Jer shary jyldam aınala bastady: 2035 jylǵa qaraı bir táýlikten bir sekýnd qysqarýy múmkin

ASTANA.KAZINFORM — 10 shilde bıylǵy jyldyń eń qysqa kúni boldy — ol standartty 24 saǵattan 1,36 mıllısekýndqa qysqa boldy, dep jazdy DW basylymy. 

Jer shary barǵan saıyn jyldam aınala bastady. CNN Science-tiń Halyqaralyq Jer aınalý qyzmeti men AQSh Áskerı-teńiz observatorııasyna silteme jasap jazýynsha, 10 shilde eń qysqa táýlik boldy: ol ádettegi 24 saǵattan 1,36 mıllısekýndqa az (bir sekýndta — 1000 mıllısekýnd). Kúndelikti ómirde bul aıyrmashylyq baıqalmaıdy, alaıda mundaı ózgerister kompıýterlerdiń, spýtnıkter men telekommýnıkatsııalyq júıelerdiń jumysyna keri áserin tıgizýi múmkin.

1955 jyldan bastap ýaqytty dál ólsheý úshin atomdyq saǵattar qoldanylady. Olar atom terbelisterin tirkeý arqyly ýaqytty esepteıdi.

Bir qyzyǵy, buryn Jer baıaý aınalatyn. Sondyqtan 1972 jyldan beri ǵalymdar Álemdik kelisilgen ýaqytqa (UTC) 27 ret qosymsha 1 sekýnd qosqan — bul, shamamen, kibise jyldaǵy bir kún sııaqty. Alaıda keıingi jyldary Jerdiń aınalý jyldamdyǵy artyp, 2016 jyldan beri birde-bir sekýnd qosylǵan joq. Endi ǵalymdar, kerisinshe, bir sekýndty alyp tastaý qajettiligi týyndaýy múmkin ekenin aıtyp otyr. Bul — buryn-sońdy bolmaǵan jaǵdaı. Mundaı ózgeris jahandyq tehnıka júıelerine «2000 jylǵy másele» sııaqty áser etýi múmkin. Ol kezde «99»-dan «00»-ge ótkende kompıýterlerdiń isten shyǵýy kúdik týdyrǵan edi.

Sonymen qatar, jahandyq jylyný — jalpy alǵanda Jerge zııandy qubylys — Jerdiń aınalý údeýin tejep otyr: eger muzdar erimegende, bir sekýndty alyp tastaýǵa qazirdiń ózinde týra keletin edi.

Qysqa merzimdi perspektıvada Jerdiń aınalý jyldamdyǵy Aıdyń orny men teńiz tasý qubylystaryna, sondaı-aq maýsymdyq faktorlarǵa baılanysty — mysaly, jazda Jer ádette jyldamyraq aınalady. Al uzaq merzimdi boljamdar jasaý — ǵalymdar úshin kúrdeli: olar bir jyldan artyqqa naqty boljam jasaı almaı otyr.

Eske sala keteıik, 2024 jyldyń 1 naýryzynan bastap Qazaqstan biryńǵaı ýaqyt beldeýine kóshti.