JYL QORYTYNDYSY. Jemqorlyq oqıǵalar: «S. Ahmetov, T. Ermegııaev, B.Ábdishev isteri»

ASTANA. QazAqparat - 13 jeltoqsan kúni Qazaqstan telearnalaryna bergen suhbatynda Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev: «Jemqorlyqpen tutastaı halyq bolyp kúrespesek, onyń tamyry kesilmeıdi. Jemqorlyq búkil elde kezdesedi, jemqorlyqty 100 paıyz jeńgen el joq. Biraq jemqorlyqpen kúreste jaqsy kórsetkishke qol jetkizgen elder bar, kórsetkishi nashar elder de bar», degen bolatyn. Ótip bara jatqan 2015 jyly da elimizde jemqorlyqpen kúres kúsheıip, talaı laýazymdy tulǵa temir tordyń ar jaǵyna ketse, jazaly qansha adam alǵan parasyn eselep qaıtarýǵa mindetti boldy. Sonymen, 2015 jyl paraqorlyq máselesinde nesimen este qalmaq?

19 qarasha kúni Astanada ótken TMD elderiniń sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres memleketaralyq keńesiniń otyrysynda QR Bas prokýrory Ashat Daýylbaev «Qazaqstanda sybaılas jemqorlyq qylmystaryn ashý deńgeıi ósip keledi», dep málimdeme jasady.

Bas prokýrordyń aıtýynsha, bıylǵy jyly Qazaqstanda úsh myńnan astam jemqorlyq qylmys tirkelgen. Osy qylmystar boıynsha memleketke kelgen jalpy shyǵyn 8 mlrd teńgeni qurapty. Qazirgi ýaqytta onyń jartysy memleket paıdasyna alynyp, bıyl jemqorlyq qylmysqa barǵan 1 myńnan astam adam sottaldy.

Sonymen, bas prokýror ataǵan úsh myńnan asyp jyǵylǵan paraqorlyq oqıǵalarynyń ishindegi eń «aıtýlylaryn» tizimge alyp kórelik...

Álbette, 2015 jyldyń eń basty jomqorlyq oqıǵasy ol - QR burynǵy premer-mınıstri, eks-qorǵanys mınıstri Serik Ahmetov jáne Qaraǵandy oblysynyń birqatar laýazymdy tulǵalaryna qatysty is.

Sot úkimi boıynsha, eks-premer Serik Ahmetov 10 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrylyp, onyń múlki de tárkilenetin boldy. Al, Qaraǵandy oblysynyń burynǵy ákimi Baýyrjan Ábdishev 5 jylǵa, Qaraǵandy qalasynyń eks-ákimi Meıram Smaǵulov úsh jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy.

Bul iste jalpy 21 adam fıgýrant boldy, olar jeti epızod boıynsha aıyptalǵany belgili. Qaraǵandy oblystyq sotynyń baspasóz qyzmetiniń habarlaýynsha, bul aıyptar «Máńgilik alaý» memorıalyn abattandyrý, «DDKZGroup» JShS-ǵa jer ýchaskelerin bólý jáne olardy úlestes tulǵalarǵa ótkizý, «Evrostandart» JShS qurý jáne zańdy kásipkerlik qyzmetke kedergi keltirý, «TLK» JShS qyzmetine qatysý jáne kólik-logıstıkalyq keshenniń qurylysyna jer úlestirýde qyzmettik ókilin teris paıdalaný boıynsha qarastyryldy.

Eske sala keteıik, Serik Ahmetov 2014 jyldyń qarashasynda úı qamaqqa alynyp, sot otyrysy 2015 jyldyń tamyzynda bastaldy. Tórt aıǵa jalǵasqan sotta qylmystyq is 338 tomǵa jetti, onyń 9 tomy - aıyptaý aktisi. Jalpy, 82 sot otyrysy ótti. Іs boıynsha 260 kýágerden jaýap alynǵan. Sot protsesine 4 memlekettik aıyptaýshy jáne 42 advokat qatysty.

Serik Ahmetov 2009 jylǵy qarashada Qaraǵandy oblysynyń ákimi bolyp taǵaıyndaldy. 2012 jylǵy sáýirden Qazaqtan Úkimetin basqardy. 2014 jylǵy sáýirden Qorǵanys mınıstri boldy.

Sýdıa Islamhan Esenbaev oqyǵan Úkim boıynsha, Serik Ahmetov kolonııada on jyl otyryp qana qoımaıdy, odan keıin taǵy bes jyl memlekettik qyzmetpen aınalyspaıdy.

***

2015 jyly maýsym aıynda «el qulaǵyn elý qylǵan» taǵy bir paraqorlyq oqıǵasy tirkeldi. Bul tek, Qazaqstan ǵana emes, álem kóz tikken «Astana EKSPO-2017» ulttyq kompanııasyna, onyń burynǵy basshysy Talǵat Ermegııaevqa qatysty bolǵany kópti qynjyltty. Talǵat Ermegııaev 4,2 mlrd. teńge kóleminde qarjy jymqyrdy dep aıyptaldy.

«Talǵat Ermegııaevqa baılanysty «Astana EKSPO-2017» ulttyq kompanııasynyń birqatar laýazymdy tulǵalarymen jáne merdiger kompanııalarynyń basshylarymen birge asa iri kólemde aqsha jymqyrdy degen kúdik týdy. Tergeý amaldary kezinde Ermegııaev jymqyrylǵan qarajattyń ishinen zańsyz syıaqy esebinde 4,2 mlrd. teńge kóleminde qarjy alǵandyǵy anyqtaldy. Qazirgi kezde 10 adam qamaýǵa alyndy», - dedi sol kezde resmı aqparatty jalpaq jurtqa jaıyp salǵan QR Memlekettik qyzmet jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttiginiń apparat basshysy Aıgúl Shaıymova.

Eske sala keteıik, oǵan deıin «Astana EKSPO-2017» qurylys departamentiniń burynǵy dırektory Qajymurat Úsenov ustalyp, úıqamaqqa alynǵan bolatyn.

11 maýsymda Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń ókimimen Talǵat Amangeldiuly Ermegııaev «Astana EKSPO-2017» Ulttyq kompanııasy» aktsıonerlik qoǵamynyń basqarma tóraǵasy qyzmetinen bosatyldy. EKSPO aınalasyndaǵy daý munymen toqtamady, kóp uzamaı «Astana EKSPO-2017» kompanııasynyń taǵy bir laýazymdy qyzmetkeri ustaldy. Ol «Astana EKSPO-2017» AQ basqarýshy dırektory - Sýlambek Barkınhoev. Oǵan buǵan deıin ustalǵan kompanııanyń basshy tulǵalarymen birge sóz baılasyp, 214 mıllıon teńge bıýdjet qarajatyn jalǵan kásipkerlik arqyly qolma qol aqshaǵa aınaldyryp ıelený jáne ysyrap etý týraly kúdik keltirilgen. Aıta keterligi, atalǵan qylmystyq is boıynsha «Astana EKSPO-2017» kompanııasynyń bes tulǵasy jaýapkershilikke tartylýda, sonyń ishinde merdiger uıymnyń basshysy da bar.

23 jeltoqsanda Bas prokýrordyń orynbasary Nurmuhanbet Isaev «Astana EKSPO-2017» kompanııasynda qarjyny jymqyrýǵa baılanysty qylmystyq is 500 tomnan asqanyn málimdedi. Endi kúdiktiler barlyq qujattarmen tanysyp jatqan kórinedi. Sońǵy málimet boıynsha, olar barlyǵy 10 mıllıard teńgeden astam qarjyny jymqyrdy dep aıyptalyp otyr.

Jyl bastalǵannan jemqorlyq isi boıynsha talaı laýazymdy tulǵanyń apanǵa qulap jatqany sheneýnikterdi qatty úrkite qoımasa kerek. Sebebi, elimizdiń birneshe oblysynda memlekettik qyzmettiń ár salasynda jemqorlyq oqıǵasy tirkeldi. Sonyń ishinde, ákimder «basty rólde» boldy...

Naqtyraq aıtqanda, Qostanaı qalasynyń burynǵy ákimi Ahmetbek Ahmetjanov pen onyń orynbasarlary Frýnzık Arakelıan jáne Maqsut Qalıev 300 myń teńgeden 14 mln teńgege deıin para aldy degen aıyppen paraqorlar tizimine ilingenin BAQ jarysa jazdy.

«Qostanaı ákimi men onyń orynbasarlary sońǵy 1,5 aı kóleminde qylmystyq jaýapkershilikke tartyldy. Olar óz qyzmetin asyra paıdalanyp, 300 myń teńgeden 14 mln-ǵa deıin para alǵan», - dedi Memlekettik qyzmet jáne jemqorlyqqa qarsy kúres agenttiginiń basshysy Qaırat Qojamjarov sol tusta.

Eske sala keteıik, 8 qyrkúıek kúni Qostanaı ákimi Ahmetbek Ahmetjanov óz erkimen qyzmetinen ketti. Erterekte para alǵany úshin onyń orynbasarlary Frýnzık Arakelıan men Maqsut Qalıev ustalǵan bolatyn.

Osydan keıin 11 qyrkúıek kúni Qostanaı oblysynyń ákimi Nuraly Sádýaqasov qyzmetinen ketý týraly ótinish berdi.

Buǵan deıin birneshe paraqor sheneýnik qolǵa túsken Mańǵystaý oblysynda Aqtaý qalasy ákimi orynbasaralarynyń biri para alyp sottalsa, biri para berip ustaldy.

Tarqatyp aıtar bolsaq, 21 jeltoqsan kúni Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl Ulttyq Bıýrosy Mańǵystaý oblysy boıynsha Departamenti oblystyq tekserý komıssııasy men Aqtaý qalalyq ákimdiginiń laýazymdy tulǵalaryn ustady.

Tekserý komıssııasynyń tóraǵasy M.Nysambaev, Tekserý komıssııasynyń múshesi A.Ámenov bıýdjettik qarjyny maqsatty túrde paıdalanbaǵanyn jasyryp, Abaı atyndaǵy mádenıet úıiniń 2014-2015 jyldardaǵy qarjy-sharýashylyq qyzmetine tekserý júrgizý kezinde anyqtalǵan zańbuzýshylyqtarǵa baılanysty ákimshilik jaýapkershilikke tartpaý úshin aldyn ala kelisim boıynsha deldal arqyly Aqtaý qalasy ákiminiń orynbasary ıÝ. Dırrdi (Abaı atyndaǵy mádenıet úıiniń sol jyldardaǵy dırektory) 2 mln. teńge kóleminde para berýge májbúrlegen.

Osydan keıin, laýazymdy tulǵalar M.Nysambaev, A.Ámenov, ıÝ.Dırr QR QPK 128-babyna sáıkes ustalyp, Aqtaý q. ІІB ýaqytsha ustaý oqshaýlaǵyshyna qamaldy.

Bul Aqtaý qalasy ákimdigine qatysty birinshi oqıǵa emes. Eske sala keteıik, bıyl maýsym aıynda Aqtaý qalasy ákimdiginiń turǵyn úı kommýnaldyq sharýashylyǵy bóliminiń burynǵy basshysy, qala ákimi orynbasarynyń qyzmetin atqarǵan Saǵynǵalı Amangeldıev ustalǵan bolatyn. 25 jeltoqsan kúni onyń ústinen qozǵalǵan jemqorlyq iske qatysty úkim shyqty.

Saǵynǵalı Amangeldıev QR QK 361-baby 2-bóligi («Qyzmettik laýazymyn asyra paıdalaný») jáne 366-baby 3-bólgi 2-tarmaǵy («Para alý») boıynsha kináli dep tanyldy. Burynǵy sheneýnik 7,5 jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy. Ol jazasyn qatań rejımdegi kolonııada óteıtin boldy.

Aıta bersek, ókinishtisi bul tizimdi ulǵaıta berýge bolady. Mysaly, 1,2 mln. teńge kólemindegi kezekti parany alyp jatqan jerinde ustalǵan Shyǵys Qazaqstan oblysyndaǵy «Ertis» ÁÁK» UK basshysy Manarbek Saparǵalıevtiń isi de qoǵamnyń úıreıin alǵan.

Jemqorlyq qoǵam men qyzmettiń kez kelgen salasyna tamyr jaıyp alǵany jasyryn emes. Mysaly bıylǵy 17 shildede Jambyl oblysynda «Qazposhta» kassıri 4,7 mln. teńgeni jymqyrǵany úshin sottaldy. Aıyptalýshy áıel Rysqulov aýdanynda «Qazposhta» AQ operator-kassıri bolyp jumys istep júrgende, jalǵan qujat jasap, 4 750 109 teńgeni ıelenip, jumsap jibergen.

Jemqorlyq jasaýdan aýdan ákimderi de «qur alaqan» emes. Máselen, 2 qyrkúıek kúni Qaraǵandy oblysy Osakarov aýdanynyń ákimi Nurjan Ábildın jemqorlyq qylmysyn jasady degen kúdikpen ustaldy..

Taıaýda ǵana, 25 jeltoqsanda Almaty qalasy boıynsha memlekettik kirister departamentiniń qyzmettik tergeý bólimi basshysy S.Volf pen birqatar jalǵan kásiporyn basshylarynan qurylǵan qylmystyq top 45 myń dollar somasynda para alý kezinde ustaldy.

Bıylǵy Jyldyń jemqorlyq tizimine Oralda quny 94,1 mln. teńgeni quraıtyn jalǵan aktige qol qoıylǵan oqıǵany da qospaı ketýge bolmas. «Bir qyzym bir qyzymnan soraqy» demekshi, bul joly tipti «Nurly jol» baǵdarlamasyna sáıkes, Ulttyq qordan Batys Qazaqstan oblysyna bólingen qarjyǵa qol salynǵan. Naqtyraq aıtqanda, Oral qalasy qurylys bóliminiń basshylyǵy qyzmet babyn asyra paıdalana otyryp, qaladaǵy kóp qabatty turǵyn úılerdiń ınjenerlik jelisin tartý jáne abattandyrý nysany boıynsha tehnıkalyq qadaǵalaýdy júzege asyrǵan jeke kásipkerdi 94,1 mln. teńgeniń jalǵan aktisine qol qoıýǵa mindettegen.

Sóz sońynda aıta keteıik, este bolsa, 2014 jyldyń 1 shildesinde Tabıǵı monopolııalardy retteý agenttiginiń eks-basshysy Murat Ospanov 300 myń dollar para almaq bolyp ustalǵan edi. Bıyl 12 qazanda M. Ospanov 1 mlrd. 101 mln. 60 myń teńge kóleminde aıyppul tólep qutyldy.

Biz 2015 jyly jemqorlyq oqıǵaǵa qatysty eń daýly degen oqıǵalardy tizip shyǵýǵa tyrystyq. Bul tizim uzara bermeı, uıat oıansa eken degen tilekten basqa aıtarymyz joq.