20 naýryz. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 20 naýryz kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
ESІMDER
74 jyl buryn (1950) «Tabıǵat» Qazaqstannyń kásiporyndary men qaýymdastyqtary ekologııalyq odaǵynyń tóraǵasy Mels Hamzauly ELEÝSІZOV dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. S.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen.
Almaty birikken avıajasaǵynda bortserigi, komsomol komıtetiniń hatshysy, Almaty qalasynyń Oktıabr aýdanynda jedel komsomol jasaǵynyń komandıri boldy, 1978-1981 jyldary «Jetisý» aıaq kıim fabrıkasynda, Almaty temirjolynyń baılanys dıstansasynda jumys atqardy. 1982-1984 jyldary «Zerger» birlestigi bas dırektorynyń orynbasary boldy. 1984 jyly «Almaty» keńsharynyń bas ınjeneri, 1984-1989 jyldary «Qazgıprovodhoz» ınstıtýty dırektorynyń orynbasary bolyp qyzmet atqarǵan.
Qazirgi qyzmetinde – 1989 jyldan beri.
Qoǵamdyq konstrýktorlyq bıýro qurdy, «Ideıa bar» degen jýrnal shyǵardy. Ken oryndarynda ekologııalyq saraptamalar júrgizýge qatysty. Qorshaǵan ortany qorǵaý salasyndaǵy ıÝNEP (BUU) syılyǵynyń laýreaty. Kopengagende jáne Kankýnda ótken jahandyq klımat jylynýy jónindegi Búkilálemdik sammıtterdiń qatysýshy.
61 jyl buryn (1963) Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty Álibek Ibatýllauly NÁÝTIEV dúnıege keldi.
Gýrev (qazirgi - Atyraý) oblysynda dúnıege kelgen. 1994 jyly Batys Qazaqstan aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn zootehnık, 2001 jyly H. Dosmuhamedova atyndaǵy Atyraý ýnıversıtetin qarjy jáne nesıe, 2003 jyly «Qaınar» Ortalyq Azııa ýnıversıtetin zańger mamandyǵy boıynsha bitirgen.
Eńbek joly: 1986-1987 jyldary Mahambet aýdanynyń «Bahsaı» sovhozyndaǵy veterınarlyq dáriger, 1987-1989 jyldary «Baqsaı» sovhozyndaǵy komsomol uıymynyń hatshysy, 1989-1992 jyldary Komsomol komıtetiniń hatshysy jáne Mahambet aýdanynyń jastar komıtetiniń tóraǵasy, 1992-1993 jyldary Mahambet aýdany ákimdigindegi ekonomıka komıtetiniń tóraǵasy, 1993-1997 jyldary Mahambet aýdany ákiminiń orynbasary, 1997-2003 jyldary Qyzylqoǵa aýdanynyń ákimi, 2003-2008 jyldary Atyraý oblysy Qurmanǵazy aýdanynyń ákimi, 2008 jyly Atyraý oblysy áleýmettik qorǵaý Departamentiniń dırektory, 2009 jyly Atyraý oblysy Inder aýdanynyń ákimi, 2009-2014 jyldary «AINA» kompanııasy dırektorynyń orynbasary, NCPOC qoǵamdyq kompanııasymen baılanys jónindegi maman, 2014-2015 jyldary Atyraý oblystyq jer qatynastary basqarmasynyń basshysy, 2015-2016 jyldary Atyraý oblysy Mahambet aýdanynyń ákimi, 2016-2021 jyldary Atyraý oblysy ákiminiń orynbasary, 2021-2023 jyldary Atyraý oblystyq máslıhatynyń hatshysy qyzmetin atqarǵan.
Qazirgi qyzmetinde – 2023 jyldyń qańtarynan bastap.
«Qurmet» ordenimen (2005); «QR Táýelsizdigine 10 jyl», «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl», «Astanaǵa 10 jyl» medaldarymen marapattalǵan.
57 jyl buryn (1967) Aqtóbe qalalyq máslıhatynyń tóraıymy Anar Nurlybekqyzy DARJANOVA dúnıege keldi.
Aqtóbe oblysy Baıǵanın aýdanynda dúnıege kelgen. 1984 jyly Almaty qalasyndaǵy Respýblıkalyq fızıka-matematıka mektebin, 1989 jylyG.V.Plehanov atyndaǵy Máskeý halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn «Quqyqtaný» mamandyǵy boıynsha, 2015 jyly Aqtóbe qalasyndaǵy Qazaq-orys halyqaralyq ýnıversıtetiniń magıstratýrasyn «Quqyqtaný» mamandyǵy boıynsha bitirgen.
Eńbek joly: 1989-1999 jyldary Aqtóbe qalasynda «Prodtovary» AQ, «Azyq túlik» AQ saýda salasynda qyzmet etken. 1999-2006 jyldary Aqtóbe qalasy ákimdiginiń bólimderinde mamandyǵy boıynsha qyzmet etken. 2007-2016 jyldary «Aqtóbe qalasynyń kásipkerlik bólimi» MM basshysy qyzmetin atqarǵan. 2016-2019 jyldary «Aqtóbe oblysynyń kásipkerlik basqarmasy» MM basshysy, 2019-2021 jyldary Aqtóbe oblysy boıynsha «Atameken» ÓKP dırektory bolyp jumys atqardy. 2021-2023 jyldary Aqtóbe qalalyq máslıhatynyń jetinshi shaqyrylymnyń tóraıymy boldy.
2023 jyldyń 19 naýryzynan bastap №16 bir mandatty saılaý okrýgi boıynsha Aqtóbe qalalyq máslıhatynyń segizinshi shaqyrylymnyń depýtaty bolyp saılandy. 2023 jyldyń 30 naýryzynan bastap Aqtóbe qalalyq Máslıhaty tóraǵasy qyzmetin atqarýda.
57 jyl buryn (1967) QR Lıtva Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi Tımýr Bıbıtálıuly ÝRAZAEV ómirge keldi.
Aqtóbe oblysynda týǵan. 1991 jyly Aqtóbe pedagogıkalyq ınstıtýtyn aǵylshyn jáne nemis tili oqytýshysy mamandyǵy boıynsha oqý bitirgen. 1999 jyly Reseı Federatsııasy SІM halyqaralyq dıplomatııalyq kýrstaryn bitirgen.
Eńbek qyzmeti: 1993-2003 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Reseı Federatsııasyndaǵy Elshiliginiń konsýly, 2003-2004 jyldary QR SІM TMD isteri jónindegi komıtetiniń bólim bastyǵy, QR SІM TMD isteri jónindegi komıtetiniń Reseımen yntymaqtastyq basqarmasynyń bastyǵy, 2004-2008 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Bolgarııa Respýblıkasyndaǵy ýaqytsha senimdi ókili, 2008-2011 jyldary QR Syrtqy ister mınıstrligi TMD departamentiniń dırektory qyzmetinde boldy. 2011-2016 jyldary QR SІM Erekshe tapsyrmalar jónindegi elshisi (Aýǵanstan jónindegi arnaıy ókil), 2016-2021 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Armenııa Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi, 2021-2022 jyldary QR Syrtqy ister mınıstrligi Reseı, Kavkaz jáne Táýelsiz Memleketter Dostastyǵy eýropalyq elderi departamentiniń dırektory boldy.
Qazirgi qyzmetinde – 2022 jylǵy jeltoqsannan bastap.
48 jyl buryn (1976) Túrki memleketteriniń Parlamenttik Assambleıasy Bas hatshysynyń orynbasary Talǵat Múbarakuly ADÝOV dúnıege keldi.
1998 jyly Ystanbul qalasyndaǵy Marmara Túrkııa memlekettik ýnıversıtetiniń halyqaralyq ekonomıka fakýltetin bitirgen. 2003 jyly Islamabadtaǵy Pákistan Syrtqy ister mınıstrliginiń Dıplomatııalyq akademııasynda biliktiligin arttyrý kýrsyn aıaqtady.
Osy jyldar ishinde T.Adýov QR túrli memlekettik qurylymdarynda basshylyq qyzmetterde boldy.
2021 jyly QR Parlamenti Májilisi tóraǵasynyń keńesshisi qyzmetin atqardy. 2018-2020 jyldary «Otandastar Qory» qoǵamynyń birinshi vıtse-prezıdenti boldy. 2017–2018 jyldary QR Premer-Mınıstri Keńsesi Basshysynyń orynbasary qyzmetin atqardy. 2016–2017 jyldary Ulttyq kompanııasy «QazAvtoJol» basqarma tóraǵasynyń orynbasary bolypjumys istedi. 2007-2016 jyldary QR Prezıdentiniń Ákimshiliginde memlekettik ınspektor jáne prezıdent protokol bastyǵynyń orynbasary qyzmetterin atqarǵan. 2006-2007 jyldary Qazaqstan Syrtqy Іster Mınıstrliginde halyqaralyq ekonomıkalyq uıymdar basqarmasynyń bastyǵy bolyp jumys istedi. 2003–2006 jyldary Qazaqstannyń Túrkııadaǵy Elshiliginde konsýldyq bólimniń meńgerýshisi jáne 2-hatshy bolyp jumys istedi. 2006–2007 jyldary Qazaqstan Syrtqy Іster Mınıstrliginde ınvestıtsııalar komıtetiniń 3-shi hatshysy qyzmetin atqardy. 1998–2001 jyldary jeke sektorda basshylyq qyzmetterde boldy.
II dıplomatııalyq dárejedegi keńesshi. 2012 jyly «Eren eńbegi úshin» medalimen marapattaldy.
2021 jyldyń maýsymynan bastap Adýov myrza TÚRKPA Hatshylyǵynda Qazaqstan Parlamentiniń atynan ókildik etedi jáne TÚRKPA Bas hatshysynyń orynbasary bolyp tabylady.
36 jyl (1988) Qazaqstan Respýblıkasy Kólik mınıstrliginiń Azamattyq avıatsııa komıteti tóraǵasynyń orynbasary Tımýr Qaldybaıuly TІLEGENOV dúnıege keldi.
2021 jyly Frantsııanyń Ulttyq azamattyq avıatsııa mektebin (ENAC) "Áýe kóligin basqarý" mamandyǵy boıynsha, 2014 jyly QR Prezıdentiniń janyndaǵy Memlekettik basqarý Akademııasyn "Halyqaralyq qatynastar" mamandyǵy boıynsha, 2009 jyly L. N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetin "Halyqaralyq qatynastar" mamandyǵy boıynsha úzdik bitirdi.
Eńbek joly: 2009-2019 jyldary QR Kólik jáne kommýnıkatsııalar mınıstrliginiń Azamattyq avıatsııa komıtetinde sarapshy, bas sarapshy, bas sarapshy – halyqaralyq qatynastar jáne avıatsııalyq tasymaldar basqarmasynyń aǵa memlekettik avıatsııa ınspektory laýazymdarynda jumys istedi. 2019-2022 jyldary QR Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrliginiń Azamattyq avıatsııa komıtetinde avıatsııalyq tasymaldar jáne halyqaralyq áýe qatynasyn retteý basqarmasynyń basshysy laýazymynda jumys istedi.
Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
173 jyl buryn (1851-1914) Túrki áleminiń qoǵam qaıratkeri, saıasatker, aǵartýshy, qalamger, gazet redaktory, baspager, túrkiniń ortaq oıshyly, jádıtshildiktiń negizin salýshy Ysmaıyl GASPYRALY dúnıege kelgen.
Ol Baqshasaraı medresesinde bastaýysh bilim aldy. 1861 jyly Aqmeshittiń orys mektebine túsken. Keıingi úsh jyl ishinde, 1867 jylǵa deıin Voronejdegi áskerı ýchılışede jáne Máskeýdegi 2-shi áskerı gımnazııada oqyǵan. Gımnazııada bilim alǵan kezde ol Mıhaıl Katkovtyń úıinde turdy. 1868-1871 jyldary Baqshasaraıdaǵy Zinjirli medresesinde jáne ıAltadaǵy Derekóı medresesinde dáris bergen. Balalardy oqytqan kezde bilim berýdiń jańa tásilin jetildirdi. Bul oqıǵa jádıdızm qoǵamdyq-saıası qozǵalysynyń bastaýy edi. 1871-1873 jyldary Parıjde turǵan, jýrnal-jarnama agenttiginde jumys istegen. Orys jazýshysy Ivan Týrgenevtiń jeke hatshysy boldy. Orys gazetteri úshin maqalalaryn jazýdy bastady. 1873-1875 jyldary Ystanbulda turǵan. 1878 jyly naýryz aıynda Baqshasaraı qalalyq dýmasynyń basshysy bolyp saılanady, al qarasha aıynda qala ákimshiliginiń basshysynyń orynbasary bolyp taǵaıyndalady. 1879-1884 jyldarynda Baqshasaraı qalasynyń basshysy bolyp isteıdi. Qarapaıym halyq úshin aýrýhana ashqan, qalada kóshelerge elektr shamyn ornatty. 1905 jyly Reseı Memlekettik Dýmasynyń birinshi shaqyrylymynyń depýtaty bolyp saılandy, Dýmada musylmandardyń «Ittıfak-ı-múslımın» degen depýtat tobyn uıymdastyrǵan. 1883 jyldan bastap Baqshasaraıda «Tárjiman» gazetin shyǵardy. Bul gazet kóptegen adamdardyń sanasyn oıatyp, tatar, qazaq, ózbek, taǵy basqa halyqtardyń zııaly qaýymynyń oılaryna áser etken edi. Kóp jyldar «Mıllet» («Ult») aptalyq gazetin, «Ha-Ha» satıralyq jýrnalyn, dinı kúntizbelerdi shyǵarǵan.
155 jyl buryn (1869-1936) mýzyka synshysy, etnograf, kompozıtor Aleksandr Vıktorovıch ZATAEVICh dúnıege keldi.
Reseıdiń Orel oblysynda týǵan. Reseıdiń Orel qalasyndaǵy áskerı gımnazııany bitirip, Varshavadaǵy (Polsha) «Varshavskıı dnevnık» atty úkimettik gazettiń mýzyka jáne teatr bólimin basqardy.
1920 jyly Qazaqstannyń sol kezdegi astanasy Orynborǵa kóship keldi. Osy kezeńnen bastap ol ǵasyrlar boıy aýyzsha taralyp kelgen qazaq halqynyń mýzyka murasyn notaǵa túsirip, ulttyq án-kúılerdiń saqtalyp qalýyna zor múmkindik jasady. Halyqtyń kásibı ánshi-kúıshileriniń shyǵarmashylyq qyzmetin, oryndaýshylyq sheberlikterin zerttep, óte qundy maǵlumattar jınady. Aqan seri, Birjan sal, Abaı, Jaıaý Musa, Úkili Ybyraı, Qurmanǵazy, Muhıt, Dáýletkereı, Táttimbet, t.b. shyǵarmalaryn alǵash ret jaryqqa shyǵardy. Etnograftyń «Qazaq halqynyń 1000 áni» kitabynyń 1-shi basylymy 1925 jyly, 2-shi basylymy 1963 jyly shyqty. 1931 jyly «Qazaqtyń 500 án-kúıi», 1971 jyly «Pesnı raznyh narodov», jarııalanbaǵan «Qazaq mýzykasynyń 3-tomy» dep atalatyn jınaqtarynda qazaq halqynyń klassıkalyq án, kúıleriniń úlgileri mol oryn alǵan. Munda qazaq mýzykasynyń kóptegen teorııalyq jáne tarıhı máseleleriniń beti ashyldy. Ol qazaqtyń kásibı mýzykasynyń («Qazaq mýzykasy» atty fortepıanalyq shyǵarmasy) negizin salýshylardyń biri. 1925-1927 jyldary fortepıanalyq pesalar tsıklin, 1925 jyly «Halyq taqyrybyna jazylǵan mınıatıýralar», 1927 jyly «Qazaqtyń halyq ánderi taqyryby boıynsha fortepıanoǵa arnalǵan psalar» jazdy. 3ataevıch qazaq mýzykalyq folklorynyń jınalý dástúrin qalyptastyryp, odan ári A.Jubanov, E.Brýsılovskıı, B.Erzakovıch, M.Tólebaev, L.Hamıdı, t.b. jalǵastyrdy.
109 jyl buryn (1915-1986) kórnekti memleket jáne qoǵam qaıratkeri Jumabek Ahmetuly TÁShENOV dúnıege keldi.
Aqmola oblysy Arshaly aýdany Babataı aýylynda týǵan. Aqmola qurylys tehnıkýmyn (1932), KOKP OK janyndaǵy joǵary partııa mektebin (1955) bitirgen. Ekonomıka ǵylymynyń kandıdaty.
1934-1939 jyldary Beınetqor aýdany atqarý komıtetiniń hatshysy, aýdan jer bóliminiń meńgerýshisi, 1939-1943 jyldary Aqmola oblysy jer bólimi bastyǵynyń orynbasary, 1944-1947 jyldary Soltústik Qazaqstan oblysy partııa komıteti hatshysynyń orynbasary, mal sharýashylyǵy bóliminiń meńgerýshisi, 1947-1948 jyldary Soltústik Qazaqstan oblysy atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary, tóraǵasy (1948-1952), 1952-1955 jyldary Aqtóbe oblysy partııa komıtetiniń 1-hatshysy, 1955-1960 jyldary Qazaq KSR-i Joǵarǵy Keńesi tóralqasynyń tóraǵasy, 1960-1961 jyldary Qazaq KSR-i Mınıstrler Keńesiniń tóraǵasy qyzmetterin atqardy.
Táshenov respýblıkanyń saıası, ekonomıkalyq, mádenı damýyna basshylyq jasaǵan jyldary qazaq memleketiniń aýmaq tutastyǵynyń saqtalýyna kóp eńbek sińirdi. Mańǵystaýdy Túrikmenstanǵa qosý jónindegi usynystarǵa toıtarys berdi. Tyń ólkesine biriktirilgen soltústik oblystardy Reseıge, Ońtústik Qazaqstannyń maqta egetin aýdandaryn Ózbekstanǵa berýge qarsy shyqty. Qazaqstan jerinde ıadrolyq jarylystar jasaýǵa qarsylyq bildirdi. Shyǵarmashylyq odaqtar ókilderine úı-páter bergendigi úshin Almatynyń ortasynda «qazaq aýylyn» qurdy dep aıyptaldy. «Qazaq ádebıeti» gazetin jabýdan, «Sotsıalıstik Qazaqstan» gazetin «Kazpravdanyń» aýdarmasy etip shyǵarylý qaýpinen qorǵap qaldy. «Ultshyl» dep aıyptalyp, N.Hrýşevtiń nusqaýymen qyzmetinen bosatyldy. 1961 - 1975 jyldary Shymkent (qazirgi Ońtústik Qazaqstan) oblysy atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary boldy. 1975 jyly odaqtyq dárejedegi derbes zeınetkerlikke shyqty. Ómiriniń sońǵy kezeńinde «Qarakól» ǵylymı-zerthanalyq ınstıtýtynda, Ońtústik Qazaqstan oblysy taldaý-esepteý ortalyǵynda qyzmet atqardy.
Lenın, Eńbek Qyzyl Tý, «Qurmet belgisi» ordenderimen marapattalǵan.
89 jyl buryn (1935-2011) Qazaqstan halyq jazýshysy, Qazaq KSR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty Tumanbaı MOLDAǴALIEV dúnıege keldi.
Almaty oblysy Enbekshiqazaq aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń (ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti) fılologııa fakýltetin támamdaǵan.
Eńbek jolyn «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas alash») gazetinde ádebı qyzmetker bolyp bastaǵan. «Pıoner» jýrnalynyń ádebı qyzmetkeri, «Jazýshy» baspasynyń redaktory, aǵa redaktory, «Baldyrǵan» jýrnalynyń jaýapty hatshysy qyzmetterin atqarǵan. «Baldyrǵan» jýrnalynyń bas redaktory boldy.
Tuńǵysh óleńder jınaǵy 1957 jyly «Stýdent dápteri» degen atpen jaryq kórdi. Sodan bergi ýaqyt ishinde aqynnyń qyryqtan astam kitaby basyldy. Birneshe jınaqtary orys tilinde Máskeý, Almaty baspalarynan shyqty. Orys jáne batys klassıkteriniń, sondaı-aq týysqan respýblıkalar aqyndarynyń ólenderin qazaqshalaǵan.
N.Tilendıevtiń, Sh.Qaldaıaqovtyń, Á.Beıseýovtyń kóptegen ánderine óleń jazǵan («Qustar qaıtyp barady», «Ánim sen ediń», «Ertis valsi», «Shaqyrady kóktem», t.b).
«Parasat» ordenimen, medaldarmen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Gramotasymen marapattalǵan. Respýblıka Komsomoly syılyǵynyń, Búkil Túrki dúnıesi aqyndarynyń Fızýlı atyndaǵy Halyqaralyq syılyǵynyń ıegeri.
