25 qarasha. Tulǵalar týǵan kún

Búgin, 25 qarasha kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.

74 jyl buryn (1949) qazaqstandyq pedagog, Q. Sátbaev atyndaǵy Qazaq Ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetiniń burynǵy rektory Jeksenbek Mákeıuly ÁDІLOV dúnıege keldi.

Almaty qalasynda dúnıege kelgen. Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń ınjenerlik-qurylys fakýltetin (úzdik) jáne Máskeý ınjenerlik-qurylys ınstıtýtynyń aspırantýrasynyń kúndizgi bólimin bitirdi.

Ǵylymı-pedagogıkalyq eńbek jolyn Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynda bastady. Aspırantýrany bitirgennen keıin Qazaq memlekettik sáýlet-qurylys akademııasynda jumys isteı otyryp, assıstentten professorǵa deıingi eńbek jolynan ótti. 1986-1990 jyldary qurylys fakýltetiniń dekany bolyp qyzmet istedi. 1990-2000 jyldary «Qurylystaǵy menedjment» kafedrasy men «Qurylystaǵy menedjment jáne bıznes» fakýltetterin bir ýaqytta basqara otyryp, mamandar daıarlaýda bıznes-bilim jáne ınjenerlik daıarlyqqa yqpaldastyqtyń jańa baǵyttaǵy bastaýshysy men uıymdastyrýshysy boldy.

2000 jyly QR Memlekettik qyzmet isteri jónindegi agenttik janynda «Memlekettik qyzmetkerlerge ulttyq oqytý ortalyǵyn qurý» jobasy boıynsha Dúnıejúzilik banktiń ulttyq keńesshisi jáne QR Prezıdenti janyndaǵy Memlekettik qyzmet akademııasynda kýrs jetekshisi retinde jumysqa shaqyryldy. 2001-2004 jyldary - QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń Memlekettik qadaǵalaý jáne aqparattaný departamentiniń dırektory. 2004-2008 jyldary - Shákárim atyndaǵy Semeı memlekettik ýnıversıtetiniń rektory. 2008-2015 jyldary Q.I. Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetiniń rektory qyzmetin atqardy.

«Qurmet» ordenimen, QR Prezıdentiniń úsh alǵys hatymen, «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 10 jyl», «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl», «Astanaǵa 10 jyl» jáne «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 20 jyl» mereıtoılyq medaldarymen, «QR ǵylymyn damytýǵa sińirgen eńbegi úshin», «QR Qurmetti bilim qyzmetkeri», «Y. Altynsarın», «Shyǵys Qazaqstan halyqtarynyń tarıhı, mádenı jáne rýhanı murasyn damytýǵa qosqan úlesi úshin», «Kásipodaqtarǵa sińirgen eńbegi úshin» jáne taǵy da basqa kóptegen belgilermen marapattalǵan. Sonymen qatar shetel memleketteriniń ordenderimen jáne medaldarymen marapattalǵan.

«Nur-Otan» HDP múshesi, Týsson qalasynyń (AQSh) qurmetti azamaty.

69 jyl buryn (1954) «Turan» ýnıversıtetiniń prorektory, Qazaqstan Respýblıkasy bilim berý isiniń úzdigi Qýanysh Ámirqululy TAZABEKOV dúnıege keldi.

Taldyqorǵan oblysynda týǵan. S.M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen, ekonomıst.

1972 jyly - qurylys jumysshysy. 1979-1992 jyldary - Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtynda oqytýshy, aspırant, aǵa oqytýshy, dotsent. 1992-1994 jyldary - osy ınstıtýttyń bıznes jáne menedjment fakýltetiniń dekany.

Qazirgi qyzmetin 1994 jyldan beri atqaryp keledi.

40-tan astam ǵylymı jarııalanymdardyń avtory.

62 jyl buryn (1961) «Adamnyń úılesimdi damýy Ulttyq ınstıtýty» KeAQ dırektory Esenǵazy Nurtóleýuly IMANǴALIEV dúnıege keldi.

Semeı oblysynda týǵan. 1984 jyly V.I. Lenın atyndaǵy Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn (ınjener), 1991 jyly Lenıngrad memlekettik ýnıversıtetin (psıholog) bitirgen.

Eńbek joly: 1984-1992 jyldary Balqash ken-metallýrgııa tehnıkýmynda oqytýshy, tsıkldik komıssııa meńgerýshisi, aǵa oqytýshy, dırektordyń orynbasary. 1992-2001 jyldary - Balqash qalasyndaǵy kásiptik-tehnıkalyq lıtseıdiń dırektory. 2001-2008 jyldary - Qaraǵandy oblystyq bilim departamentiniń dırektory. 2008-2013 jyldary Qaraǵandy oblystyq bilim basqarmasynyń bastyǵy. 2013-2016 jyldary QR Bilim jáne ǵylym vıtse-mınıstri. 2017-2020 jyldary Qaraǵandy oblysy Bilim basqarmasynyń basshysy. 2020-2022 jyldary - QR BǴM Balalar quqyqtaryn qorǵaý komıtetiniń tóraǵasy.

Qazirgi qyzmetinde 2012 jyldan beri.

«Eren eńbegi úshin», «Astanaǵa 10 jyl», «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 20 jyl» medaldarimen marapattalǵan.

63 jyl buryn (1960) Qazaqstan Respýblıkasynyń Germanııa Federatıvtik Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi Nurlan Baımoldauly ONJANOV dúnıege keldi.

Jetisý (burynǵy Taldyqorǵan) oblysynda týǵan. Germanıstıka mamandyǵy boıynsha Gýmboldt atyndaǵy Berlın Ýnıversıtetiniń fılologııa fakýltetin bitirgen, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty.

1983-1986 jyldary - Almaty qalasynda fılologııa dotsenti. 1986-1992 jyldary - Máskeý qalasynda ǵylymı qyzmet. 1992-1994 jyldary - QR Baspa jáne buqaralyq aqparat mınıstrliginiń bólim bastyǵy jáne mınıstrdiń keńesshisi. 1994-1996 jyldary - QR Prezıdentiniń Apparaty, Halyqaralyq bóliminiń aǵa referenti. 1996-1997 jyldary - QR Aýstrııa Respýblıkasyndaǵy Elshiliginiń birinshi hatshysy, keıin keńesshisi. 1997-2001 jyldary - QR Shveıtsarııa Konfederatsııasyndaǵy Elshiliginiń keńesshisi. 2001-2002 jyldary - QR Syrtqy ister mınıstrligi, Ekonomıkalyq saıasat departamentiniń dırektory. 2002-2003 jyldary - QR Maındaǵy Frankfýrt qalasyndaǵy Bas konsýly. 2003-2004 jyldary - QR Syrtqy ister vıtse-mınıstri, TMD isteri komıtetiniń tóraǵasy, «Ortalyq Azııa yntymaqtastyǵy» uıymy qyzmetiniń máseleleri jónindegi QR Ulttyq úılestirýshisi. 2004-2007 jyldary - QR Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary. 2007-2008 jyldary - QR Prezıdentiniń kómekshisi. 2008-2014 jyldary - QR Germanııa Federatıvtik Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi jáne Danııa Koroldigindegi Elshi mindetin qosa atqarýshy. 2014-2019 jyldary - QR Prezıdentiniń kómekshisi. 2019-2022 jyldary - QR Prezıdenti Keńsesiniń bastyǵy.

Qazirgi qyzmetinde 2022 jyldyń maýsymynan.

«Qurmet» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan.

46 jyl buryn (1977) Astana qalasynyń Qorshaǵan ortany qorǵaý jáne tabıǵatty paıdalaný basqarmasy basshysynyń orynbasary Beken Saǵyndyquly SARJAN dúnıege keldi.

Arqalyq pedagogıkalyq ınstıtýtyn (fızıka, ınformatıka, esepteý tehnıkasy muǵalimi), Q. Jubanov atyndaǵy Aqtóbe memlekettik ýnıversıtetin (qarjy) bitirgen.

Eńbek joly: 1999-2000 jyldary - Aqtóbe oblysy Oıyl aýdanyna qarasty Oıyl aýylyndaǵy №2 óndiristik-tehnıkalyq lıtseıde oqytý sheberi, 2000-2006 jyldary - Aqtóbe oblysy Oıyl aýdanynyń qazynashylyq bóliminde baǵdarlama jasaqtaý mamany, qazynashy, jetekshi qazynashy, bas maman - bas qazynashy, 2006-2008 jyldary - Aqtóbe oblysy Oıyl aýdandyq bilim berý bóliminde bas maman, keıin basshy orynbasary. 2008 jyly - Astana qalasy ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý basqarmasynyń bas mamany, 2009-2020 jyldary - Astana qalasy ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý basqarmasynyń bólim jetekshisi.

Qazirgi qyzmetin 2020 jyldyń maýsym aıynan beri atqaryp keledi.

138 jyl buryn (1885-1935) qazaq aqyny, jazýshy, aǵartýshy-pedagog, Alash orda úkimetiniń beldi basshylarynyń biri Mirjaqyp DÝLATULY dúnıege keldi.

Qostanaı oblysynyń Jangeldın aýdanynda týǵan. Eki jasynda shesheden, on eki jasynda ákeden jetim qalǵan jasóspirimniń keıingi tárbıe qamqorlyǵy Asqar deıtin oqyǵan aǵasynyń jaýapkershiliginde boldy.

Torǵaı qalasyndaǵy eki synyptyq orys-qazaq mektebine túsedi de, bes jyl oqyp, aýyl muǵalimi degen kýálik alyp shyǵady. Alty-jeti jyl boıy el ishinde, aýyl mektepterinde bala oqytady. 1904 jyly Omby qalasyna attanyp, óziniń bolashaq ustazy Ahmet Baıtursynovpen kezdesedi. Oǵan erip Qarqaralyǵa baryp, ondaǵy ulttyq demokratııalyq qozǵalysqa belsene aralasady. Sol jerdegi zııaly toptyń ókili retinde qazaq konstıtýtsııalyq demokratııalyq partııasynyń Oraldaǵy sezine qatysady, sonyń delegattary qatarynda 1906 jyly Peterborǵa barady.

1907 jyly Peterborda jalǵyz nómiri ǵana shyqqan «Serke» gazetinde «Jastarǵa» degen óleńi basyldy. Tuńǵysh óleńder jınaǵy 1909 jyly Qazan qalasynda «Oıan, qazaq!» degen atpen basylyp shyǵady. Qyzyljarda sot keńesinde tilmashtyq qyzmet atqaryp, muǵalimdik qyzmetin de jalǵastyrady. Qazaq balalaryna orys tilinen dáris beredi. Sol kezde odan biraz ýaqyt Maǵjan da dáris alady.

1910 jyly Qazandaǵy Kárimovter baspasynan «Baqytsyz Jamal» romany jaryq kóredi. A. Baıtursynovpen birge qyr ólkesiniń aǵartýshylyq-demokratııalyq baǵyttaǵy tuńǵysh beıresmı basylymy «Qazaq» gazetiniń negizin qalaıdy.

Alash basshylarymen birge jańa qurylys jaǵyna shyǵyp, qalǵan ómirin túgeldeı týǵan halqynyń mádenıetin kórkeıtý maqsatyna arnaýdy kózdegen ol az ýaqyt «Aq jol» gazetiniń redaktsııasynda, odan keıin Semeı oblysynyń sot organdarynda qyzmet atqarǵan.

«Balqııa» atty tórt perdeli pesa jazdy. 1924 jyly Orynborda eki jyldyq «Qıraǵat kitaby» (hrestomatııalyq oqýlyq), Qyzylordada «Esep quralynyń» jańa basylymy jaryq kórdi. Keńes úkimeti kezinde eki ret qýǵyn súrginge ushyrap, tutqyndalǵan. 1935 jyly aýyr naýqastan qaıtys bolǵan. 1988 jyly aqtalǵan.

Mirjaqyp Dýlatulynyń atynda kósheler, mektepter, týǵan jerinde murajaı bar jáne eskertkish ornatylǵan.