Alaıaqqa aldanbaý úshin neni bilý kerek
ASTANA. KAZINFORM — Zeınetkerlerdiń ańqaýlyǵyn, zamanaýı tehnologııalardy jetik bilmeýi men úreıge tez boı aldyratynyn biletin alaıaqtar olardy aldaýdyń jańa tásilderin oılap tabýda. Osy oraıda ІІM keńinen taralǵan alaıaqtyq áreketter jaıly málimetpen bólisti.
Mınıstrlik qaskúnemder qarttardy aldap, qarajatyn qoldy etýge qoldanatyn basty mynadaı stsenarıılerdi atap ótedi:
«Týysyńyz bálege ushyrady»
Alaıaqtar qońyraý shalyp, ulynyń, nemeresiniń nemese jaqyn týysynyń qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵanyn habarlaıdy: jol-kólik apatyna tap boldy, polıtsııa qamady nemese medıtsınalyq kómekke muqtaj. Sodan keıin «bosatý» nemese «emdeý» úshin aqsha aýdarýdy talap etedi. Bul oraıda qarttardyń kúdigin seıiltý úshin jalǵan polıtsııa nemese dárigerdiń qyzmetine júginedi.
— Mundaı jaǵdaıda úreıge boı aldyrmaý mańyzdy. Naqtylaý saýaldaryn qoıyp, týysyńyzǵa nemese otbasyńyzdyń ózge de múshelerine qońyraý shalý qajet, — dep keńes beredi vedomstvodan.
«Bank qyzmetkeri»
Qylmyskerler ózin bank qyzmetkeri retinde tanystyryp, kartańyzdy «buzǵandyqtan» kúdikti operatsııa júrip jatqanyn, ne bolmasa aqshańyzdy tez arada «qorǵalǵan esepshotqa» aýdarýyńyz kerektigin aıtady. Sonymen qatar alaıaqtar karta derekterin, CVV-kodty jáne SMS arqyly keletin qupııa sandy suraýy múmkin.
— Telefon arqyly esh ýaqytta bank derekterin aıtpańyz. Kez kelgen kúdik týdyratyn jaıtta resmı nómirler arqyly bankke habarlasyńyz, — dep túsindiredi mınıstrlikten.
«Memlekettik qyzmet qyzmetkeri»
Mundaı jaǵdaıda qaskúnemder ózin zeınetaqy qorynyń, áleýmettik qorǵaý ne salyq qyzmetiniń qyzmetkeri retinde tanystyrady. Olar tıesili ústemaqy, zeınetaqyny qaıta esepteý nemese qaryz sııaqty jeleý aıtyp, tólqujat derekterin nemese bank kartasy týraly aqparatty suraıdy.
«Jalǵan utys pen lotereıa»
Zeınetkerge qomaqty júlde — páter, kólik nemese saıahattaýǵa joldama utyp alǵanyn habarlaıdy. Júldeni alý úshin salyq nemese komıssııa tóleýdi suraıdy. Aqsha aýdarylǵannan keıin alaıaq izim-qaıym joǵalady. Іshki ister mınıstrligi toqmeıilsýge bolmaıtyndyǵyn eskertedi. Eger siz lotereıaǵa qatyspasańyz, demek eshteńe utyp alǵan joqsyz.
«Internet alaıaqtyq»
Qaskúnemder bankterdiń, zeınetaqy qorynyń, ınternet dúkenderdiń jalǵan saıttaryn jasaıdy. Sodan keıin aldaý arqyly tutynýshylardyń bank kartasy derekteri men jeke málimetterin qolǵa túsiredi. Mundaı jaǵdaıda ІІM derekterdi engizbes buryn saıttyń adresin tekserýge, kúdik týdyratyn saıttarǵa kirmeýge keńes beredi.
Mınıstrlik atap ótken taǵy bir alaıaqtyq ádisi — qarjy pıramıdasy nemese «tıimdi ınvestıtsııa». Alaıaqtar «joǵary paıyz» mólsherlememen nemese «tabysy kepildi jobaǵa» aqsha salýdy usynady. Vedomstvo azamattarǵa kúdikti jobalarǵa aqsha salmaýǵa, ınvestıtsııa quıar aldynda kompanııany tekserip alýǵa keńes beredi.
Buǵan deıin bankter men uıaly baılanys operatorlary alaıaq qurbandarynyń shyǵyndaryn óteýge mindetti bolýy múmkin ekenin jazǵan edik.