Jastar jyly: Qazaqstan men Mysyrdyń uqsastyqtary qandaı
Mysyrda 18-29 jas arasyndaǵy jastardyń sany 2018 jyly 20,2 mıllıonǵa jetip, halyqtyń 21% quraǵan. Olardyń 50,6 % erler, 49,4 % áıelder. 100 mıllıonnan astam turǵyny bar Mysyr halyq sany jaǵynan eń iri arab memleketteriniń biri. Osy oraıda, 18 mln halqy bar Qazaqstandaǵy jastardyń sany keı derekter boıynsha 5 mln shamasynda ekenin aıta ketken jón. Demek, jastardy el turǵyndarynyń úles salmaǵyna shaqqandaǵy statıstıkalyq kórsetkish sany - Astana men Kaır arasynda uqsas bolyp tur degen sóz. Sondyqtan da, jastar máselesi eki eldiń de damý strategııasynyń negizgi basymdyǵy bolyp qala beretini daýsyz sekildi.
Máselen, Mysyr Arab Respýblıkasynyń Prezıdenti ás-Sısı 2016 jyldy «Jastar jyly» dep jarııalap, Sharm ál-Sheıh qalasynda úlken jastar forýmyn ótkizgen. Jastar jyly sheńberinde birqatar belsendilerge amnıstııa jarııalap, jobalardy qoldaý úshin 200 mıllıard fýnt qarjy da bólgen. Jastardy jumyspen qamtý baǵdarlamalary iske asyrylyp, «Sýets arnasy», «Jańa Astana» sııaqty Mysyrdaǵy mega-jobalarǵa jastar jumyldyrylýda. Tipti, jastardy jumyspen qamtý, shaǵyn jáne orta bıznesti qoldaý, startaptarǵa múmkindik jasaý maqsatynda sońǵy jyldary memleket jańa zańdar da qabyldaǵan. Osy rette 2015 jyldyń 9 aqpanynda qabyldanǵan Qazaqstandaǵy «Memlekettik jastar saıasaty týraly» zań jobasyn da aıta ketkenimiz jón. 2015 jyly Qazaqstanda zań qabyldansa, 2016 jyly Mysyrda Jastar jyly jarııalanǵan.
Qazaqstanda otbasyn qurǵan árbir úshinshi jas ajyrasady. 18 mln ǵana halqy bar el úshin bul kóńil kónshiterlik kórsetkish emes. Sebebi, qazirgideı jahandaný zamanynda árbir ult pen memlekettiń bolashaqqa nyq qadam basýy úshin ortasha halyq sany 30 mln bolý kerek degen statıstıkalyq esepti ǵalymdar aıtyp, dabyl qaqqany qashan.
Jalpy mysyrlyq otbasylardyń 12,3 % quraıtyn jas otbasylardyń sany 2,8 mıllıonǵa jetken. Ajyrasý salystyrmaly túrde tómen. Biraq bul kórsetkish jyldan jylǵa ósip keledi. Statıstıkalyq derekterge súıensek, 1998 jyly Mysyrda neke buzý boıynsha 71,7 myń akti tirkelse, 2015 jyly 199,8 myń hal esepke alynǵan. ıAǵnı árbir 1000 nekeniń 2,1-i ajyrasady degen sóz. Ajyrasýshylardyń orta jasy bizdiń elmen salystyrǵanda aıtarlyqtaı joǵary - 39 jas. Mysyr eliniń ádet ǵurpyndaǵy qalyń mal tóleý dástúri erlerdiń erte úılenýine ájepteýir tosqaýyl. Bul derekterdi ármen qaraı zerttep, statıstıkalyq málimetterdi salystyrǵanda úılengen erlerdiń arasynda 18-29 jasynda shańyraq kótergenderiniń úlesi 61,5 %, al áıelder arasynda 83,3 % kórsetkishti kórsetip otyr.
2017 jylǵy aqparatqa sáıkes, 15-29 jas arasyndaǵy azamattardyń árbir 1000-na 0,8 ólim jaǵdaıy tirkelgen.
Qaı el bolmasyn jastardyń orny erekshe. Ekonomıkalyq jáne demografııalyq kórsetkishtiń negizgi draıveri de jastar ekeni anyq. Sondyqtan da, atalǵan másele árqashanda ózektiligin joǵaltpaıtyny ras. Osy oraıda, eki el arasyndaǵy baılanys pen dostyq qarym-qatynastyń da óte joǵary deńgeıde ekenin aıta ketken jón. Mysyr tarapynyń da Qazaqstanǵa degen qyzyǵýshylyǵy erekshe eken. QR Mysyrdaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi A.Isaǵalıevtiń sózinshe QR Prezıdenti N.Nazarbaevtyń «Rýhanı jańǵyrý», «Uly dalanyń jeti qyry» baǵdarlamalyq maqalalaryndaǵy tapsyrmalar sheńberinde, Kaır ýnıversıtetinde «ál-Farabı» ortalyǵy ashyldy. 2018-2019 oqý jylynan bastap Kaır ýnıversıtetiniń Ádebıet fakýltetinde «qazaq tili» mamandyǵy oqytylatyn bolady.
Maqalany jazý barysynda, qoldaý tanytqan QR SІM Halyqaralyq aqparat komıteti men qajetti derekterdi usynǵan QR Mysyr Arab Respýblıkasyndaǵy Elshiligine Alǵys bildiremiz.
Oljas BERKІNBAEV
saıasattanýshy,
Syrtqy saıasat jáne ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýtynyń jetekshisi
