Alataý bókterinde báısheshek gúldedi
ALMATY. KAZINFORM — Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna engen, erte kóktemde gúldeıtin sırek jáne joıylyp bara jatqan ósimdik — Alataý báısheshegi (Crocus alatavicus) qysta gúldedi. Bul týraly Іle Alataýy ulttyq parki málim etti.
Tabıǵatty qorǵaý salasy mamandarynyń pikirinshe, ádette báısheshek naýryz–sáýirde ǵana gúldeıdi. Bıylǵy aýa raıynyń turaqsyzdyǵy men jylynýy ósimdiktiń erte gúldeýine áser etýi múmkin.
— Іle Alataýy memlekettik ulttyq parki sırek kezdesetin bul qubylysty baqylap otyr, — delingen habarlamada.
Ulttyq park mamandary týrıster men tabıǵat súıer qaýymǵa ósimdikterdi julmańyzdar, taptamańyzdar ári olardyń tabıǵı ortasyn saqtańyzdar dep eskertti.
Sırek túrlerdi qorǵaý — barshamyzdyń mindetimiz!
Alataý báısheshegi — Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna engen, erte kóktemde gúldeıtin sırek jáne joıylyp bara jatqan ósimdik. Ǵylymı ádebıetterde ol báısheshek tuqymdastaryna jatatyn erte gúldeıtin pııazshyqty ósimdik túrleri retinde sıpattalady. Taý jotalaryna baılanysty keıde «Alataý báısheshegi» degen jınaq ataý qoldanylady (óıtkeni Alataý aımaǵynda birneshe sırek báısheshek túrleri ósedi).
Qysqasha sıpattamasy
-
Erte kóktemde, kóbine qar erigen boıda gúldeıdi.
-
Bıiktigi ádette 10–20 sm.
-
Gúlderi aq, keıde sál jasyldaý reńkti bolady.
-
Pııazshyqtan ósetin kópjyldyq ósimdik.
Taralý aımaǵy
-
Negizinen Іle Alataýy, Kúngeı Alataýy, Jońǵar Alataýy sııaqty bıik taýly aımaqtarda kezdesedi.
-
Alpilik jáne sýbalpilik beldeýlerdiń shalǵyndy, tastaqty betkeılerin unatady.
Qyzyl kitapqa ený sebebi
Alataý báısheshegi birneshe faktorǵa baılanysty sırep ketken:
-
maqsatsyz terý (gúl jınaý);
-
taý bókterlerindegi qurylys, týrızmniń kúsheıýi;
-
tabıǵı mekeniniń tarylýy;
-
pııazshyqtarynyń qazylyp alynýy.
Osy sebepterge baılanysty ol Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna engizilgen jáne joıylyp ketý qaýpi bar ósimdik sanalady.
-
Tabıǵı popýlıatsııalardy saqtaý úshin qoryqtar men ulttyq parkterde qorǵaý jumystary júrgiziledi (mysaly, Іle Alataýy ulttyq parki).
-
Báısheshekti julǵany úshin ákimshilik aıyppul qarastyrylǵan.
-
Túrdi qalpyna keltirý maqsatynda keı óńirlerde jasandy kóbeıý jáne qaıta engizý zertteýleri júrgiziledi.
Qyzyqty derek
Báısheshek qazaq halqynda kóktemniń alǵashqy belgisi, úmit pen jańarýdyń sımvoly retinde qabyldanady.