Jaıyq boıynan topyraq qazyp alynyp jatyr, bul kóktemde sý tasqynyna ákelýi múmkin
ORAL. KAZINFORM – Oralda ekologtar Jaıyq boıyndaǵy jaǵajaıdyń karerge aınalyp bara jatqanyn aıtyp dabyl qaqty. Osyǵan oraı Kazinform tilshisi taraptarmen tildesip, máseleni zerdelep kórdi.
Jaıyq jaǵalaýynda jer qazý jumystaryn kim júrgizdi?
Batys Qazaqstan ekologııalyq geografııalyq qoǵamynyń tóraǵasy Darhan Sarıevtiń aıtýynsha, ekobelsendiler barǵan kezde «Batys Qazaqstan mashına jasaý kompanııasy» AQ aýdanynda ornalasqan jaǵajaıda eki birdeı aýyr tehnıka jer qazyp, jumys istep jatqan.
Onyń sózine qaraǵanda, ekskavatordyń ázirge qandaı fırmaǵa tıesili ekeni belgisiz, memlekettik nómiri de joq.
- Aýyr tehnıkanyń júrýi úshin orman aǵashtary kesilgen. Olarǵa jer qazýǵa kim ruqsat berdi? Buǵan tosqaýyl qoıylmasa, jasyl jelektiń joq bolatyny óz aldyna, jaǵajaıda turǵyndar dem ala almaıdy. Onyń ústine qazylǵan shuńqyrǵa sý jınalyp, tabıǵı júıe buzylady. Topyraq qunarynan aıyrylyp, ósimdik bitken joǵalady. Oblysta 80-deı karer bolǵanymen, jer qoınaýyn paıdalanýshylar eshqandaı óńdeý jumysyn júrgizbeıdi. Qumdy qazyp alyp, orasan zor shuńqyrlar qaldyrady. Mundaı jaǵdaı qashanǵa deıin jalǵasa bermek? – deıdi D.Sarıev.
Ekologtardyń pikirinshe, topyraq kóp alynǵandyqtan jaǵalaý alasaryp ketken. Sol sebepti kóktemde osy tustan lyqsyǵan sý qalany basýy yqtımal.
Sonymen qatar jaıylmalarda balyq ýyldyryq shashyp, kóbeıedi. Sý qorǵaý aımaǵynda mundaı jumystardyń júrgizilýi balyqtyń da ósip-ónýine kesirin tıgizýi múmkin.
BQO polıtsııa departamentiniń baspasóz qyzmetinen alynǵan málimetke qaraǵanda, áıel adam Jaıyq ózeni jaǵasynda belgisiz adamdardyń ekskavatorlar men júk kólikterin paıdalanyp, qum-qıyrshyq tas qospasyn kúndiz de, túnde de zańsyz alyp jatqanyn habarlaǵan.
- Oqıǵa ornyna ýchaskelik polıtsııa ınspektorlary, patrýldik polıtsııa batalony qyzmetkerleri tabıǵat qorǵaý polıtsııasy jáne jedel tergeý tobymen birge shuǵyl bardy. Tekserý kezinde zańbuzýshylyq belgileri bolýy múmkin bastapqy materıaldar jınaqtaldy. Barlyq derekter aqparatty esepke alý kitabynda tirkeldi. Osy derekter boıynsha materıaldar odan ári qaraý jáne qoldanystaǵy zań aıasynda sheshim qabyldaý úshin Oral qalasy jer qatynastary bólimine jiberildi. Quqyq qorǵaý organdary paıdaly qazbalardy tıisti ruqsatsyz óndirý Qazaqstan Respýblıkasy zańdaryn buzatynyn eske salady. Anyqtalǵan derekter boıynsha tıisinshe sharalar alynady, - dep jaýap berdi Kazinform tilshisiniń saýalyna BQO polıtsııa departamenti.
BQO orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi aýmaqtyq ınspektsııasynyń basshysy Nurlan Rahymjanov «Batys Qazaqstan mashına jasaý kompanııasy» AQ (burynǵy «Metallıst» zaýyty) tusynda Jaıyq ózeniniń jaǵalaýynan qum-qıyrshyq tas qospasy qazyp alynǵanyn rastady.
- Bul jumystar memlekettik orman qory jáne erekshe qorǵalatyn tabıǵat aýmaǵynan tys jerde júrgizilgen. Sol sebepten atalǵan jumystyń zańdylyǵyn tekserý orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi ınspektsııasynyń quzyretine jatpaıdy. Degenmen, bizdiń málimetimizshe, qazý jumystary toqtatyldy jáne quqyq qorǵaý organdary tıisti sharalar atqaryp jatyr. Negizinde Sý kodeksiniń 125-baby jáne Jer qoınaýy kodeksiniń 25-baby boıynsha sý qorǵaý aýmaqtarynyń sheginde paıdaly qazba óndirýge tyıym salynǵan, - deıdi N.Rahymjanov.
Másele qalaı sheshilmek?
Jaıyq-Kaspıı basseındik ınspektsııasy Batys Qazaqstan oblysy boıynsha bólim basshysy Qanat Óteǵalıevtiń naqtylaýynsha, Jaıyq ózeni jaǵalaýynda topyraq jamylǵysyn buzý jáne karer jasaý deregi boıynsha BQO polıtsııa departamenti, sonyń ishinde tabıǵat qorǵaý polıtsııasy óz quzyreti sheginde qyzmetin atqardy. Qazirgi kezde jer qazý jumysy toqtatylǵan.
- Naqty materıaldar polıtsııa departamentinen bizge jáne BQO jer qatynastary basqarmasyna kelip túsýi kerek. Sodan keıin Kásipkerlik kodeksi aıasynda óz qyzmetimizdi atqaramyz. Karerde naqty kimniń jumys jasap jatqany, ruqsaty bar ma, joq pa, bári tekserý barysynda anyqtalady, - dedi Q.Óteǵalıev.
Oral qalasy jer qatynastary bóliminen túsken málimetke qaraǵanda, 2021 jylǵy 23 shildedegi keń taraǵan paıdaly qazba óndirý jónindegi lıtsenzııa negizinde «Satellıt-Group» JShS jer telimin paıdalaný quqyǵyn alý jóninde ótinish túsirgen.
Komıssııanyń 2022 jylǵy 4 mamyrdaǵy sheshimine sáıkes oń qorytyndy berilgen. Alaıda halyq narazylyǵynyń týyndaýyna baılanysty Oral qalasy ákimdiginiń 2023 jylǵy 20 sáýirdegi qaýlysymen jer telimin berýden bas tartylǵan.
Atalǵan qaýly mamandandyrylǵan aýdanaralyq ákimshilik sotynyń sheshimimen zańsyz dep tanylǵan. Sot sheshimin oryndaý maqsatynda 2023 jylǵy 20 qazanda jańa qaýly shyǵarylǵan.
- Budan keıin atalǵan JShS jer telimin berýdi ótinip qaıta júgingen. Oral qalasy sáýlet jáne qala qurylysy bóliminiń qorytyndysy, sondaı-aq jer komıssııasynyń 2024 jylǵy 24 qańtardaǵy № 2 teris qorytyndysyna jáne atalǵan jer telimi bas josparǵa sáıkes rekreatsııalyq aýmaqta ornalasqandyqtan ony berýden bas tartylǵan. Alaıda mamandandyrylǵan aýdanaralyq ákimshilik sotynyń 2024 jylǵy 25 jeltoqsandaǵy sheshimimen álgi qaýly zańsyz dep tanylyp, kúshi joıyldy. Qazirgi tańda sottyń osy sheshimin oryndaý máselesi kún tártibinde tur, - deıdi Oral qalasy jer qatynastary bólimi basshysynyń orynbasary Áshimhan Jalmuhanov.
Osylaısha Á.Jalmuhanov «Satellıt-Group» JShS-ǵa lıtsenzııasy bolǵanymen, jer aktisi berilmegenin jetkizdi.
Máseleniń tolyq jaı-japsary tekserý aıaqtalǵannan keıin belgili bolmaqshy.
Eske sala keteıik, budan buryn Batys Qazaqstandaǵy basty ekologııalyq máseleler jaıly jazǵan bolatynbyz.
