Jaıly mektep pen ustazǵa qurmet: Bilim salasynda qandaı ózgerister bar
Qasym-Jomart Toqaev byltyrǵy prezıdent saılaýy qarsańynda «Ádiletti Qazaqstan – bárimiz jáne árqaısymyz úshin. Qazir jáne árdaıym» baǵdarlamasyn usynǵan bolatyn. Onda Memleket basshysy respýblıkanyń jańa tarıhı kezeńdegi damýynyń negizgi baǵyttaryn aıqyndap berdi. Atap aıtqanda, qujatta ekonomıka, áleýmettik sala, óńirlik saıasat, bilim berý jáne basqa da salalardaǵy túbegeıli ózgeristerdiń jospary kórsetilgen. Sonyń ishinde Úkimetke jáne óńir basshylaryna bilim berý uıymdaryn tıisti qaýipsizdik quraldarymen jabdyqtaýdy jáne bilim berý sapasyn jaqsartý sharalaryn tapsyrǵan. Bul baǵytta qandaı nátıjeler bar? Bul týraly Kazinform sarapshysynyń sholýynan oqyńyz.
Qasym-Jomart Toqaev Prezıdent mindetine kirisken kúnnen bastap bilim jáne ǵylym salasyn damytýdy basty nazarǵa aldy. Sebebi, el bolashaǵy – bilimdi urpaqtyń qolynda. Bul pikirdi Májilis depýtaty Ashat Aımaǵambetov te qostady.
Men buny osy salany basqarǵan adam retinde tolyǵymen aıta alamyn.
Memleket basshysynyń saılaýaldy baǵdarlamasynda bilim men ǵylym máselelerin sheshý boıynsha keshendi, ári naqty sharalar qamtyldy.Sońǵy bir jyldyń ishinde bul baǵdarlama sapaly jáne nátıjeli oryndalyp, mıllıondaǵan balanyń taǵdyryna oń áserin tıgizip jatyr... Kópten beri ata-analar kótergen – 1-4 synyp oqýshylaryna tegin tamaq berý máselesi oń sheshimin tapty. Bıýdjetten 100 mlrd teńgeden astam qarajat bólindi. Bul bir jaǵynan óskeleń urpaqtyń densaýlyǵyna oń áseri bolsa, ekinshi jaǵynan jaqsy áleýmettik qoldaý, – dedi Ashat Aımaǵambetov.
Prezıdent bilim berý uıymdaryn tıisti qaýipsizdik quraldarymen jabdyqtaý úshin «Jaıly mektep» ulttyq jobasyn iske asyrýdy tapsyrdy. Úkimet qaýlysyna sáıkes, «Samruk-Kazyna Construction» AQ ulttyq jobany iske asyrý aıasynda orta bilim berý uıymdary obektileriniń nysanaly qurylysy jónindegi dırektsııa retinde aıqyndaldy. Osy uıymnyń málimetine súıensek, Bilim berý salasyndaǵy «Jaıly mektep» pılottyq ulttyq jobasy apatty mektepterdi, úsh aýysymdyq oqytýdy jáne orta bilim berý uıymdaryndaǵy oqýshy oryndarynyń tapshylyǵyn joıýǵa baǵyttalǵan.
Maqsatqa jetý úshin eki negizgi mindetti oryndaý kózdelip otyr:
- Qalalar men aýyldyq eldi mekenderde oqýshy oryndarynyń qazirgi jáne boljamdy tapshylyǵyn joıý úshin 2026 jylǵa deıin keminde 740 myń (eki aýysymdy oqytý kezinde) jańa oqýshy ornyn paıdalanýǵa berý;
- Ulttyq joba sheńberinde qoldanysqa tapsyrylatyn mektepterde jaıly jáne qaýipsiz bilim berý ortasyn qurý.
Ulttyq jobany iske asyrý úshin 2023-2025 jyldarǵa arnalǵan respýblıkalyq bıýdjette 2,4 trln teńge qarastyrylǵan. 2023 jyly 461 myń oryndyq 217 mektep qurylysyn bastap, olardy keler jyldyń sońyna deıin paıdalanýǵa berý josparlanǵan. Al 2024 jyly 279 myń oryndyq 152 mektep qurylysyn bastap, olardy 2025 jyly ashý josparlanyp otyr.
Mektepterdegi oryn tapshylyǵyn sheshý úshin «Jaıly mektep» jobasy bastaldy... 800 myńǵa jýyq oqýshyǵa arnalǵan mektepter qoldanysqa beriledi. Taǵy bir ereksheligi bul mektepter buryn salynǵan mektepterdeı emes, Nazarbaev zııatkerlik mektepteri, Bınom mektepteri sııaqty materıaldyq bazasy men múmkindikteri joǵary mektepter endi aýyldar men qalalarda boı kóteredi, – dep pikir bildirdi Ashat Aımaǵambetov.
Májilismenniń aıtýynsha, balalarǵa tegin úıirmelerdi usyný úshin 100 shyǵarmashylyq ortalyq, oqýshylar saraıyn ashý jumysy bastalyp ketti. Buǵan qosa 50 saýyqtyrý ortalyǵyn salý josparlanyp otyr.
Erekshe balalardy qoldaý da erekshe nazarda. Psıhologııalyq-medıtsınalyq pedagogıkalyq keńester sany 100-ge jetip, ońaltý kabınetteriniń sany 210-ǵa jetti.
Sondaı-aq, bıyl 1 qyrkúıekten bastap respýblıkadaǵy barlyq 1-4 synyp oqýshylary úshin tegin ystyq tamaq uıymdastyrylyp, 1,4 mln bala qamtyldy. Jergilikti bıýdjetten 25 mlrd teńge bólindi.
Buǵan qosa, qyrkúıekte aı saıynǵy memlekettik shákirtaqy kólemi: bakalavrıat stýdentterine 20%, magıstratýra men doktorantýrada oqıtyndarǵa 15%, tehnıkalyq jáne kásiptik bilim beretin kolledj stýdentterine 50% artty. Jalpy, 2025 jylǵa qaraı stýdentter shákirtaqysynyń mólsheri 2020 jylǵy deńgeıden kezeń-kezeńmen 2 ese ósedi.
Kolledjderde tegin mamandyq berý úshin granttardyń sany 97 myńnan 133 myńǵa deıin artty. Sáıkesinshe ýnıversıtterde oqý úshin grantardyń sany jyl saıyn 5 myńǵa ulǵaıyp otyr. Stıpendııa mólsheri de artyp keledi. Mysaly osy qyrqyıekten bastap kolledj stýdentteriniń stıpendııasy 50% ósse, ýnıversıtet stýdentteriniń stıpendııasy 20%, magıstranttardyń stıpendııasy 15% ósti. Doktoranttardyń stıpendııasy 2019 jyly 82 myń bolsa, qazir 217.5 myń teńge, – dep baıandady depýtat.
Sonymen qatar, joǵary oqý oryndary men kolledjderdiń jataqhanalarynda oryn tapshylyǵy bir jyl ishinde 3 esege jýyq, 2022 jylǵy 62,8 myń tósek-orynnan bıylǵy qazan aıynda 23,9 myńǵa deıin qysqardy.
2023 jyly 10,9 myń oryndyq 44 jataqhanany iske qosý josparlanǵan, onyń ishinde 25 jataqhana paıdalanýǵa berildi. Jyl sońyna deıin taǵy 19 jataqhanany paıdalanýǵa berý josparlanǵan.
Bilim salasynda mańyzdy jańalyqtardyń biri – mektep muǵalimderiniń jalaqysy Prezıdent aıtqandaı 2 esege artty. Ýnıversıtet oqytýshylarynyń jalaqysy da kezeń-kezeńmen kóterilip keledi. Kelesi jyldyń bıýdjetinde ol úshin 26 mlrd teńge qarastyrylǵan. Budan bólek, Ashat Aımaǵambetov 2019 jyldan bastap jyl saıyn ǵylymǵa bólingen qarajat eselep ósip jatqanyn atap ótti.
Sáıkesinshe ǵalymdardyń jalaqysy da 2 ese artty, turaqty jalaqy tóleý úshin zańǵa arnaıy túzetýler engizdik. Depýtattardyń bastamasymen jańa «Ǵylym jáne tehnologııalyq saıasat týraly» zań jobasy daıyndalyp, ǵylymdy damytýdyń tyń tásilderi engiziledi. Ýnıversıtterdiń bazasynda Akademııalyq utqyrlyq ortalyqtaryn ashý úshin kelesi jyldyń bıýdjetinde qarajat qarastyryldy, – dedi májilismen.
Ol «taǵy bir keremet bastama» dep 97 myńnan astam balanyń tamaqtanýy bıýdjet esebinen tólenetinin atap ótti.
Biz taldaý jasaǵanda 100 myńnan astam balanyń balabaqshaǵa barmaq túgili, kezekke de turmaǵanyn kórdik. Nege? Óıtkeni balabaqsha tegin bolǵanymen, onda tamaq ishý úshin aıyna orta eseppen alǵanda 15 myń teńgeni ata-ana tóleýi kerek. Bul kóptegen otbasynyń bıýdjetine salmaq túsirgendikten, olar balalaryn tipti kezekke de qoımaı, balabaqshaǵa da bermeı, birden mektepke jiberetin. Endi, mine, Prezıdenttiń sheshimine sáıkes 97 myńnan astam balanyń tamaqtanýy bıýdjet esebinen tólenetin boldy. Teńgerimdi tamaqtanýdyń arqasynda balalardyń densaýlyǵy jaqsaryp, tárbıesi qolǵa alyndy, – dep atap ótti májilismen.
Sondaı-aq, bıylǵy qyrqúıekten bastap 97 myń balabaqsha tárbıeshisiniń jalaqysy 30% ósti. Jalpy 2020 jyldan beri jalaqy 2 ese artyp otyr. Áli de kóteriledi.
