýi.
Bul jınaqtyń ǵylymı mańyzy - folklorlyq mátinderdiń derekkózi-qoljazbanyń ǵylymı qundylyǵy eskerilip jasalǵandyǵynda. Kóp mátin tuńǵysh jaryq kórýimen baǵaly. Tomǵa berilgen 124 mátinniń 62-si tuńǵysh ret ǵylymı aınalymǵa qosylyp, oqyrmanǵa usynylyp otyr.
QAZAQ MIFTERІ
78-tom
Ańdatpa
78-tom ultymyzdyń rýhanı murasynyń eń alǵashqy bastaý kózi-mıfterge arnalǵan. Mıfter-olar dúnıeniń jaratylysy, tirshiliktiń qalaı, qaıdan paıda bolǵandyǵy, onyń sebebi men saldary, qorshaǵan ortanyń syr-sıpaty týraly aıtylatyn, adamzattyń sábılik sanasynyń nátıjesinde paıda bolǵan ǵajaıyp áńgimeler, ańyzdar, nanym-senimder, túsinikter. Ata-babalarymyzdyń ótken dáýiri men oı-sanasynyń aıǵaǵy bolarlyq mıftik týyndylary halyqtyń rýhanı murasynan eleýli oryn alady.
Ejelden el esinde saqtalyp, urpaqtan urpaqqa aýyzsha jetken qazaq mıfterinde barsha ǵalamnyń, jer men kóktiń jaratylysy, adamzattyń paıda bolýy, tabıǵattyń san alýan qubylystary, ushqan qus, júgirgen ań, jan-janýardyń túp-tórkini, minez-qulqy, qadir-qasıet erekshelikteri jaıyndaǵy mıftik túsinikter men uǵymdar baıandalady.
Aspan deneleri týraly mıfterdiń basty ózgesheligi men kónelik sıpaty-aspan deneleriniń bir zamandarda adam bolǵandyǵy jáne olardyń belgili bir sebeptermen (keıde, tipti, sebepsiz) Aıǵa, Kúnge, juldyzdarǵa aınalǵandyǵy. Keıbir týyndylarda osy kúnge deıin adam retinde túsindiriledi, áli sol adamdardyń is-áreketin qaıtalap júrgendigi beınelenedi.
Qazaq mıfteriniń taǵy bir eń baıyrǵy túrleriniń biri - jan-janýarlardyń (ósimdikter) qalaı paıda bolǵandyǵy týraly aıtylatyn túrleri. Bulardyń birazy adamdarǵa da qatysty. Ásirese bir kezdegi adamdardyń jan-janýarlarǵa, jándikterge, qustarǵa nemese olardyń adamǵa aınalǵandyǵy jaıynda mıfter óziniń qarabaıyrlyǵymen ǵana emes, logıkalyq-qurylymdyq júıesiniń de birtektestigimen erekshelenedi. Mıftik sananyń alǵashqy kezeńinde adamnyń janýarǵa ne basqa zattarǵa aınalýynyń sebepteri aıtyla bermegen. Keıinirek mundaı qubylýdyń sebepterin qarǵystan, ýádeni oryndamaǵannan, jazalaýdan, sharshaǵandyqtan dep negizdeý oryn aldy. Qazaq dalasynyń jer-sý, taý-tas, ózen-kólderine qatysty aıtylatyn mıfteri osyndaı qubylýdyń nátıjesinde paıda bolǵan.
Tomdy daıarlaý barysynda, tańdap alynǵan mátinderdiń erekshelikterine aıryqsha mán berilip, jan-jaqty saraptaýlar jasalǵan.
Tomnyń jalpy kólemi-28,0 b.t.
MOŃǴOLIıADAǴY QAZAQ FOLЬKLORY
79-tom
Ańdatpa
Bul tom Mońǵolııadaǵy qazaq folkloryna arnalǵan.
Mońǵolııadaǵy qazaqtardyń murasyn jınaý sharalary XIX ǵasyrdyń ekinshi jartysynan bastaý alady.
Keıingi bir ǵasyrdyń aıasynda Mońǵolııa qazaqtarynyń arasynan jınalyp, qaǵazǵa túsirilgen týyndylardyń jalpy qazaq folklorymen birtutas tamyrlastyǵy bolǵanymen, ózindik erekshelikteri bar ekendigin eskere otyryp júıelendi.
XIX ǵasyrdyń aıaǵy men XX ǵasyrdyń bas kezinde halyq arasynda zar sarynyndaǵy tolǵaýlar kóptep týyndady. Zar sarynyndaǵy óleńderde qoǵamdyq-áleýmettik másele basty emes, jeke tulǵanyń qaıǵy-muńy, taǵdyr-talaıy, qýanysh-kúıinishi, bolmasa sol qıyndyqtarǵa qarsy tabandylyǵy, kúresi, keıde erligi qospasyz, shynaıy baıandalady.
«Babalar sózi» toptamasynyń 79-tomyna usynylyp otyrǵan janrlar joǵaryda kórsetilgen júıe boıynsha daıyndaldy.
Tomnyń kólemi-26 b.t.
TOPONIMDІK AŃYZDAR
80-tom
Ańdatpa
«Babalar sózi» serııasynyń bul tomy qazaq folklorynyń erekshe bir janry-ańyzǵa arnalady, sonyń ishinde qazaqtyń halyq prozasyna jatatyn toponımdik ańyzdar jınaqtalǵan.
Toponımdik ańyz - belgili bir jer-sýdyń, ózen-kóldiń, taý-tastyń atalý sebebi, sol jerlerdegi oqıǵalardyń sol ataýlarǵa baılanysyn baıandaıtyn áńgime.
Bul tomǵa QR BǴM ǴK M.O. Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýty qyzmetkerleriniń ár jyldary ǵylymı, ádebı-folklorlyq jáne etnografııalyq ekspedıtsııalar kezinde el arasynan jınalǵan materıaldary, sondaı-aq buryn-sońdy jaryq kórgen ártúrli kitaptardaǵy ańyzdar enip otyr.
Ár kezeńderde jáne túrli aımaqtardan jınaqtalǵan halyq týyndylary nusqalyq erekshelikterine baılanysty tekstologııalyq turǵyda saraptalyp, birneshe varıanty qatar berilgen. Ańyzdardy daıyndaý barysynda mátinderdegi eldi meken, ózen-kól, taý-tastar jaıly anyqtamalar tomnyń sońyndaǵy túsiniktemelerge berilgen. Sondaı-aq M.O.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýty men Ortalyq ǵylymı kitaphananyń qorlarynda saqtalǵan qoljazbalar, sırek kitaptar, basylymdar zertteý nysanasyna alynyp, qadim, tóte, latyn jazýlarynda hatqa túsken mátinder búgingi qoldanystaǵy álipbıge kóshirildi jáne shyǵarmalardyń túpnusqadaǵy sóz qoldanysy tolyq saqtalǵan.
Tomnyń jalpy kólemi-26,0 b.t.
Sh EJІRELІK JYR-AŃYZDAR
81-tom
Ańdatpa
Oqyrman nazaryna usynylyp otyrǵan 81-tom qadym zamannan beri qaımaǵy buzylmaı kele jatqan halyq shyǵarmashylyǵynyń kóne janrynyń biri-«Shejirelik jyr-ańyzdarǵa» arnalǵan. Jalpy qazaq shejiresi rý-taıpa, ulys, ult shejiresi, tóreler men qojalar, tóleńgitter shejiresi bolyp jikteletini belgili. Olar ishki janrlyq belgileri boıynsha: jyr-shejire, qarasóz jáne keste shejire bolyp bólinedi.
Urpaqtan urpaqqa aýyzsha taralyp kelgen shejire-ańyzdar- qazaq halqynyń san ǵasyrlyq tarıhnamasy, tutas bir ulttyń ósý-órbý joldary. Aldymen, ár taıpanyń, rýdyń, atalyqtyń keste shejiresi, soǵan baılanysty ańyzdar qarasóz kúıinde atadan balaǵa jetip, ózge nusqalary arqyly tolyǵyp otyrdy. Keıin rý aqsaqaldarynan estigen shejirelik júıe men ańyzdardy aqyn-jyraýlar, jyrshylar óleń-jyrǵa aınaldyryp, el ishine taratyp kelgen. Olardyń kópshiligi arnaıy bir sıýjettik jelige qurylmaı, qazaqtyń túp-teginen jyrlaýshynyń ózine deıingi shejire tizbektelip, jyr úlgisine túsirilgen. Alaıda ata-tegin, olardyń tynys-tirshiligin, qoǵamdaǵy atqarǵan rólin, qadir-qasıetterin, bolmasa erlik isteri men eli úshin atqarǵan eleýli eńbekterin kórkem beıneleıtin tustary da kezdesip otyrady.
Tomǵa engizilgen shejirelik jyr-ańyzdardyń mátinderimen jeke-jeke tanysa otyryp, joǵaryda aıtylǵandaı, olardyń aýyzdan aýyzǵa taraǵan, bolmasa hatqa túsken belgili bir ańyzdyń jelisimen jyrlanǵanyn aıqyn ańǵarýǵa bolady.
«Babalar sózi» serııasynyń jalpy ustanymdaryna baılanysty shejireler túzetilmeı, túpnusqa boıynsha jiberilgen.
Tomnyń jalpy kólemi-27,0 b.t.
Shejirelik jyr-ańyzdar
82-tom
Ańdatpa
Serııanyń 82-tomy da «Shejirelik jyr-ańyzdarǵa» arnalǵan.
«Babalar sózi» serııasynyń osy 82-tomyna da M.O.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýty men Ortalyq ǵylymı kitaphananyń qoljazba qorlarynda saqtalǵan Buzaýbaı Jaılaýbaevtyń «Adam atadan bergi shejire», Esenǵalı Bókenbaevtyń «Atamyz Ánes sahabadan bergi shejire», Naýryzbek jyraýdyń «Shejire», Álimbaı Álıasqarovtyń «Qazaq shejiresi», Shádi Jáńgirovtiń «Dúnıe júzindegi halyqtardyń taıpa, rýlarǵa bólinýi», Búrkitbaı Aıazbaıulynyń «Sary Úısin shejiresi», Satan Ámireulynyń «Shejire-dastan», Erik Meıirmanovtyń «Orta júz Naıman Qaramolda urpaǵy» jáne shyńjańdyq qandastarymyz Nyǵmet Myńjanı men Ábdirashıt Baıbolattyń «Maıqy (Qazaq) týraly shejire» jyrlary, sondaı-aq «Dala ýalaıaty» gazetiniń 1889 jylǵy 28-30 sandarynda jarııalanǵan «Naımannyń jeti atalarynan belgili rýlaryn baıan qylamyz» atty qysqasha óleń-shejire qamtyldy.
Shejire jazý mol ýaqytty, úlken biliktilikti, tózimdilikti talap etedi. Shejireshilerdiń aldynda da kúrdeli máseleler az bolmaǵan. Birinshiden, olardyń keıbireýleri túrli kitaptarǵa súıenip, qazaq ultynyń túptegin Muhammed paıǵambardan shyǵarsa, ekinshileri Shyńǵys hannyń urpaqtarynan taratady. Ekinshiden, shejireshiler úsh júzge jatatyn rýlardy birkelki bile bermeıtindikten, meılinshe óz rýyna keń toqtalyp otyrýǵa beıim bolady. Sondyqtan rý ataýlaryn jetkizýde, olar týraly ańyzdardy baıandaǵanda kóp olqylyqtar ketip jatady. Tomǵa usynylyp otyrǵan mátinder qoljazba negizinde daıyndalǵandyqtan, sondaı-aq «Babalar sózi» serııasynyń jalpy ustanymdaryna baılanysty shejireler túzetilmeı, túpnusqa boıynsha jiberilgen.
Tomnyń jalpy kólemi-27,0 b.t.
Sh ejirelik ańyzdar
83-tom
Ańdatpa
Oqyrman nazaryna usynylyp otyrǵan 83-tom joǵarydaǵy janrlyq ret boıynsha ańyzdardyń 4-tomy bolyp sanalady.
Shejirelik ańyzdar-búginde irgeli el, memleket quraýshy qazaq ultynyń búkil qalyptasý tarıhyn kórkem beıneli túsindiretin kóne zamannan bergi túrki, oǵyz, moǵol, noǵaı, tatar taıpalarynyń jáne olardy halyq retinde biriktirýshi uly tulǵalary: Oǵyz han, Shyńǵys han, Alasha han men halyqtyń ataýy «Qazaq» dep, al onyń jalpy halyqtyq urany «Alash» dep atalýynyń, olardyń «úsh júz» bolyp bólinýiniń, belgili bir taıpanyń, rýdyń, onyń ishinde rý atalyǵynyń atalýynyń, sonymen birge qazaq halqynyń úsh júzine kirmeıtin, biraq ony quraýǵa qatysqan qaýymdar: tóreler, sahabalar, qojalar, shalaqazaq t.b. atalýy, qysqasha aıtqanda, qazaqtyń halyq bolyp qalyptasýy týraly baıandalatyn ańyz-áńgimeler.
Bul ańyzdar negizinen qazaqtyń jalpy shejiresinde jáne ár júzdiń, rýdyń jeke shejireleri ishinde, onyń quramdas bóligi retinde kezdesetini onyń basty ereksheligi ekenin aıta ketken jón. Qazaqtyń ata-tegi týraly ańyzdarda negizinen bir-birinen uqsas belgili sıýjetter jáne qalyptar kórinis beretini baıqalady. Olarda negizinen ul balanyń jaýgershilikte jurtta qalýy, ony basqa bir rýdyń adamdary taýyp alyp, asyrap, qatarǵa qosýy sıýjeti, sondaı-aq aǵasy ólgen jas jesir ámeńgerlikpen qaınysyna nemese sol rýdyń adamyna turmysqa shyǵyp, keıin odan týǵan urpaqtardyń bir qaýym el bolýy nemese rý-taıpaǵa syrttan qaýip tóngende sol eldiń belgisiz jas jigiti óz atasynyń atyn uran etip, jaýdan elin, jurtyn qutqaryp, uranǵa aınalýy oqıǵasy sııaqty birneshe belgili sıýjetter jıi kezdesip otyratyny ańǵarylady...
Tomda eshbir júzge, rý-taıpaǵa, rý ishindegi atalarǵa eshqandaı basymdyq berilmeı, olar ǵylymı basylymynyń ustanymdaryna sáıkes qarastyrylyp, múmkindiginshe, kórkemdik sıpatyna qaraı, túpnusqa negizinde daıyndalǵan.
Tomnyń jalpy kólemi-28,0 b.t.
K úı ańyzdar
84-tom
Ańdatpa
Kúı ańyzdary-qazaq mádenıetiniń bastaýlarymen sabaqtasyp jatqan birtutas rýhanı qubylys. Ańyzdardyń túp-tamyryna nazar aýdarǵanda, olar halyqtyń rýhanı áleminde aıyryqsha orny bar, ǵasyrlar qoınaýynan bastaý alatyn dástúrli mura ekendigin ańǵarýǵa bolady. Oǵan Qorqyt atadan bastap búgingi kúnge deıin úzilmeı kele jatqan kúı óneri, olardyń shyǵý tarıhyna baılanysty aýyzdan aýyzǵa tarap, keıingi urpaqqa jetken ańyzdar aıqyn dálel bola alady. Kúı ańyzdar halyqtyǵymen qosa, sınkretti sıpatymen de erekshelenedi. Bul arada kúı men kúıshiniń, kúı men ańyzdyń, kúı tarıhy men ony aıtýshylardyń jáne kúıdi oryndaýshylardyń arasyndaǵy ajyraǵysyz baılanystyń barlyǵyn árdaıym este ustaǵan abzal.
Tomnyń alǵashqy bólimi «Halyq kúıleriniń ańyzdary» atalyp, avtory belgisiz týyndylar týraly ańyzdar toptastyrylǵan bolsa, «Kúı jáne kúıshiler jaıyndaǵy ańyzdar» atty ekinshi bólimde Qorqyt atadan bergi kezeńderde ómir súrgen kúıshilerdiń shyǵarmalaryna qatysty ańyzdar jınaqtaldy.
Toptamanyń ustanymdaryna sáıkes berilip otyrǵan mátinder ǵylymı qosymshalarmen qamtamasyz etilip, rettik sanmen nómirlendi.
Tomnyń jalpy kólemi-27,0 b.t.
T arıhı ańyzdar
85-tom
Ańdatpa
Oqyrman nazaryna usynylyp otyrǵan 85-tom kóne zamandardan beri qaımaǵy buzylmaı kele jatqan halyq shyǵarmashylyǵynyń kóne janrynyń biri «Tarıhı ańyzdarǵa» arnalyp otyr. Halyq prozasynyń bul janry ilgergi-bergi kezeńderde jekelegen handarǵa, batyrlarǵa, basqa da tarıhı tulǵalarǵa arnalǵan jınaqtarda, baspasóz betterinde, hrestomatııalyq oqýlyqtarda jarııalanǵanymen, ǵylymı turǵyda jınaqtalyp, júıelenip arnaıy basylymdary jaryq kórgen emes.
Toptamada ár ańyzdyń qolda bar nusqalarynyń tolyq qamtylýy-ǵylymı basylymdardyń ustanymdaryna tolyq jaýap beredi.
Toptamanyń ustanymdaryna sáıkes berilip otyrǵan mátinder ǵylymı qosymshalarmen qamtamasyz etilip, rettik sanmen nómirlengen.
Tomnyń jalpy kólemi-26,0 b.t.
T arıhı ańyzdar
86-tom
Ańdatpa
«Babalar sózi» toptamasynyń kezekti 86-tomyna Jońǵar shapqynshylyǵy kezeńinde Qazaq Ordasynyń memlekettiligin, halqynyń táýelsizdigin saqtap qalýda erekshe ról atqarǵan Tóle, Qazybek, Áıteke sııaqty el tutqasy bolǵan kemeńger bılerdiń el tutastyǵyn, rýaralyq yntymaq-birlikti saqtaýdaǵy eren eńbekterin, daý sheshýdegi ádildigin, qaıratkerlik tulǵalaryn somdaıtyn, Abylaı syndy aıbyndy hannyń kózsiz erligin, qolbasshylyq, uıymdastyrýshylyq qabiletin, el basqarýdaǵy ózindik qyrlaryn, dıplomatııalyq is-tájirıbelerin ashyp kórsetetin, Qarakereı Qabanbaı, Qanjyǵaly Bógenbaı, Múıizdi Ótegen, Shaqshaq Jánibek, Súıindik Oljabaı, Malaısary, Baltakereı Tursynbaı sekildi dańqty batyr-qolbasshylardyń joryq joldaryn baıandaıtyn ańyzdar engizilgen. Bul týyndylar «Kemeńger úsh bı týraly ańyzdar», «Abylaı hanǵa baılanysty ańyzdar», «Batyr-qolbasshylarǵa qatysty ańyzdar» atty bólimderdiń aıasynda toptastyrylǵan.
Taǵy bir eskere ketetin jaıt-tomǵa bir ańyzdyń birneshe nusqalary qatar berilgen. Mysaly, Qazybektiń «qaz dýysty» atalýyna baılanysty ańyzdyń jeti nusqasy, Abylaı hannyń (Sabalaqtyń) jekpe-jekte alǵash kózge túsýi jónindegi ańyzdyń bes nusqasy, bolmasa hannyń ólimi týraly birneshe nusqalar alynyp otyr.
Halyq prozasynda bir-birine mazmundyq jaǵynan óte jaqyn janrlar az emes. Bul rette shyǵarmanyń mazmunyna tereń mán berilip, tarıhı negizi bar ańyzdar iriktelip alynǵan.
Tomnyń jalpy kólemi-28,0 b.t.
T arıhı ańyzdar
87-tom
Ańdatpa
Serııanyń 87-tomy da kóne zamandardan beri úzilmeı kele jatqan halyq shyǵarmashylyǵynyń asa kólemdi janrynyń biri «Tarıhı ańyzdarǵa» arnalyp otyr.
Oqyrmandarǵa jol tartyp otyrǵan 87-tomǵa HVІІІ ǵasyrdaǵy qazaq qoǵamyn, tarıhı oqıǵalardy, el táýelsizdigin saqtap qalǵan bı-sheshenderdiń, elbasylarynyń, batyrlardyń jońǵar shapqynshylarymen ótkizgen kúresterin, el yntymaǵyn, rý-taıpalar arasyndaǵy tatýlyqty, birlikti sýretteıtin ańyzdar usynyldy.
Tomnyń qurylymy «Bıler týraly ańyzdar», «Batyrlar jónindegi ańyzdar» atty bólimder aıasynda júıelenip, Bekbolat, Tilenshi, Álmerek, Sapaq, Tolybaı, Qarabas, Dosbol, Baıdaly, Keldibek, Janaıdar, Jańabatyr, Qarqabat, Dosaı, Esenkeldi, Edige, Eskeldi, Qaramende, Qaban, Balpyq bılerdiń, sondaı-aq Shaqshaq Jánibek, Kereı Jánibek, Jıdebaı, Jasybaı, Dáýletbaı, Malaısary, Ájibaı, Raıymbek, Balaǵaz, Baıǵozy, Túlkibaı, Sarkóz, Túgel, Iteke, Berden, Nurbaı, Sherýbaı, Jalańtós, Jarylǵap, Oraz, Elshibek, Tomash, Aıtbaı, Áldebek, Bódene, Jarylǵap, Baıan, Seńkibaı, Boranbaı, Sataı, Berdiqoja, Jolaman, Baıserke, Bódes, Shegir, Aralbaı, Quttyǵaı, Qaraqul, Áıteı, Taýasar, Aldııar, Qarash, Shońaı, Espembet, Kótentaı, Jaýǵash, Qýatbek, Medetbek, Serǵazy, Sámen, Qorlybaı, Bólek, Sary, Súgir, Jantaılaq, Juryn, Qozúı, Qoıgeldi, Mamaı, Myńbaı, Shotan batyrlardyń beınesin somdaǵan ańyzdar kirgizildi.
Toptamanyń ustanymdaryna sáıkes berilip otyrǵan mátinder ǵylymı qosymshalarmen qamtamasyz etilip, rettik sanmen nómirlendi.
Tomnyń jalpy kólemi-27,0 b.t.
T arıhı ańyzdar
88-tom
Ańdatpa
88-tomǵa HVІІІ ǵasyrdyń aıaǵy men HІH ǵasyrdaǵy qazaq qoǵamyn, tarıhı oqıǵalardy, áli de bolsa el táýelsizdigin saqtap qalǵysy kelgen han-sultandardyń, elbasylarynyń, batyrlardyń syrtqy jaýlarmen ótkizgen kúresterin, olardyń ult-azattyq sıpattaǵy kóterilisteri men qozǵalystaryn sýretteıtin ańyzdar usynyldy.
Tomnyń qurylymy «Syrym batyr týraly ańyzdar», «Jáńgir han, Isataı-Mahambet jáne olardyń mańyndaǵy batyrlarǵa qatysty ańyzdar», «Kenesary-Naýryzbaı men kóterilisshi batyrlar jónindegi ańyzdar», «HІH ǵasyrdaǵy ózge de tarıhı tulǵalarǵa baılanysty ańyzdar» atty bólimder aıasynda júıelenip, atalǵan qaıratkerlerden syrt Nuraly, Bókeı handardyń, Esim, Baımaǵambet, Sarjan, Esenkeldi, Ahmet, Syzdyq sultandardyń, Móńke, Bóken, Shombal, Úki, Bóltirik, Qunanbaı, Sarybaı syndy bı-sheshenderdiń, Janqoja, Aǵybaı, Buǵybaı, Buqarbaı, Naýsha, Qoısary, Qonaqbaı, Baıseıit, Saýryq, Iman sııaqty ondaǵan batyrlar men Shernııaz, Janaq, Súıinbaı, Aqan seri sekildi aqyndardyń beınesin somdaǵan ańyzdar qamtyldy.
Toptamanyń ustanymdaryna sáıkes, berilip otyrǵan mátinder ǵylymı qosymshalarmen qamtamasyz etilip, rettik sanmen nómirlendi.
Tomnyń jalpy kólemi-27,0 b.t.
A ńyzdyq jyrlar
89-tom
Ańdatpa
«Babalar sózi» serııasynyń 89-tomy jyr úlgisindegi ańyzdarǵa, ıaǵnı «Ańyzdyq jyrlarǵa» arnalǵan.
«Ańyzdyq jyrlardyń» negizgi taqyryptary ár dáýirdegi tarıhı tulǵalarǵa, qoǵam qaıratkerlerine (Aldarkóse, Alasha han, Qorqyt, Asanqaıǵy t.b.) jáne aspan deneleri men jer-sý ataýlaryna (Sholpan, Esekqyrǵan, Saıram, Qyzqulaǵan t.s.s.) baılanysty bolyp keledi. Bul rettegi aspan denelerine qatysty áńgimeler halyqtyń mıftik sanasymen birge týyndap, jad arqyly urpaqtan-urpaqqa taralyp, keıin jyrǵa aınalǵany aıqyn kórinedi. Tipti, keıbir tarıhı, mekendik ańyzdardyń HH ǵasyrdyń birinshi jartysynda jyrlanyp, jyrshylardyń shyǵarmashylyǵyna engendigine kóz jetkizýge bolady.
89-tomnyń qurylymy «Tarıhı tulǵalar men qaıratkerler týraly ańyzdyq jyrlar», «Toponımdik ańyzdyq jyrlar» atty bólimder aıasynda júıelenip, aldyńǵy bólimde «Aldarkóse, «Alasha han», «Qorqyt», «Asanqaıǵy» (2 nusqasy) sııaqty jyrlar, keıingi bólimde «Esekqyrǵan», «Qyzqulaǵan», «Edil men Jaıyq batyr», «Saıram ańyzy», «Shaıabaı» syndy týyndylar qamtylǵan.
Toptamanyń ustanymdaryna sáıkes berilip otyrǵan mátinder ǵylymı qosymshalarmen qamtamasyz etilip, rettik sanmen nómirlengen.
Tomnyń jalpy kólemi-27,0 b.t.
Ǵ uryptyq folklor
90-tom
Ańdatpa
Qazaq folklorynyń eń bir kóne janrlarynyń biri - ǵuryptyq folklor. Halyq shyǵarmashylyǵynyń bul túrleri ejelgi zamandardan beri adam balasymen, onyń turmys-tirshilik, áleýmettik salt-sana, dástúr, din, kásip tárizdi ómirlik basty qundylyqtarymen qabattasa, kezektese, sabaqtasa damyp kelgeni málim.
Maýsymdyq ǵuryp folklorynyń úlgileri kóbinese, kóne salttyq yrym-joralǵylar oryndalatyn ulttyq kúntizbelik merekeler kezinde nemese dinı meıram kúnderi aıtylady. Máselen, mundaı taqyryptaǵy shyǵarmalarǵa ramazan aıynyń sońyndaǵy «oraza aıty» kezinde jıi aıtylatyn «jarapazan» óleńderin jatqyzýǵa bolady. Mundaı óleńderdiń mazmuny ádette, Islam dini men onyń negizgi zańdaryn nasıhattaýmen bastalyp, Muhammed (s.a.s.) paıǵambardy madaqtaýmen jalǵasady. Sondaı-aq jarapazan aıtýshylar úı ıesin, onyń báıbishesi men balalaryn da maqtap óleńge kiristirýdi de dástúrge aınaldyrǵan.
Bul tomǵa qazaq arasyna keń taraǵan jarapazan óleńderiniń 30-ǵa jýyq úlgileri enip otyr. Olardyń basym kópshiligi buryn jarııalanbaǵan.
Sondaı-aq kezekti tomǵa ǵuryptyq folklordyń kóne túrleriniń biri - « naýryz» óleńderi de enip otyr. Naýryz meıramy qazaqta «Ulys kúni» dep atalady. Bul maýsymdyq ǵuryp folklorynyń ejelgi nanym-senimdermen, Qyzyr Ata týraly ańyzben, dıhanshylyqpen, jyl maýsymynyń aýysýymen, tipti, qazaqtyń tektik shejiresimen baılanysty týǵan mıftik, ańyzdyq sıpattaǵy halyq ádebıeti úlgileri ushyrasady.
Ǵuryptyq folklordyń kólemdi salasyn otbasylyq ǵurypqa qatysty « salt» óleńderi quraıdy. «Babalar sózi» serııasynyń 90-tomyna syńsý, qoshtasý óleńderiniń-36, aý-jar, jar-jar úlgileriniń 15-ke jýyq, betashar óleńderiniń-36, toıbastardyń - 24 nusqasy usynylyp otyr. Eskeretin nárse-osy tomǵa quttyqtaý, kórimdik, neke qııar sekildi dástúrli rásimdik 8 ǵuryptyq folklor óleń engen.
Tomnyń sońǵy bóligi qyz ben jigittiń aıtystarymen aıaqtalady. Osy tomǵa engen 35 aıtystyń kópshiligi buryn jaryq kórmegen tyń dúnıeler.
Tomnyń jalpy kólemi-27,0 b.t.
Ǵuryptyq folklor: Muń-sher óleńderi
91-tom
Ańdatpa
Memlekettik «Babalar sózi» serııasynyń «Muń-sher» óleńderi dep atalatyn kezekti bul 91-tomy jerleý ǵurpynyń janrlyq túrlerin túgel qamtýdy maqsat etken. Tomda adamdy aqtyq saparǵa attandyrýdyń ǵasyrlar boıy qalyptasqan jón-joralary men oǵan qatysty folklor úlgileriniń negizgi júıesin saqtaı otyryp, Ulttyq jáne Ortalyq ǵylymı kitaphanalar men ÁÓI-diń qoljazba qorlaryndaǵy mátinder, folklorlyq ekspedıtsııa materıaldary paıdalanylǵan.
Búgingi kúni jerleýden keıingi azalaý rásimderiniń ústinde (jetisi, qyrqy, jyly) «Muń-sher óleńderi» sırek aıtylady. Onyń ornyn Quran súreleri almastyrady. Degenmen keıbir dástúrdi ustanatyn otbasylaryndaǵy aıtylatyn «Muń-sher óleńderiniń» túrli sıpatyn tanytý maqsatyndaǵy mátinder de berilip otyr. Jalpy alǵanda, jerleý ǵurpyna qatysty folklor úlgileri túrli damý, ózgerý zańdylyqtaryn basynan keshirgenimen, búgingi ómir qubylysynda da kórinis taýyp otyr. Bul halyqtyń qaıǵy salmaǵynan seıilý úshin sóz qudiretinen taıanysh tabýǵa talpynatyn ejelgi dástúrimen tamyrlas.
Tomnyń jalpy kólemi-27,0 b.t.
Ótirik jáne mysaldar.
92-tom
Ańdatpa
Qazaq folklorynyń halyq arasynda búgingi kúnge deıin jalǵastyǵyn taýyp, úzilmeı kele jatqan kóne janrlarynyń qataryna ótirik pen mysaldardy jatqyzýǵa bolady.
Folklorlyq muralardyń bul túrleri ejelgi zamandardan beri qazaq halqynyń ulttyq bolmysymen, salt-dástúrimen, turmys-tirshiligimen, kásibimen qat-qabat baılanysta týyndap otyrǵan. Olar ázil, syqaq túrinde halyqtyń kóńiline qonbaǵan jaǵymsyz qylyqtardy shenep, kúlki arqyly oılantýǵa qurylady.
Ótirik mazmundaǵy týyndylarda sýretteletin sıýjetter, oqıǵalar, epızodtar ár zamandarda ómir súrgen adamdardyń kóz aldyndaǵy zattarǵa, jándikter men jan-janýarlarǵa, ań- qustarǵa baılanysty, olardyń adamdarmen qarym-qatynasy is-áreketter arqyly kórinis berip otyrady. Oqıǵalar jelisinde shyndyqtan tysqary, tyńdaýshy qaýym ılanbaıtyn, tartymdy, ári kúlkili kórinister qamtylady.
Halyq mysaldarynda dúnıedegi túrli tirshilik ıeleriniń kórkem beıneleri arqyly adamdardyń minez-qulyqtaryn, is-áreketterin tuspaldap, meńzep, astarlap aıtý tásilderi qoldanylady. Munda eldiń burynǵy saltyndaǵy jaǵymsyz ádet-ǵurpy men tirshiligi minelip, ázil-ájýa kórikteý, beıneleý, shendestirý, ásireleý negizinde synǵa alynady. Tyńdarman tuspaldap aıtylǵan jaıdy, astarly oıdy ishki túısigimen sezinip, óz betinshe topshylaýǵa, túıin-qorytyndy jasaýǵa múmkindik alady. Mysaldardyń da óleń-jyr, qarasóz, aıtys úlgileri kezdesedi.
«Babalar sózi» júz tomdyq serııasynyń kezekti 92-tomyna halyq arasyna keń taraǵan 20-ǵa jýyq ótirik óleń men olardyń nusqalary, sondaı-aq jyr úlgisindegi eki týyndy (nusqalarymen) engizilgen.
Tomnyń jalpy kólemi-27,0 b.t.
Magııalyq folklor
93-tom
Ańdatpa
Qazaq halqynyń ulttyq salt-dástúrimen, sana-senimimen, bolmys-tirshiligimen, rýhanı tabıǵatymen birge jasap, bite qaınasyp, tek HH ǵasyrdyń ekinshi shıreginen birtindep umytyla bastaǵan kóne janrlardyń biri-magııalyq folklor. Halyqtyń magııalyq sıpattaǵy bul týyndylary-halyq qundylyqtarynyń asa qyzǵylyqty, tanymdyq, tárbıelik mańyzy óte zor bóligi. Olardy ózindik saz-áýeni, poetıkalyq formasy men kórkemdik sıpaty, mazmundyq erekshelikterine qaraı alǵys, qarǵys, bata, tús jorý, tyıym, duǵa oqý, arbaý, jalbaryný, baqsy saryny, dýalaý, bal ashý, ushyqtaý, alastaý, qurt kóshirý, jyn shaqyrý t.b. dep júıeleýge bolady.
Jaratylys dúnıesiniń tolyp jatqan qupııa syrlaryna tabynyp, ony jumbaq dúnıe retinde sezinetin halyqtyń nanym-seniminen týyndaǵan óleń, jyrlar kóptep saqtalǵan.
Baqsylar sarynynyń negizgi maqsaty-túrli syrqattardy daýalaý, emdeý. Qobyz sazy men sóz qudiretiniń úndesýi-baqsynyń emdeý quraly bolyp sanalsa, arbaýda sóz ben is-árekettiń araqatynasy zor ról atqarady. Al kóshpeli qazaqtyń san ǵasyrlyq emshilik kásibinen týyndaǵan bádik jyrlarynyń HH ǵasyrdyń alǵashqy kezeńine deıingi ómirlik máni óte zor bolǵany barshaǵa málim.
«Babalar sózi» júz tomdyq serııasynyń kezekti 93-tomyna halyq arasyna jınalǵan, sondaı-aq túrli jınaqtarda, basylymdar betterinde jarııalanǵan 30-ǵa jýyq bádik óleńderdiń, 56 arbaý jyrlarynyń, 46 baqsy saryndarynyń, 260-tan astam bata men alǵys, 156 qarǵys, 590-ǵa jýyq tyıym sózderdiń mátinderi men olardyń nusqalary engizilgen.
Tomnyń jalpy kólemi-27,0 b.t.
Tús jorý jáne yrymdar
94-tom
Ańdatpa
Álemniń ózge ulttary sııaqty halqymyzben birge jasap, qaımaǵy buzylmaı kele jatqan magııalyq folklordyń bir túri-tús kórý jáne ony jorý. Qazaqtyń dástúrli mádenıetinde erekshe oryn alǵan tús kórý men ony jorýdaǵy túrli nanym-senimder, yrymdar adamnyń oılaý tabıǵatyn, onyń jan júıesindegi san alýan sezimdik qubylystardy tanyp bilýge múmkindik beretin baǵa jetpes qundy derekter bolyp tabylady.
Túste adam sanasy sheńberden shyǵyp, shetsiz-sheksiz álemdi ıgeredi, keńistik pen ýaqytqa táýeldi bolmaıdy. Sondyqtan tústi kórýden góri, ony jorýǵa erekshe mán berilip otyrǵan.
«Babalar sózi» júztomdyq serııasynyń 94-tomyna tús jorýdyń tańdaýly degen birneshe ǵana túrleri, tańdamaly folklorlyq muralardaǵy azdaǵan kórkem úzindileri, tús jorýǵa qatysty nanym-senimderdiń birneshe úlgileri ǵana tańdalyp, tarazylanyp, júıelenip jınaqtalǵan. Yrym sózder de - qazaqtyń dástúrli mádenıetiniń, ásirese halyq ádebıetiniń urpaqtan-urpaqqa aýyzsha tarap, irgesi sógilmeı kele jatqan quramdas bóligi. Qazaq yrym sózderiniń túp-tórkini jalpy adamzatqa ortaq rýhanı qaǵıdalarmen toǵysyp otyrǵanmen, ózindik ulttyq aıshyqtarmen, salt-dástúrmen, tálim-tárbıemen erekshelenedi. Yrym sózder: tabıǵat, bala tárbıesi, tórt-túlik, ǵuryp, as-sý, týystyq, saıatkerlik t.b. san-alýan taqyryptardy qamtıdy.
Tomnyń jalpy kólemi-27,0 b.t.
Hıkaıattar
95-tom
Ańdatpa
Oqyrman nazaryna usynylyp otyrǵan 95-tom halyq prozasynyń ilgergi-bergi kezeńderde jeke jınaq retinde jarııalanbaǵan, ári irgeli túrde zerttelmegen salasy - hıkaıattarǵa arnalady. Qazaq hıkaıattary taqyryby men sıýjettik oqıǵasyna qaraı kitabı jáne dinı oqıǵalardyń jelisine qurylady. Dálirek aıtqanda, bul janrda túrli áýlıe-ánbıege, paıǵambarlarǵa, bolmasa Islam dininiń mıfologııasyna negizdelip, shyndyq pen qııaldyń elementteri kiriktirile otyryp tarıhı tulǵalar, oqıǵalar kórkem ásirelenip baıandalady.
Ár hıkattyń qolda bar nusqalarynyń tolyq qamtylýy ǵylymı basylymdardyń ustanymdaryna tolyq jaýap beredi.
Tomnyń jalpy kólemi-27,0 b.t.
Aýyzeki áńgimeler
96-tom
Ańdatpa
Oqyrmandar men ǵylymı ortanyń nazaryna usynylyp otyrǵan «Babalar sóziniń» 96-tomy keıbir qurama jınaqtarda, hrestomatııalarda, gazet-jýrnaldarda jarııalanyp kelgenimen, ǵylymı turǵyda tolyq júıelenip, arnaıy jınaq retinde basylym kórmegen halyq prozasynyń úlken bir salasy - Aýyzeki áńgimelerge, naqtylap aıtqanda, onyń janrlyq túri - tarıhı aýyzeki áńgimelerge arnalǵan.
Aýyzeki áńgimede belgili bir oqıǵa senimdi, ári kórkem tilmen baıandalady. Ol shaǵyn bolǵanymen, ózine tán baıandalý tásili, kórkemdik júıesi, kompozıtsııalyq, sıýjettik qurylymy bolady. Onda baıandalatyn oqıǵanyń jelisi asa keń ýaqyt keńistigin qamtymaıdy jáne halyq prozasynyń ózge janrlaryna qaraǵanda, taralý aıasy shekteýli, nusqalyq úlgileri neken-saıaq. Kóbinese, aıtýshy óziniń basynan keshirgen jaıttardy, bolmasa jeke basy qarym-qatynasta bolǵan adamnyń kórgen, bilgen, tipti, estigen áńgimelerin sóz etedi. Sondyqtan bul janr-halyq prozasynyń mıf, ertegi, hıkaıat, ápsana, ańyz sııaqty salalaryna qaraǵanda jınaqy, naqty, shynaıy sıpatqa ıe.
Tomnyń birinshi bóliminde Qazaqstandaǵy tuńǵysh óndiris orny Qaraǵandynyń jerinen tas kómirdiń tabylýy, Reseı ókimetiniń sheshimimen onyń aǵylshyn kásipkerlerine satylýy, qazaqtardyń kómir qazý kásibine mamandanýy, jumysshy bolyp qalyptasýy, olardyń aýyr turmys-tirshiligi jónindegi týyndylar, kezekti ekinshi bóliminde 1916 jylǵy ult-azattyq kóteriliske belsendi túrde qatysqan, aýyr zulmatty basynan keshirgen adamdardyń áńgimeleri, sońǵy bólikte Abaı jáne onyń aınalasyn, Aqan seri, Balýan Sholaq, Qajymuqan t.b. ómirin, halyqqa jasaǵan qaıyrymdy isterin baıandaıtyn shyǵarmalar qamtyldy.
Tomnyń jalpy kólemi-27,0 b.t.
Aýyzeki áńgimeler
97-tom
Ańdatpa
Serııanyń 97-tomyna qaı zamandarda da tyńdarmandaryn birden eliktirip ketetin, qulaqqa jaǵymdy, qyzyqty, kóńilge oı salyp, ýaqyt ótken saıyn jańǵyryp, jańa úlgilermen molyǵyp otyratyn «Novellalyq aýyzeki áńgimeler» toptastyryldy.
Novellalyq áńgimelerge negizinen jekelegen adamdardyń bolmys-bitimine, turmys-tirshiligine, kásip-mamandyǵyna, kózqaras-ustanymyna qatysty týyndylar jatady.
Tomǵa halyq arasynan shyqqan qýlarǵa, tapqyrlarǵa, ańshy-saıatkerlerge, mergenderge, urylarǵa t.b. baılanysty aýyzdan aýyzǵa taralǵan áńgimeler engizilgen.
Qýlarǵa, tapqyrlarǵa, sheshenderge qatysty aýyzeki áńgimeler kóbinese jıyn-toılarda, bas qosýlarda, qonaq-káde ústinde tyńdarman qaýymnyń kóńil-kúıin kóterý úshin, bolmasa dúnıeqor, pasyq úı ıelerin, nemese qarsy adamdardyń, bılik ıeleriniń qaıyrymsyzdyǵyn, ádiletsizdigin, ústemdigin tikeleı synap, betine basý maqsatynda arnaıy daıyndyqsyz, taban astynda týyndap otyrǵan.
Mergendik, ańshylyq, qusbegilik, saıatkerlik týraly, turmysqa, urlyq-qarlyqqa t.b. baılanysty novellalyq áńgimelerdiń kópshiligi qyzyqty oqıǵalar jelisine qurylyp, tyńdaýshyny tańdandyryp, ózine eriksiz tartyp otyrǵan. Ásirese saıatkerlik áńgimelerde qııalǵa berilip, ásireleı, asyra aıtý úrdisi beleń alǵan. Al turmystyq áńgimelerde kásip-mamandyq, tarıhı jaǵdaılar, jeke adamdardyń basynan ótken aýyr jaıttar, qıly-qıly taǵdyrlary baıandalady.
Tomnyń jalpy kólemi-27,5 b.t.
K úldirgi áńgimeler
98-tom
Ańdatpa
Qalyń oqyrmandar men ǵylymı ortaǵa usynylyp otyrǵan 98-tom kim-kimge bolsa da etene jaqyn, el ishindegi taralý aıasy keń, erekshe damý úrdisi úzilmegen «Kúldirgi áńgimelerge» arnalǵan. Baǵzy zamandardan beri urpaqtan urpaqqa jad arqyly jetken qazaqy aýyzeki áńgimelerden ózge halyq arasynda Qojanasyrǵa qatysty kúldirgi áńgimeler de mol saqtalǵan. Jalpy, Qojanasyr kóptegen túrki halyqtarynyń, keıbir Kavkaz, Eýropa, Azııa elderiniń folklorynda Molla Nasreddın, Qoja Nasreddın, Nasreddın ápendi, Qojanasyr t.b. janama esimdermen keń taraǵan. Al Arab elderi halyqtarynda Qojanasyrdyń tıptik beınesi-«Joha» esimdi keıipker bolǵandyqtan, ádebı-mádenı baılanystar arqyly qazaq folkloryna kirikken atalǵan keıipkerge qatysty týyndylar «Juqa áńgimeleri» degen ataýmen belgili.
Tomdaǵy «Halyq áńgimeleri» atalǵan ІІ bólimge ulttyq sıpattaǵy, halqymyzdyń ár kezeńderdegi ómir saltyna, turmys-tirshiligine baılanysty týyndaǵan áńgimeler qamtylǵan. Bulardyń deni baǵzy zamandarda týyndap, el ishine aýyzsha tarap, qoǵam ózgergen saıyn jańa sıpat alyp, jańǵyryp, tolyǵyp otyrǵan. Áńgimelerdiń mazmunyna qaraǵanda, tipti olardyń keıipkerleri de, oqıǵalar da zamanyna qaraı erekshelenip, áńgime týyndatatyn kúldirgilerdiń, qýlardyń, tapqyrlardyń, saıqymazaqtardyń kúlkili is-áreketteri men sózderi ózgeriske túsip, týyndylardyń jańa nusqalary, versııalary paıda bolǵany ańǵarylady.
Tomnyń jalpy kólemi-27,5 b.t.
Á n-óleńder
99-tom
Ańdatpa
Serııanyń sońǵy, aıaqtalatyn eki jınaǵy-99, 100-tomdar ulttyq mádenıetimizdiń, onyń ishinde halyq ádebıetiniń shýaqty, shuraıly salalarynyń biri - halyq ánderine, án-óleńder janryna arnalyp otyr.
Án-óleńder - álemdegi bar qazaqqa ortaq rýhanı qazynalardyń biri. Án-óleńderde shyǵarmadaǵy lırıkalyq keıipkerdiń, adamnyń, janýardyń esimi, ataýy, onyń beınesi, sóılegen sózi, júris-turysy, is-áreketi, kıim-keshegi, qural-jabdyqtary, qonys-mekeni, tabıǵat kórinisteri, áýe raıynyń qubylysy t.b. molynan kórinis beredi. Sondyqtan ózge folklorlyq muralarǵa qaraǵanda etnografızmder, arhaızmder, jergilikti, kásibı, dıalekti sózder men tirkester, maqal-mátelder, naqyldar jıi qoldanysqa túsedi.
Júıeleý barysynda án mátinderiniń mazmundas, keıbir jaǵdaıda birin-biri tolyqtyryp otyratyn nusqalary da qaperge alynyp, toptamany baspaǵa daıyndaýda halyqtyq án-óleńderiniń lırıkalyq sıpattaǵy, ásirese ǵashyqtyq-súıispenshilik, jastyq shaq, ómir-dúnıe jáne adam taǵdyry týraly halyq týyndylaryna aıyryqsha mán berilgen.
Toptamanyń ustanymdaryna sáıkes, tomǵa engen mátinderge alǵy sóz retinde akademık A.Jubanovtyń «Zamana bulbuldary» eńbeginen úzindi alyndy, álipbıi boıynsha júıelenip, rettik sanmen nómirlendi.
Tomnyń jalpy kólemi-27,5 b.t.
Á n-óleńder
100-tom
Ańdatpa
Serııanyń sońǵy 100-tomy folklorlyq muralardyń arasynda ózindik orny bar, halyq jadynda asa mol saqtalǵan - án-óleńderge arnalǵan. Toptamanyń 99-tomynda mýzykatanýshy-jınaýshylar: A.Zataevıchtiń, B.Erzakovıchtiń, B.Ǵızatovtyń, V.Dernovanyń jáne L.Hamıdıdiń, Ǵ.Qurmanǵalıevtyń, sondaı-aq 1960-1970 jyldarda el ishine shyqqan ǵylymı ekspedıtsııalar barysynda jazylǵan án-óleńder úlgileri engen bolsa, bul tomǵa atalǵan jınaýshylardyń eńbekterinde az qamtylǵan aımaqtardyń, ásirese Ońtústik Qazaqstannyń, Jetisý ólkesiniń, Shyǵys Qazaqstannyń, Mońǵolııa Respýblıkasynyń Baıan Ólgıı ólkesi men Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Shyńjań óńiri qazaqtarynyń án muralary toptastyrylǵan.
Qazaqstan óńirlerinde qalyptasqan án-óleńderdiń lırıkalyq, tarıhı, fılosofııalyq sıpaty basym bolsa, sheteldik qazaqtarǵa tán mýzykalyq muralarda kóshpeli turmys-salt, týǵan jer men ósken elge degen saǵynysh, baıansyz mahabbat, oryndalmaǵan ańsar-arman, darhan kóńil, tabıǵat tynysy t.b. taqyryptar basym bolyp keledi.
Tomnyń kólemi-27,5 b.t.
