Ashyq ǵaryshqa shyqqan alǵashqy qazaq Talǵat Musabaevtyń ómirlik ustanymy qandaı edi

ASTANA. KAZINFORM – 2025 jylǵy 3 tamyzda 75 jasqa qaraǵan shaǵynda kórnekti ushqysh-ǵaryshker, avıatsııa general-leıtenanty, tehnıka ǵylymdarynyń doktory, memleket jáne qoǵam qaıratkeri, Halyq qaharmany Talǵat Musabaev dúnıeden ozdy.

1951 jylǵy 7 qańtarda dúnıege kelgen Talǵat Musabaev Qazaqstannyń ulttyq maqtanyshy men ǵylymı-tehnıkalyq progrestiń sımvolyna aınaldy. Onyń ǵaryshqa daıyndyǵy men alǵashqy ushýy 1990-jyldardyń basy, ıaǵnı táýelsiz Qazaqstannyń qalyptasý kezeńine sáıkes keldi.

1994 jyly ol egemen Qazaqstannyń alǵashqy ǵaryshkeri jáne ashyq ǵaryshqa shyqqan tuńǵysh qazaq boldy. 

Kásibı mansabynda ǵaryshqa úsh sapar jasady, jalpy uzaqtyǵy bir jylǵa jýyqtady. Sonymen qatar ol 7 márte ashyq ǵaryshqa shyqty. Talǵat Musabaevqa deıin ashyq ǵaryshta bir táýlikten artyq ýaqyt eshkim bolmaǵan, onyń jetistigi Gınness rekordtar kitabyna engizildi. 

Ǵaryshker alǵash bolyp ashyq ǵaryshqa shyǵýyn bylaı eske alady:

- Men jerdiń ǵaryshtan kórinetin sulýlyǵyna tań qaldym, ómirdiń kógildir jaryǵyn shashyp turdy. Qorqynysh sezimi orbıtalyq stantsııanyń lıýgin ashqan sátte tańdanysqa ulasty: «O, meniń Qazaqstanym», kezdeısoqtyq pa, sol sátte «Mır» stantsııasy meniń týǵan jerimniń ústinen ushyp bara jatqan edi. Jalpy, ǵaryshta búkil jer - týǵan jer sııaqty. Biraq, men tanys taý, kól jáne sheksiz qazaq dalasynyń beınesin kórgende, onyń belgi ekenin túsindim. Bul meniń týǵan elimniń batasy edi jáne ashyq ǵaryshqa alǵash qadam basqan qazaqqa berilgen bata bolatyn,- deıdi marqum. 

Sondaı-aq Talǵat Musabaev ǵaryshqa Qazaqstannyń týyn alǵash alyp shyqqan jáne orbıtaǵa Quran aparǵan tuńǵysh adam boldy.

Onyń aıtýynsha, bul qasıetti kitapty ǵaryshqa eshkim aparmaǵan jáne odan keıin de eshkim aparǵan emes.

2007 jyldan 2014 jylǵa deıin Talǵat Musabaev Ulttyq ǵarysh agenttigin (Qazǵarysh) basqardy. Qysqa kezeńde onyń basshylyǵymen Qazaqstan ulttyq ǵarysh salasynyń damýy jolynda úlken serpilis jasady. Zamanaýı ǵarysh ınfraqurylymy quryldy, kásibı kadrdyń ózegi qalyptasty, otandyq ǵarysh tehnıkasy men tehnologııalaryn jasaýda aıtarlyqtaı jetistikke qol jetkizildi, zamanaýı ǵarysh tehnologııasy boıynsha mamandar daıarlaý jónindegi strategııalyq mańyzdy mindet sheshilip, Qazaqstan ózin joǵary tehnologııalar men ǵylym salasynda zor ambıtsııasy bar el retinde tanyta aldy. 

Talǵat Musabaev Ulttyq ǵarysh agenttigindegi jumysy týraly bylaı degen edi:

- Maǵan ǵaryshta bastalǵan jumysymdy jerde jalǵastyrý baqyty buıyrdy. Bul múmkindikti memleketime, adamzattyń ǵaryshqa alǵash qadam basqan eline qyzmet etý jolynda tolyq paıdalanýǵa tyrystym,- deıdi ol. 

«Qazǵaryshtyń» shejireshisi, «Baıqońyr» ǵarysh kesheni boıynsha Kazinform agenttiginiń menshikti tilshisi Sara Nurǵalıeva esteliginde bylaı deıdi:

- Kóp jyl boıy ańyzǵa aınalǵan ǵaryshkerdiń janynda júrip, Talǵat Musabaevtyń erekshe qasıetin túsindim, ol árqashan shyn máninde mańyzdy sózder aıtatyn, mán-maǵynasy keıin baryp aıqyndalatyn. Bul oılaý aýqymynyń kórsetkishi, ǵaryshtyq aýqym. Ol armandaı biletin jáne ýádesinde turatyn. Bala kezinde: «Ǵaryshker bolamyn» dedi — boldy. Qazaqstannyń ǵarysh salasyn quramyn dedi – iske asyrdy,– dep eske aldy tilshi. 

Qazaqstandyq ǵaryshker, Halyq qaharmany, Qazaqstan áýe kúshteriniń general-maıory, «Báıterek» BK» AQ basqarma tóraǵasy Aıdyn Aıymbetov te Jibek Joly telearnasynyń tilshisine Talǵat Musabaev jaıly esteligin bólisti:

- Ol maǵan maza bermeıtin, kedergi keltirip emes, iske jan-tánimen berilgendikten, basqalardan da sony talap etetin. Ol Qazaqstan ǵaryshynyń taǵdyryna shyn júrekten alańdaıtyn. Eshkimge, tipti eń jaqyn serikterine de bosańsýǵa múmkindik bermeıtin. Ol árqashan nátıjege qol jetkizetin. Onymen jartylaı kúshpen jumys isteý múmkin emes edi. Onyń Ulttyq ǵarysh agenttigin basqarǵan tusta Ulttyq ǵaryshtyq zertteýler men tehnologııalar ortalyǵy quryldy. Jınaqtaý-synaq kesheniniń qurylysy bastaldy. Búginde Qazaqstan spýtnıkti ózi jobalap, ózi jasaı alady. Tipti, qazaqstandyq tehnologııa negizinde halyqaralyq kelisimsharttar jasaldy. Biz álemdik ǵaryshtyq deńgeıge shyqtyq. Joldyń basynda Talǵat Amangeldiuly «Báıterek» jobasyn basqardy. Ol kisiniń osy bastamanyń basynda turǵany – sımvol. Endi bul jobany qısyndy aıaqtaý úshin bar kúshimdi salamyn. Qazaqstandyq «Báıterek» ushyrý kesheninen zymyran ushyrylýy tıis. Biz onyń qazasyna qaıǵyramyz, biraq, men senimdimin, ol qaldyrǵan iz tek orbıtada emes, qazaqstandyqtardyń júreginde de saqtalady, - dedi Aıdyn Aıymbetov.

Sondaı-aq Talǵat Musabaev Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń avıatsııa jáne ǵarysh máseleleri jónindegi keńesshisi, QR Parlamentiniń senatory qyzmetin atqardy.

Ol ǵaryshta da, jerde de tártip, kásibılik jáne júıeliliktiń jaqtaýshysy boldy. Onyń ustanymy- tártipsiz ǵylymda da, basqarýda da nátıjege jetý múmkin emes. 

Talǵat Musabaevtyń Kazinform agenttigine bergen suhbatynan úzindiler:

- Siz jıi qaıtalaıtyn súıikti naqyl sóz qandaı?

- Tártip pen tárbıe - meniń ómirlik qaǵıdam. Іshki tártip pen tártipti ózgeden de talap etpeı, saǵan adamdardy sońynan ertý senip tapsyrylǵan jaǵdaıda, qajet nátıjege qol jetkizý múmkin emes. Qııaldap kórińiz, ıaǵnı ǵarysh stantsııasyndaǵy salmaqsyzdyq jaǵdaıynda kishkentaı qıqym nemese bógde zat qaıǵyly saldarǵa ákelýi múmkin. Ǵaryshqa, ashyq ǵaryshqa shyǵý kezinde jáne ómirde de talaı tótenshe jaǵdaı bolyp turady, sondaı jaǵdaıdan meni tártip, júıelilik jáne kásibılik qutqaryp otyrdy. 

- Áleýmettik belsendi tulǵa degen uǵym sizdiń oıyńyzsha neni bildiredi?

- Menińshe, áleýmettik belsendi tulǵa - adam taǵdyryna beıjaı qaramaıtyn pende. Bul tek aýqymdy oılaı alatyn emes, naqty áreket ete alatyn adam. Qandaı laýazymda otyrǵany mańyzdy emes. Óz balalaryna sózben emes, isimen ádildikke, eńbekke, meıirimge úıretip júrgen qarapaıym úı sharýasyndaǵy áıel de áleýmettik belsendi tulǵa. Al ǵaryshkerler sanatqa sózsiz jatady. Ǵaryshtan jerdi kórgen kezde, onyń qanshalyqty názik ári qorǵansyz ekenin túsinesiń. Onyń kógildir jaryǵy men jylýy joǵarǵy kúshpen adamdar úshin jaratylǵan. Bizdiń mindet - jerdegi ómirdi saqtaý. Ǵarysh adamǵa úlken moraldyq ári rýhanı sabaq beredi jáne men ǵaryshqa qol tıgizgen ár adamǵa senemin. Óıtkeni, ol árdaıym jasampazdyqqa qyzmet etedi.

Búginde taǵdyrdyń jazýymen men sheneýnikpin. Ǵarysh - tek adamzattyń asqaq armany ǵana emes, sonymen qatar kez kelgen memlekettiń halyqaralyq deńgeıin, bedelin aıqyndaıtyn joǵary saıasat. 

Búgin tańerteń Memleket basshysy ushqysh-ǵaryshker, Halyq qaharmany Talǵat Musabaevtyń otbasy men jaqyn týystaryna kóńil aıtý jedelhatyn joldady.

«Kazinform» agenttigi de Talǵat Amangeldiuly Musabaevtyń týystary men jaqyndaryna kóńil aıtady. Onyń esimi Qazaqstan tarıhynda otandyq ǵaryshtaǵy alǵash izasharlardyń biri ári kórnekti memleket qaıratkeri retinde máńgilikke saqtalady.