Jolbarys han
1718 jyly Táýke han qaıtys bolǵannan keıin qazaq handarynyń bir ortalyqqa baǵyndyrǵysy kelgen maqsattary júzege aspaı qaldy. Qazaq handyǵy aýyr daǵdarysqa ushyrap, eldiń birligi buzyldy, bytyrańqylyq etek alyp ózara eges shegine jetti. Táýkeniń ornyna otyrǵan balasy Bolat hannyń tek ataǵy ǵana boldy. Osy kezde júzderdi bılegen kishi handar óz aldyna derbestenip, qazaq handyǵy saıası jaqtan bólshektendi. Orta júzdi Sámeke han, Uly júzdi Jolbarys han, Kishi júzdi Ábilhaıyr han bıledi. 1730 jyly Táýke hannyń balasy Úlken Orda ıesi Bolat han qaıtys bolyp, taqqa talas bastaldy. Bolat hannyń inisi, Orta Júzdiń hany Sámeke (Shahmuhamed) taqtan negizgi úmitker boldy. Sondaı-aq qalmaqty qyrýda úlken erlik tanytqan jáne asa zor bedel jınaǵan Kishi júz hany Ábilhaıyr da taqtan dámelendi. Alaıda aǵa han bolyp Bolattyń úshinshi uly Ábilmámbet saılandy. Ábilhaıyr buǵan narazy bolyp, maıdan shebinen áskerin alyp ketti. Handyqtyń zańdy murageri bolýǵa laıyq Sámeke de Shý boıymen Betpaqdalaǵa qaraı óz áskerimen shegindi. Bul renishterdiń saldarynan jońǵarlarǵa qarsy maıdan shebi álsireı bastady. Uly júz hany Jolbarys ózi bılegen qazaq rýlary men Tashkent turǵyndary atynan Jońǵar handyǵyna táýeldiligin moıyndap, jońǵar áskerbasyna alym-salyq tólep turýǵa májbúr boldy. 1733 jyly Uly júz hanynyń elshileri Aralbaı men Orazkeldi Kishi júzdegi Eráli sultanmen birge Reseıge baryp, patshaıym Anna Ioanovnaǵa Uly júzdiń Tóle bı, Qodar, Sataı, Hangeldi, Bólek syndy batyrlarynyń atynan jazylǵan hatyn tapsyrdy. 1738 jyly Jolbarys han Reseı bodandyǵyn qabyldaý nıetin bildirip, Reseı úkimetine hat jazdy. 1738 jyly qyrkúıekte Anna Ioanovna Jolbarys hannyń atyna arnaıy gramota joldap, onyń tileginiń qabyldanǵanyn málimdedi. Biraq jońǵar bıleýshileriniń qarsylyǵy jáne Reseı men Uly júz handyǵy arasynda saıası qarym-qatynastardyń qalyptaspaýy sebepti Jolbarys hannyń saıasaty júzege aspady. Jolbarys Abdýllauly 1739 jyly Abylaı hanmen tize qosa otyryp, jońǵar basqynshylaryna qarsy kúres uıymdastyrdy. Sonyń nátıjesinde Tashkent, Saıram qalalary jońǵar áskerlerinen azat etildi. 1740 jyly sáýirde Jolbarys han Tashkent turǵyndarynyń qolynan qaza tapty. Orys tarıhshysy A.Levshın óziniń qazaqtar týraly tarıhı eńbeginde Jolbarys han qaıtys bolǵan soń Tóle bıdiń Tashkentti alty jyl boıy úzdiksiz bılegenin aıtady. Jolbarys hannyń barlyq is-áreketi qazaq memleketiniń qurylý, damý kezeńderinde zor mańyzǵa ıe boldy. Ol tarıhqa XVIII ǵasyrdyń birinshi jartysyndaǵy táýelsiz bıleýshilerdiń biri retinde endi. Derekkózi: Qazaqstan ulttyq entsıklopedııasy, 4 tom
