Anasyn syılaǵannyń armany oryndalady

QYZYLORDA. Naýryzdyń 12-si. QazAqparat /Rýslan Igilik/ - Táýelsiz elimizdiń órkendeý joldarynda da áıelder salǵan súrleýler saırap jatyr. Bıyl Prezıdent janyndaǵy Áıelder isteri jáne otbasy, demografııalyq saıasat jónindegi ulttyq komıssııanyń qurylǵanyna on jyl toldy.

Қyz-kelinshekter ottyң basy, oshaқtyң қasynan da, eldiң berekeli tirliginiң ortasynan da өz oryndaryn taýyp keledi. ҚazAқparat tilshisi osy mәselerge oraı Қyzylorda oblysy әkiminiң keңesshisi, oblys әkimi janyndaғy Әıelder isteri jәne otbasy, demografııalyқ saıasat jөnindegi komıssııa hatshysy Rahıma Ahmetovaғa birneshe saýal қoıғan edi. ? Rahıma Қarjaýbaıқyzy, bizdiң қoғam «genderlik saıasat» degen termındi қoldana bastaғaly on jyl bolypty. Biraқ, әli kүnge deıin gender týraly pikirler ekige jarylýmen keledi. Biri bұl saıasat қazaққa kerek emes dese, ekinshi top қajet degen toқtamyn aıtady. ? Rasynda da, genderlik saıasatқa қarsy toptar ony әıelderdiң bılikke talasýy dep ұғynady. Tipti olaı emes. Mәselen Shvetsııada bılik oryndaryndaғy әıelder sany 30-50 paıyzdy құraý kerek degen josparly baғdar bar. Biz genderlik saıasattyң otbasyna қatysty maңyzdy tұstaryna jete mәn berip kelemiz. Bұl өte aýқymdy joba. Er azamat ? otbasynyң tiregi ekenine daý joқ. Bizdiң býyn «erim ? pirim» dep, әkelerimizdiң betine tik қaramaı өtken analardan tәlim alғanbyz. Alaıda otbasyndaғy kez-kelgen қıynshylyқ aldymen әıeldiң қabyrғasyna aıazdaı batatyny shyndyқ. Biz osy kүrmeýi қıyn jaғdaılarғa taldaý jasap, қoldan kelgenshe kөmek kөrsetemiz. ? Oblystyқ komıssııa hatshylyғyn birer jyl үzilisten keıin қaıta қolғa aldyңyz. Jaңa ıdeıalar, jaңa jobalardy iske asyryp jatқanyңyzdan habardarmyz. ? Iә, «Bala aıaly alaқanda», «Өnegeli otbasy ? ұrpaқ қazynasy» taқyryptarynda dөңgelek үstelder ұıymdastyrdyқ. Agrokolledj basshysy Mәjıt Өtemұratovtyң қoldaýymen «Әke bolý oңaı ma?» atty shara өtkizdik. Toқsan paıyzyn jigitter құraıtyn kolledj stýdentteri belsendilik tanytty. Alda bұl jұmysty jalғastyrý oıda bar. Қyzylorda gýmanıtarlyқ kolledjiniң negizinde қyzdar pedýchılışesi jatқanyn bilesiz. Sondyқtan osy oқý orny bazasynda Әlıma Әbdihalyқovanyң қoldaýymen үlken joba daıyndaýdamyz. Tәjirıbeli basshy bұl oıymyzғa oı қosyp, өz ұsynystaryn da engizip otyr. Sәtin salsa, jaқsy bastama bolғaly tұr. Otbasy құndylyқtaryn dәripteýdi kөzdeıtin «Ұrpaқtar sabaқtastyғynyң altyn kөpiri» atty baıқaýdy dәstүrge aınaldyrmaқpyz. «Kөshbasshy қyzdar» jobasy arқyly arnaýly orta oқý oryndary men joғary synypta oқıtyn қyzdardy jınap, olarғa genderlik saıasattyң maқsaty men mindetterin үıretýdi josparlap otyrmyz. «Syr eliniң ajary» atty jınaқ құrastyrý da oıda bar. Al әıelder merekesi қarsaңynda «Jұldyzy janғan elimniң, jұldyzy janғan қyzdary» atty jobaғa kirisip kettik. ? Halқymyzda «Jaқsy әıel jaman erkektiң esiktegi basyn tөrge sүıreıdi» degen maқal bar. Otbasyndaғy әıeldiң orny osy sөzden-aқ anyқ aңғarylady. Biraқ, «Қazaқ әıeliniң baғy Қazan tөңkerisinen keıin ashyldy» degen pikirge kөp kezigip jatamyz. ? Erte zamannan beri қazaқ қoғamynda әıel zatyna құrmet erekshe bolғan. Olardy kemsitýge jol bermegen. Қyz balasyn қonaққa balap, aıalap tөrine otyrғyzғan. Bar asylyn, injý-marjanyn қyzғa japsyrғan. Islam dinin ұstanғanmen, қyzdyң betin pәrәnjimen bүrkemelemegen. Osynyң өzinen-aқ, ata-babalarymyzdyң arýlarғa degen құrmeti kөrinip tұrғan joқ pa? Aңyzdar men batyrlar jyrlaryndaғy keıipkerlerdi aıtpaғannyң өzinde, tarıhta aty қalғan қaıratker analar қazaқ әıeliniң basynda teңdigi bolmasa, eldiң aldynda bedeli bolmasa қaıdan shyқty? Jalpy, men erteden kele jatқan aýyz әdebıetiniң jaýһarlaryn oқı otyryp, kөp oılanamyn. Қobylandynyң қyz Құrtқasy, Alpamystyң Gүlbarshyny, Tөlegenniң Jibegi týraly aңyzdar өmirde bolғan oқıғalardyң izimen jazylғan. Sondaı dana analarymyzdyң өmir jolynan өrilgen degen tұjyrymғa myқtap bekindim. Әıeldi erdiң serigi, senim artar dosy, kerek deseңiz aқylshysy etip sýretteýdiң өzinde tereң syr jatyr. ? Қazir өzimizdiң kemshin tұstarymyzdy ýaқyt pen zamanғa jaba salýғa sheber bolyp aldyқ. Dүkendegi jartylaı daıyn өnimdermen dastarқannyң kem-ketigin toltyryp jatamyz. Sizdiңshe osyndaı ýaқyt aқshamen esepteletin kezeңde әıel as үıden alystap bara jatқan joқ pa? ? Әr әıel ? kreslonyң nemese mөrdiң emes, eң aldymen өz қazany men dastarқanynyң ıesi. Bұryndary anam marқұm aıtyp otyratyn, «ishinde қara sý bolsa da, қazanyң қaınap tұrsyn» dep. Al dastarқan ? әıeldiң aınasy der edim. Dastarқanynan onyң talғamy, ұқsatқyshtyғy, sheberligi kөzge ұryp tұrady. Kerek deseңiz, dastarқany arқyly әıelge baғa berýge bolady. Қazan қaınap, dastarқan jaınap tұrғan jerde bereke ұııdy, jaқsy tilekter aıtylady. ? Keı kezderde perzenttik paryzdy өteý týraly oı ormanyn bәrimiz de kezemiz. Sөıtip jүrgende, өzimizdiң balalarymyzdyң aldyndaғy analyқ mindetimizdi oryndaıtyn kezeңniң týғanyn baıқamappyz. Әlginde anaңyz týraly aıtyp қaldyңyz. Perzenttik paryz degendi қalaı tүsinesiz? ? Bir eski oқıғany eske tүsirdiңiz. Erterekte naғashy әjem Ұrқııa soғysta habarsyz ketken ұly Қadyrdy kүtýmen өmirden өtipti. Әr jyl saıyn Jeңis merekesi jaқyndaғanda, balasynyң jolyna қarap otyrady eken jaryқtyқ. Anam marқұm da әjem jete almaı ketken armandy kөp aңsaıtyn. Baýyry týraly bir aýyz derekke eleңdep otyratyn. Men bұl isti қolғa alyp, mұraғattan izdestirip, Қadyr kөkemizdiң Қyzylordadaғy alғashқy oқý oryndarynyң biri ? keңes saýda tehnıkýmynda bilim alғany týraly bildim. Kөzkөrgen kisilerdi shaқyryp, as berdik, құran baғyshtadyқ. Sonda anamnyң kөzinen erekshe nұr kөrdim. Kөңili jaılanyp, rızashylyғyn bildirip, aқ batasyn jaýdyrdy. Keıbireýler anasyn materıaldyқ jaғynan taryқtyrmaý arқyly perzenttik paryzymyzdy өtedik dep ұғynatyn shyғar. Mұndaıda halyқtan asyryp aıta almaspyz. Eskiden kele jatқan danalyқ «Anaңdy Mekkege arқalap aparsaң da, paryzyңnan құtylmaısyң» demeı me? ? Batystan aғylғan aқparattar aғynynyң құdyreti me, bәlkim, eliktegishtigimizden shyғar, қyz ben jigit arasyndaғy syılastyқtyң nәzik tini tarқap bara jatқan sııaқty. Bұryn ersi dep esepteletin kөrinisterge birtindep kөzimiz үırenip barady. Jastardyң өzderi ?әlemdik өrkenıettiң bir bөlshegi bolýғa ұmtylyp jatқan kezeңde bұl қalypty құbylys? deıdi. Siz қalaı oılaısyz? ? Myң jerden batysқa eliktegenmen, bizdiң қyzdar men jigitterdiң tәrbıesi bөlek. Jastarymyz aқparattyң kerekti-kereksizin eksheı almaı, adasyңқyrap jүr. Sosyn үlkender osyndaı keleңsizdikterdi kөzben kөrip tұryp, tym-tyrys өte beretin boldy. Mәselen, men kөshede aýzyna kelgendi atalap, otyrғan jerin lastap tұrғandardyң қasyna erinbeı baramyn. Aқylymdy aıtamyn. Keıbireýleri ?sharýaңyz қansha? dep doқ kөrsetedi, endi bireýleri keshirim sұraıdy.