Júrektiń ıshemııalyq aýrýyna 40-50 jastaǵy er adamdar jıi shaldyǵady

PETROPAVL. QazAqparat – Soltústik Qazaqstan oblysynda júrektiń ıshemııalyq syrqatyna shaldyqqandar sany artyp keledi. Sońǵy bir jylda dıspanserlik esepke qoıylǵandar 1 myń adamǵa artyp, 24 155 adamdy quraǵan. Oblystyq kópsalaly aýrýhananyń kardıologııalyq ortalyq dárigeri Marına Mıtenko QazAqparat tilshisine júrektiń ıshemııalyq aýrýy týraly, odan qalaı saqtanýǵa bolatyndyǵy jaıly suhbat berdi.

- Marına Serǵazyqyzy, júrektiń ıshemııalyq aýrýy degenimiz ne? Ol qanshalyqty qaýipti dert?

- Júrektiń ıshemııalyq aýrýy – bul mıokardtyń júrek bulshyqetteriniń qanmen qamtamasyz etilýiniń jetkiliksizdigi. Arterııanyń ishki jaǵynda holesterın oshaqtary paıda bolyp, tamyrdy taryltady, ıaǵnı ateroskleroz sebep bolady. Qan tamyrlarynyń qabyrǵasyndaǵy holesterın túıinshekteri úlkeıip, tamyrdy 90-95 %-ǵa taryltqanda – bul óte qaýipti bolyp esepteledi. Koronarlyq qan aǵysyn baıaýlatady, tipti syrqat qozǵalmaǵannyń ózinde ózin nashar sezinedi. Qazirgi ýaqytta júrektiń ıshemııalyq aýrýy emdeledi, sondyqtan qorqýdyń qajeti joq. Alaıda ol búginde keń taralǵan. Álem boıynsha júrek aýrýlary ishinde ólim-jitimnen birinshi orynda tur, sondaı-aq barlyq júrek aýrýlarynyń 40 %-yn osy júrektiń ıshemııalyq aýrýlary quraıdy.

- Atalǵan syrqattyń paıda bolýyna, damýyna ne sebep?

- Bul aýrý holesterın deńgeıiniń joǵarylaýy sekildi faktorǵa táýeldi, holesterın aterosklerozdyń damýyna áser etedi jáne júrektiń ıshemııalyq aýrýynyń bolý qaýpin 2-5 esege arttyrady. Arterııalyq qan qysymynyń joǵarylaýy da aýrý damý yqtımaldyǵyn 2-6 esege arttyrady. Temeki shegý de dertti 1,5-6 esege jaqyndatady. Sondaı-aq artyq salmaǵy bar adamdardyń da júrektiń ıshemııalyq aýrýyna shaldyǵýy 3 esege joǵary bolady. Al qant dıabeti ıshemııalyq aýrýǵa shaldyǵý qaýpin 2-4 esege arttyrady.

- Júrektiń ıshemııalyq aýrýy bar naýqastardyń ortaq portretin jasap kórińizshi...

- Negizinen 40-50 jastaǵy er adam, onyń ata-anasy aýyrǵan bolýy múmkin. Sondaı-aq sońǵy 5 jyl boıy kúnine 10 jáne odan da kóp mólsherde temeki tartady. Holesterın kórsetkishi joǵary, qant dıabetimen aýyrady, az qozǵalady – gıpodınamııa jáne sonyń saldarynan semizdik bar.

- Bul aýrýdyń belgileri qandaı, qaı ýaqytta dárigerge júgingen jón?

- Ádette álsin-álsin qol, jaýyryn nemese moıynǵa beriletin keýde tusynda, keýdeniń sol jaǵynda aýyrý sezimi paıda bolady. Keýde qysyp, aýanyń jetispeýshiligin sezinesiz. Ol 30 sekýndtan 5-15 mınýtqa deıin sozylýy múmkin. Nıtroglıtserın tez áser etip, aýrýdy tyıady. Jalpy álsizdik, sondaı-aq keýdeniń syzdap aýyrýy nemese aýyrlyq paıda bolady, júrek aınyp, qusýyńyz múmkin.

- Bul derttiń emi baryn aıttyńyz, qalaı emdeledi?

- Ony keshendi túrde emdeý kerek. Jáı ǵana sımptomdardy joıý jetkiliksiz. Barlyq ıshemııalyq aýrýlardy tolyq emdep jazý múmkin emes. Buǵan qazirgi medıtsına qaýqarsyz. Biraq, aýrýdy jeńildetetin, asqynýdyń aldyn alatyn, ómir sapasyn jaqsartatyn em-domnyń túrleri bar. Negizgi maqsat mıokardty qanmen durys qamtý. Alaıda terapevtik ádister nátıje bere bermeıdi. Sondyqtan hırýrgııalyq tásilder qoldanylyp, aorta-koronarlyq shýnttaý sııaqty birqatar ota jasalady. Búginde júrektiń koronarlyq arterııalaryn tekserý úshin koronagrafııa júrgiziledi. Ol arqyly qandaı tamyrdyń qanshaǵa tarylǵanyn, qandaı arterııalardyń zaqymdalǵanyn, qaı jerde jáne qansha aýmaqty alyp jatqanyn bilýge bolady.

- Kóp aýrý – tamaqtan dep jatamyz. Júrektiń ıshemııalyq aýrýy kezinde qalaı durys tamaqtanǵan jón?

- Iıa, durys aıtasyz, ishken taǵamǵa mán bergen jón. Taǵamnyń quramynda aqýyz, maılar, kómirsý, mıkroelementter, dárýmender jetkilikti bolýy tıis jáne holesterın, maı men tuzy az ónimderdi paıdalanǵan jón. Sondyqtan teńiz taǵamdary men kókserke, nálim, alabuǵa sııaqty balyq túrlerin, ósimdik maıy qosylǵan kez kelgen kókónis salattaryn, maısyz et túrleri –taýyq, ıyr, qoıan etterin, ashyǵan sút ónimderi – maı paıyzy tómen aıran, qaımaq, irimshikti, kez kelgen jemis-jıdekterdi jáne olardan jasalǵan taǵamdardy, taýyq jumyrtqasynyń sarysyn – aptasyna keminde 4 danadan asyrmaı, jarma jáne kúrishten basqa, kez kelgen botqa túrlerin tutynýdy usynamyn. Al et jáne balyqty, onyń ishinde sorpany, kondıter ónimderin, qant, jarma men kúrishten jasalǵan taǵamdardy, aşy jáne tuzdalǵan taǵamdardy, sondaı-aq shokolad pen kofe, kakaony paıdalanbaýǵa nemese olardy tutynýdy azaıtýǵa keńes berer edim. Júrektiń ıshemııalyq aýrýy bolǵan jaǵdaıda az-azdan kúnine 5-7 ret tamaqtanǵan jón.

- Óńirde bul dertpen aýyratyndar kóp pe?

- Dıspanserlik esepke alynǵandar sany sońǵy bir jylda myń adamǵa artqan. Máselen 2020 jyly 23 138 adam esepte tursa, byltyr olardyń sany 24 155 naýqasqa jetti. Sondaı-aq eki jyl buryn 2,5 myń adamda dert jańadan anyqtalsa, byltyrǵy kórsetkish te dál osyndaı.

- Áńgimeńizge rahmet!