14 qyrkúıek. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 14 qyrkúıek kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
ESІMDER
61 jyl buryn (1964) belgili jýrnalıst, Qazaqstan Jýrnalıster akademııasynyń akademıgi, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti syılyǵynyń laýreaty Serik Meırambekuly JANBOLAT dúnıege keldi.
Semeı oblysynyń Abaı aýdanynda týǵan. Qaraýyl selosyndaǵy Abaı atyndaǵy orta mektepti 1981 jyly bitirip, sol jyly aýdandyq «Sovhoz týy» gazetinde tilshi bolyp qyzmet istedi. 1989 jyly Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin támamdap, jýrnalıst mamandyǵyn alyp shyqty.
Sol jyly Qazaq respýblıkalyq televızııasynyń «Jastar» baǵdarlamasy redaktsııasyna redaktorlyq qyzmetke qabyldandy. 1993 jyly «Murager» shyǵarmashylyq birlestigi bas redaktorynyń orynbasary bolyp taǵaıyndaldy. Sol kezderi bul birlestik «Ánshi balapan», «Sıqyrly qazan», elimizdegi birinshi teleradıomarafon sııaqty jobalardy dúnıege ákeldi. Al Serik Janbolat «Jigittiń sultany», «Úkili úmit», «Taıbýryl» at sporty jáne «Qazaqtyń Qajymuqany» sııaqty taǵy basqa da telejobalardyń avtory jáne uıymdastyrýshysy boldy. 1996 jyly Qazaq teledıdaryn naryqqa beıimdeý sharasy jasalyp, «Baǵdar» (túngi oıyn-saýyq klýby) stýdııasy quryldy. Serik Janbolat «Baǵdar» stýdııasynyń bas redaktorynyń orynbasary bolyp bekitildi. 1997 jyly «Aqsham» aqparat baǵdarlamasynyń redaktory, «Gala» TV stýdııasy NEP baǵdarlamasynyń júrgizýshisi ári tilshisi qyzmetin atqardy. 1998 jyly «Habar» agenttiginiń «Sálem, Qazaqstan» tańǵy aqparattyq-saýyqtyq baǵdarlamanyń prodıýseri qyzmetine qabyldandy. Sol jyly aqparattyq baǵdarlamalar dırektsııasyna júrgizýshi, prodıýser, «Jeti kún» aqparattyq-saraptaý baǵdarlamasynyń redaktory ári júrgizýshisi qyzmetterin atqardy. Respýblıka Prezıdentiniń jurtshylyqpen tikeleı efırdegi eki saǵattyq júzdesýin júrgizdi. 2002 jyly úkimet tapsyrmasymen Semeı óńirinde Abaı, Muhtar, Shákárim muralaryn jınaý ekspedıtsııasyn uıymdastyrdy. 2002-2003 jyldary «Qýat» holdıng kompanııasynyń menedjeri boldy. 2004 jyldyń basynda qazaq baspasózi tarıhynda tuńǵysh ret kúndelikti aqparat taratatatyn «Aıqyn» respýblıkalyq qoǵamdyq-saıası gazetiniń irgetasyn qalap, jaryqqa shyǵardy. Sonymen qatar «Qazaqstan» ulttyq telearnasynda «Kókpar» pikirtalas baǵdarlamasyn júrgizip, elimizdegi ózekti máselelerdi qozǵady. 2008 jyldyń qazan aıynda «Alash aınasy» respýblıkalyq qoǵamdyq-saıası aqparattyq gazetiniń redaktsııasyn jasaqtaýǵa kirisip, 2009 jyldyń basynda aqparat aıdynyna shyǵardy.
Serik Janbolat QR Prezıdenti syılyǵynyń ıegeri, QR mádenıet qaıratkeri, Qazaqstan Jýrnalısteri akademııasynyń akademıgi sııaqty ataqtardy ıemdendi.
52 jyl buryn (1973) Abaı aýdany fermerler qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Qýanysh Serqazyuly SÚLEIMENOV dúnıege keldi.
Shar qalasynda týǵan. QazGZA Qazaq memlekettik ýnıversıtetin «quqyqtaný» mamandyǵy boıynsha bitirgen (2001); Semeı qalasynyń Shákárim atyndaǵy memlekettik ýnıversıteti, «Mal sharýashylyǵy ónimderin óndirý tehnologııasy» mamandyǵy boıynsha bitirgen (2015).
Eńbek joly: Jambyl oblysyndaǵy «Shaızada» seriktestiginiń jetkizýshi-ekspedıtory (1993-1994); N.K. Krýpskaıa atyndaǵy orta mektepte alǵashqy áskerı daıyndyq pániniń muǵalimi (1995-2001); Shalabaı aýyldyq okrýginiń jastarymen qoǵamdyq jumys (1998); N.K.Krýpskaıa atyndaǵy orta mektep dırektory (2001-2006); «Shalabaı» JShS bas dırektory (2006-2022); «Qazaq Aqbas» respýblıkalyq palatasynyń dırektorlar keńesiniń tóraǵasy (2019-2022); «AMANAT» partııasy Abaı aýdandyq fılıalynyń tóraǵasy (2022-2023); Qazaqstan halyqtary assambleıasynyń múshesi (2023); segizinshi shaqyrylymdaǵy Abaı aýdandyq máslıhatynyń tóraǵasy (2023-2024); Abaı aýdany ákiminiń orynbasary (2024-2025).
2025 jyldyń tamyz aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
43 jyl buryn (1982) TRASEKA úkimetaralyq komıssııasynyń turaqty memlekettik hatshylyǵynyń bas hatshysy Áset Asanuly ASAÝBAEV dúnıege keldi.
Shyǵys Qazaqstan oblysynda týǵan. Abaı atyndaǵy Almaty memlekettik ýnıversıtetin, tarıh, quqyq jáne ekonomıka negizderi oqytýshysy mamandyǵy boıynsha (2003); Qazaq qatynas joldary ýnıversıtetin, ınjener-mehanık mamandyǵy boıynsha (2006) bitirgen.
Eńbek joly: 2004-2005 jyldary QR Kólik jáne kommýnıkatsııalar mınıstrligi Kólik baqylaý komıtetiniń avtomobıl kóligi men avtojoldarda baqylaý basqarmasynyń avtomobıl joldaryn baqylaý bóliminiń jetekshi mamany, 2005-2006 jyldary QR KKM Kólik baqylaý komıtetiniń avtomobıl kóligi men avtojoldarda baqylaý basqarmasynyń avtomobıl joldaryn baqylaý bóliminiń bas mamany, 2006-2007 jyldary QR KKM Kólik baqylaý komıtetiniń avtomobıl kóligi men avtojoldarda baqylaý basqarmasynyń avtomobıldik tasymaldar jáne ruqsat etý júıesin baqylaý bóliminiń bastyǵy, 2007-2008 jyldary QR KKM Kólik baqylaý komıtetiniń avtomobıl kóligi men avtojoldarda baqylaý basqarmasynyń bastyǵy bolyp qyzmet atqarǵan. 2008-2009 jyldary QR KKM Kólik baqylaý komıtetiniń avtomobıl jáne temir joldardaǵy baqylaý basqarmasynyń bastyǵy, 2009 jyly QR KKM Kólik baqylaý komıtetiniń avtomobıl kóligi men avtojoldarda baqylaý basqarmasynyń bastyǵy, 2009-2010 jyldary QR KKM Kólik baqylaý komıtetiniń taldaý jumystary basqarmasynyń bastyǵy, 2010-2013 jyldary QR KKM Kólik baqylaý komıteti tóraǵasynyń orynbasary, 2013-2014 jyldary QR KKM Kólik baqylaý komıtetiniń tóraǵasy, 2019 jyly Kólik komıtetiniń tóraǵasy. Qazaqstan Jol jóndeýshiler qaýymdastyǵynyń prezıdenti laýazymynda boldy.
2019 jyldyń jeltoqsan aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
32 jyl buryn (1993) qazaqstandyq boksshy, Olımpıada oıyndarynyń qola júldegeri (2024), álem chempıony, Azııa chempıony (2021), Qazaqstan chempıony Nazym Abaıqyzy QYZAIBAI dúnıege keldi.
Almaty oblysy Jetigen aýylynda týǵan.
Sporttyq jetistikteri: álem chempıony, Ońtústik Koreıada ótken týrnırde altyn medal, jasóspirimder chempıonatynda qola júlde, Qytaıdaǵy týrnırde 3 oryn ıelendi. Qazaqstan Respýblıkasynyń halyqaralyq dárejedegi sport sheberi. Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen sport sheberi (2016). Parıjde ótken Olımpıada oıyndarynda jartylaı fınalǵa ótip, qola júlde ıelendi. (2024). 2025 jyldyń naýryz aıynda ol HBA qamqorlyǵymen úshinshi álem chempıonatynda jeńiske jetti.
«Qurmet» ordenimen marapattalǵan (2024).
131 jyl buryn (1894-1935) kórnekti qoǵam qaıratkeri, aýyz ádebıeti úlgilerin jınaýshy, aýdarmashy Ahmet BARJAQSIN dúnıege keldi.
Atbasar ýezi Jezdi bolysynda týǵan. Atbasar qalasyndaǵy 2 synypty orys-qazaq mektebin, muǵalimder semınarııasyn (Omby, 1918), Omby aýyl sharýashylyǵy ınternatyn (1922), Máskeý ádebıet ınternatyn (1926) bitirgen.
«Birlik» mádenı-aǵartý uıymyn qurýǵa atsalysqan. 1920 jyly Aqmola ýezdik revkomy qazaq bóliminiń, 1921 jyly Aqmola gýbernııasynyń atqarý komıtetiniń, 1923-1924 jyldary Qazaq tutynýshylar odaǵynyń tóraǵasy, 1925 jyly OAK janyndaǵy Ult bıýrosynyń nusqaýshysy, Ortalyq tutynýshylar qoǵamy odaǵynyń Berlındegi ókili, 1928 jyly Aqtóbe oblysy aýyl sharýashylyǵy bankiniń meńgerýshisi boldy. 1928 jyly jeltoqsanda bolshevıkter partııasy qatarynan óz erkimen shyqty. 1929 jyly sáýirde «partııa bedelin tókti», «trotskııshil» degen aıyppen qamaýǵa alynyp, Batys Sibirge jer aýdaryldy. 1933 jyly jazasyn ótep kelip, Omby aýyl sharýashylyǵy ınternatyna oqytýshy bolyp jumysqa ornalasty. 1934 jyly 15 naýryzda OGPÝ úshtigi Barjaqsındi ekinshi ret Batys Sibirge 5 jylǵa jer aýdaryp, 1935 jyly atyldy. Áleýmettik tóńkerister zamanynda ómir súrgen Barjaqsın óziniń qysqa ǵumyrynda artyna mol ádebı, ǵylymı mura qaldyrdy. Ol qazaqtyń 1710 maqal-mátelin jınap, 1915 jyly tuńǵysh ret «Myń bir maqal» kitabyn qazaq, orys tilderinde shyǵardy. Oqý-aǵartý máselesi, áıel teńdigi jaıly maqalalary men áńgimeleri «Qazaq», «Alash», «Saryarqa», «Úsh júz» gazetterinde, «Aıqap» jýrnalynda basyldy. L. N. Tolstoıdyń áńgimelerin aýdaryp, «Aıqap» jýrnalynda, «Erterek bilseń jasyrma» atty maqalasy Orys geografııalyq qoǵamynyń «Jazbalarynda» (1916 jyly 28 tamyzda) jarııalandy. 1927 jyly «Elge sharýa kooperatıvi men tutyný kooperatıviniń qaısysy qolaıly?», «Tutyný dúkeniniń isin qalaı júrgizý kerek?» degen kitapshalary jaryq kórdi. 1937 jyly Baspahana men ádebıet isi jónindegi Bas basqarma Barjaqsınniń «Myń bir maqal» degen kitabyn halyqqa zııandy kitaptar qataryna qosyp, paıdalanýdan shyǵardy. Barjaqsın muralary áli tolyq zerttelmegen.
79 jyl buryn (1946) Qazaqstandaǵy joǵary kórkem bilim berý uıymdastyrýshylarynyń biri, «Qazaqstan Respýblıkasy Sýretshiler odaǵy» QB basqarmasynyń múshesi Baıtursyn Esjanuly ÓMІRBEKOV dúnıege keldi.
Almaty oblysynyń Eskeldi aýdanynda týǵan. Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynyń (qazirgi Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıteti) kórkem-grafıka fakýltetin, Lenıngrad ınstıtýty janyndaǵy I. E. Repın atyndaǵy Kórkem sýret, músin jáne sáýlet biliktiligin arttyrý kýrsyn (1974), M. V. Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetin (1984), Máskeý joǵary kórkem sýret ýchılışesin (1989) bitirgen.
Eńbek jolyn atalmysh oqý ordasynyń oqytýshysy bolyp bastaǵan. 1978-1993 jyldary Almaty teatr jáne kórkemsýret ınstıtýtynyń prorektory bolǵan. 1994-2007 jyldary Ábilhan Qasteev atyndaǵy Memlekettik óner murajaıynyń dırektory, 2007-2009 jyldary Qazaq ulttyq óner akademııasynyń professory laýazymyn atqarǵan. 2009 jyldan Qazaqstan Sýretshiler odaǵynyń basqarma tóraǵasy, QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi tirkeý keńesiniń múshesi boldy. Úsh kitaptyń, 2 albomnyń, 50-den asa baspa jumystyń avtory.