Jetim balalarǵa arnalǵan mekemelerde zań buzýshylyq áreketter anyqtaldy - Bas prokýratýra
Prokýratýra organdary turaqty túrde osy sanattaǵy balalardyń quqyqtarynyń saqtalýyna tekserister júrgizedi. Ótken jyly jetim balalarǵa arnalǵan mekemelerge júrgizilgen tekseristerdiń qorytyndylary boıynsha birqatar júıeli problemalar anyqtaldy, olar balalardyń múliktik quqyqtarynyń aıtarlyqtaı buzylýymen, olardyń aqshalaı qarajattaryna qol suǵýshylyqpen, tıisti járdemaqylar men alımentterdi almaýmen, sondaı-aq balalardyń turǵyn-úı quqyqtarynyń buzylýymen baılanysty boldy.
Ońtústik Qazaqstan oblysy boıynsha «Qazposhta» AQ-nyń Tóle bı aýdandyq bólimshesiniń bastyǵy Osmanova balalar úıi tárbıelenýshileriniń esep-shottarynan aqsha urlaǵany úshin sottaldy. Almaty oblysy Úshtóbe balalar úıiniń áleýmettik pedagogy Z.Ormanova mekeme tárbıelenýshilerine tıesili 1,5 mln. teńgeni ıelenip ketken.
Shyǵys Qazaqstan oblysynda qamqorshy N.Krıkýnovanyń kesirinen kámeletke tolmaǵan bala óziniń 1 mln. teńgege jýyq jınaǵynan aıyrylyp qalǵan. Almaty oblysynda óz qyzyn tárbıeleýden bas tartqan áke balalar úıinde tárbıelenip júrgen qyzyna asyraýshysynan (anasynan) aıyrylǵany úshin taǵaıyndalǵan 500 myń teńgeden astam somadaǵy járdemaqyny zańsyz alyp kelgen. Osy jáne ózge de faktiler boıynsha qylmystyq ister qozǵalyp, tergelýde.
Sondaı-aq prokýrorlar jetim balalarǵa tıesili memlekettik áleýmettik járdemaqyny alý quqyǵyn buzý faktilerin anyqtady.
Mysalǵa, Shyǵys Qazaqstan oblysynda Jańa Shúlbi oblystyq balalar úıi ákimshiliginiń sáıkes qujattardy Zeınetaqy tóleý jónindegi memlekettik ortalyqqa ýaqtyly joldamaýy saldarynan onyń eki tárbıelenýshisi asyraýshysynan aıyrylǵany úshin beriletin 415 myń teńge somasyndaǵy járdemaqyny ala almaı qalǵan. Borodýlıha aýdany prokýratýrasynyń talaby boıynsha bul aqsha balalar úıinen jetim balalardyń paıdasyna óndirildi. Psıhonevrologııalyq dárigerlik-áleýmettik mekeme ákimshiliginiń kinásinen múgedektik úshin járdemaqysy aýdarylmaǵan múgedek balanyń quqyǵy Astana qalasy prokýratýrasynyń uıǵarymy boıynsha qorǵaldy. Osyndaı faktiler Ońtústik Qazaqstan, Shyǵys Qazaqstan, Aqmola oblystarynda anyqtaldy.
Balalar úıleri tárbıelenýshileriniń turǵyn úıleriniń saqtalýyn qamtamasyz etý boıynsha jetkilikti sharalar qabyldanbaıdy, bul olardyń zańsyz paıdalanylýyna nemese ıelik quqyǵynan aıyrylýǵa alyp keledi.
Mysalǵa, Almaty q. № 1 balalar úıiniń úsh tárbıelenýshisi buryn olardyń qaıtys bolǵan anasyna tıesili jer úıdegi úleske muralyq quqyǵynan aıyrylǵan, óıtkeni bul jyljymaıtyn múlik jer telimimen birge úshinshi bir tulǵalarǵa satylyp ketken. Prokýratýranyń aralasýynan keıin sot sheshimimen mámile jaramsyz dep tanyldy, jetim balalardyń muragerlik quqyqtary qalpyna keltirildi.
Óskemen qalasy prokýratýrasynyń talaby boıynsha Shyǵys Qazaqstan oblysyndaǵy balalar aýylynyń úsh tárbıelenýshisiniń páterdegi úlesti muraǵa alý quqyqtary qorǵaldy. Aqtóbe oblysynda mamandandyrylǵan mektep-ınternattyń túlekteri (er bala jáne onyń eki qaryndasy) qaıtys bolǵan analarynyń páterine uzaq ýaqyt boıyna ornalasa almaı kelgen, óıtkeni turǵyn úı úshinshi tulǵalarǵa zańsyz jalǵa berilip kelgen. Prokýrorlyq yqpal etý sharalaryn qabyldaǵannan keıin ǵana páter jaldaýshylar páterdi bosatqan, qazirgi ýaqytta onda muragerler turyp jatyr.
Balalardyń balalar úılerinde tárbıelenýi aıaqtalǵan soń olardy turǵyn úımen qamtamasyz etý máselesi neǵurlym ózekti bolyp qalyp otyr.
Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń málimetterine sáıkes, respýblıka boıynsha osy sanattaǵy 14 myńnan astam bala turǵyn úıge zárý. Tekserister barysynda ártúrli sebeptermen 4 myńnan astam bala turǵyn úı alýǵa kezekke qoıylmaǵan.
Mysaly, Aqtóbe oblysynda 360 muqtaj balanyń 156-sy turǵyn úı alýǵa kezekke qoıylmaǵan. Osyndaı faktiler Astanada, Qaraǵandy, Qyzylorda, Pavlodar jáne Almaty oblystarynda oryn alǵan.
Osyǵan baılanysty Bas prokýratýra muqtaj jetim balalarǵa memlekettik turǵyn úı qorynan turǵyn úı alýǵa birinshi kezektegi quqyq beretin birqatar quqyqtyq aktilerdi qabyldaý men zańnamalyq aktilerge ózgerister engizýge bastama kóterdi. Osynyń nátıjesinde 2014 jyly ǵana 950 jetim bala páter aldy.
Tekseris qorytyndysy boıynsha barlyǵy 2600-den astam jetim balalar men ata-anasynyń qamqorynsyz qalǵan balalardyń quqyqtary qorǵaldy, 364 laýazymdy tulǵa ártúrli jaýapkershilikke tartyldy, 10 adam sottaldy. Prokýrorlyq yqpal etý sharalary boıynsha 16 mln. teńgeden astam somaǵa jetimderge keltirilgen shyǵynnyń orny toltyryldy jáne aqshalaı qarajat tólendi.
Tekseris qorytyndysy boıynsha Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetine anyqtalǵan zań buzýshylyqtardy, sondaı-aq olarǵa jaǵdaı jasaıtyn sebepter men sharttardy joıý jáne boldyrmaý boıynsha sharalar keshenin qabyldaý týraly usynys engizildi.
