Jasandy ıntellekt – bolashaqtyń bólshegi – Ǵasyr Quralbaıuly
TÚRKІSTAN. KAZINFORM – Jasandy ıntellekt – búgingi kúnniń eń ózekti taqyryptarynyń biri. Qoǵamda onyń áleýetine qyzyǵýshylyq pen alańdaýshylyq qatar baıqalady. Ol bizdiń jumysymyzdy, ómir saltymyzdy qalaı ózgertedi? Qandaı qaýipteri bar? Osy jáne ózge de saýaldarǵa web baǵdarlamaýshy, JI sarapshysy, ustazdarǵa arnalǵan smart.gassyr.kz platformasynyń avtory, «Túrkistan saqshylary» mýltfılminiń jasampazy Ǵasyr Quralbaıuly jaýap berdi.
– Ǵasyr Quralbaıuly, jasandy ıntellektiniń qoǵamǵa tıgizetin paıdasy men qaýipteri qandaı? Ol qural retinde durys qoldanylmasa, qandaı saldary bolýy múmkin?
– Jasandy ıntellekt – bul qural. Qaýip ony qalaı jáne kim qoldanatynyna baılanysty. Eger ol zań men etıka aıasynda durys paıdalanylsa – qoǵam úshin óte paıdaly. Biraq baqylaýsyz damysa, keri áseri de bolýy múmkin. Jasandy ıntellekt adamzattyń qundylyqtary men etıkalyq shekarasyn eskermesten damı berse, onda biz ózimiz túsinbeıtin jáne basqara almaıtyn júıelerge táýeldi bolyp qalýymyz múmkin. Degenmen, jasandy ıntellektten qoryqpaýymyz kerek. Bul – bolashaqtyń bólshegi. Tehnologııalyq progresti toqtata almaımyz. Eń durysy – ony meńgerý jáne óz qajetimizge beıimdep paıdalaný.
Jasandy ıntellekttiń negizgi tıimdiligi – jyldamdyq, naqty sheshim qabyldaý jáne resýrsty únemdeý. Mysaly, úlken derekterdi buryn adam birneshe kún taldaıtyn bolsa, jasandy ıntellekt ony birneshe sekýndta oryndaı alady.
Búgingi kúni biz jasandy ıntellektti túrli salalarda kórip otyrmyz. Máselen, medıtsınada – dıagnoz qoıýda kómekshi qural retinde, keıde tipti dárigerlerden de dál bola alady. Al, bilim berý salasynda – oqýshylardyń deńgeıin anyqtap, olarǵa jeke baǵdarlama qura alady. Sonymen qatar, jasandy ıntellekt adamnyń fızıkalyq ári zııatkerlik júktemesin azaıtady. Bul adamdardyń shyǵarmashylyq jáne kúrdeli oı eńbegine kóbirek ýaqyt bólýine jol ashady. ıAǵnı, jasandy ıntellekt – adamnyń ornyn basatyn emes, onyń múmkindikterin arttyratyn qural dep qaraýymyz kerek.
– Jasandy ıntellekt keıbir mamandyqtardy joıyp, jańalaryn týǵyzady degen pikirdi qalaı qabyldaısyz? Qaıta beıimdelý jáne jańa daǵdylardy meńgerý HHІ ǵasyr adamy úshin mańyzdy ma?
– Iá, rasynda da, jasandy ıntellekttiń damýy keıbir mamandyqtardyń birtindep joıylýyna áser etip jatyr. Ásirese qaıtalanatyn, standartty fýnktsııalar atqaratyn salalarda — mysaly, kassırler, operatorlar, tipti keıbir býhgalterlik jumystarda jasandy ıntellekt qoldanylyp jatyr. Bul – jańa tehnologııanyń kelýine tán tabıǵı protsess. Biraq bul tek jumyssyzdyq ákeledi dep alańdaýǵa bolmaıdy.
Kerisinshe, jasandy ıntellekt jańa jumys oryndaryn da týdyryp jatyr. Mysaly, «jasandy ıntellekt treneri», «pompt-ınjener», «algorıtm etıkasy sarapshysy» degen sekildi buryn múlde bolmaǵan mamandyqtardy kórip otyrmyz. Sondaı-aq, jasandy ıntellektti durys paıdalana alatyn bilikti mamandarǵa suranys jyldan jylǵa artyp keledi.
Eń mańyzdysy — adamdardyń osy ózgeristerge beıimdelýi. Búgingi tańda eń úlken suranysqa ıe qabilet — bul jańa nárseni tez úırene bilý. Sondyqtan memleketter men oqý oryndary eńbek naryǵyndaǵy bul ózgeristerge beıimdelip, qaıta daıarlaý kýrstaryn, kásibı baǵdarlaýdy kúsheıtýi kerek dep oılaımyn.
Qysqasha aıtqanda, jasandy ıntellekt tek jumys oryndaryn joımaıdy, ol jumystyń sıpatyn ózgertedi. Al bizge mańyzdysy — osy ózgeristerge daıyn bolý.
– Siz jasandy ıntellekt kómegimen «Túrkistan saqshylary» atty otandyq mýltfılm jasap shyǵardyńyz. Joba qalaı júzege asty. Qansha ýaqyt, qansha qarjy jumsaldy?
– Jobaǵa 10 kúndeı ýaqyt ketti. Jasandy ıntellekt kómegimen stsenarıı jazylyp, keıipkerler Pixar stılinde jasaldy. Midjourney, Sora, ChatGPT sııaqty quraldar qoldanyldy. Bul – jasandy ıntellektti kreatıvti salada paıdalanýdyń naqty mysaly. Podpıskany 100 dollarǵa satyp aldyq. Eń alǵashqy ChatGPT jańartym jasaǵanda birden osy mýltfılm jasaý kerek degendi sheshtim. Sebebi, bizdiń ıÝtýb alańymyzda salystyrmaly túrde balalalarǵa arnalǵan mýltfılm óte az ekeni jasyryn emes.
Keıin mýlfılı jaryq kórgende keıbir kásibı anımatorlar «mýltfılmde emotsııa jetispeıdi» dep synady. Bul pikirmen kelisemin. Alaıda olar bir jobany aılap jasaıdy jáne oǵan mıllıondap qarjy jumsaıdy. Biz 100 dollarlyq quralmen, qysqa merzimde kórermenge laıyq dúnıe jasap shyqtyq. Joba ózin tolyq aqtady dep sanaımyn. Jasandy ıntellekt odan ári jetile túsedi, bolashaqta emotsııany da tabıǵı jetkizetin deńgeıge jetedi degen senim bar. Qazirdiń ózinde kórermender jyly qabyldap, jaqsy pikirler qaldyrýda.
– ChatGPT sekildi jasandy ıntellekt quraldaryn qoldanǵanda neni eskerý qajet? Mundaı júıelerden alynǵan aqparatqa tolyq sene berýge bola ma? Synı oılaý men aqparatty tekserýdiń mańyzy qandaı?
– ChatGPT – bul dıalogtyq jasandy ıntellekt modeli. Ol naqty faktilerge emes, yqtımal jaýaptarǵa súıenip jumys isteıdi. Sondyqtan keıde jalǵan aqparat berýi múmkin. Sol sebepti kez kelgen aqparatty tekserip, synı turǵydan baǵalaý qajet. Taǵy bir mańyzdy eskertý – qupııa aqparatty engizýge bolmaıdy. ChatGPT – jeke derekterdi óńdeýge arnalmaǵan. Keıbir paıdalanýshylar oǵan bank kartasynyń derekteri, jeke hattar, qupııa qujattar jiberedi. Bul – óte qaýipti áreket.
– Iıa, sońǵy kezde alaıaqtarda jasandy ıntellektti paıdalanýǵa kóshti. Budan qalaı qorǵanýǵa bolady?
– Ókinishke qaraı, jasandy ıntellekt tehnologııasyn tek paıdaly isterge emes, alaıaqtyqqa da qoldanatyndar kóbeıip keledi. Mysaly, adamdardyń daýysyn jasandy túrde jasap, týysy nemese basshysy bolyp habarlasyp, aqsha suraıtyn jaǵdaılar tirkelip jatyr. Sondaı-aq jalǵan vıdeolar (deepfake), jasandy fotolar arqyly adamdardy shatastyryp, túrli shemalarmen aqsha bopsalaý oqıǵalary artýda.
Budan qalaı qorǵanýǵa bolady? Eń aldymen kúmán týdyrǵan aqparatqa sene bermeý kerek. Eger sizge tanysyńyz birtúrli habarlama jiberse – mindetti túrde basqa arnamen, mysaly telefon arqyly naqtylap surańyz.
Daýystyq habarlamalarǵa saq bolyńyz. Qazir jasandy ıntellekt adamnyń daýysyn birneshe sekýnd ishinde kóshire alady. Sondyqtan daýystan buryn – kontekstke nazar aýdarý kerek. Kúdikti jaǵdaıda «kod sóz» nemese buryn kelisilgen tekserý tásilin qoldanýǵa bolady.
Áleýmettik jelilerde jáne messendjerlerde jeke aqparatty jarııa etpeńiz. Alaıaqtar jasandy ıntellekt arqyly sizdiń profılińizdi zerttep, shynaıy etip aldap jazatyn stsenarıı qura alady.
Antıvırýs pen kıberqaýipsizdik quraldaryn jańartyp otyrý kerek. Keıbir bottar jasandy ıntellekt arqyly sizdiń qurylǵyńyzǵa shabýyl jasaýy múmkin.
Aqparattyq saýattylyqty arttyrý kerek. Bul – eń myqty qorǵanys. Adam neǵurlym kóp bilse, soǵurlym aldanyp qalýy qıyn.
Qoryta aıtqanda, jasandy ıntellekt skalpel sekildi sııaqty: jaqsy nıetti adamnyń qolynda emdeý quraly, al jaman nıetti adamnyń qolynda – qarý. Sol sebepti tehnologııamen birge jaýapkershilik te qatar júrýi tıis. Al bizge – árdaıym sergek bolý mańyzdy.
– Qalaı oılaısyz, bolashaqta jasandy ıntellekt adamzat ómirin qalaı ózgertedi?
– Bolashaqta jasandy ıntellekt adamzattyń ómir saltyn túbegeıli ózgertedi dep oılaımyn. Biraq bul ózgeris bir sátte emes, birtindep, tolqyn-tolqynmen keledi. Eń aldymen, biz jumys isteý tásilimizdi túbegeıli ózgertemiz.
Keıbir mamandyqtar avtomattansa, jańa mamandyqtar paıda bolady. Mysaly, qazirdiń ózinde «JI etıkasy mamany», «pompt-ınjener» sııaqty buryn bolmaǵan qyzmet túrleri suranysqa ıe.
Bilim berý salasynda – ár balaǵa jeke beıimdelgen oqý júıesi paıda bolýy múmkin. Muǵalim emes, jasandy ıntellekt sizdiń deńgeıińizge qaraı naqty baǵdarlama quryp beredi. Bul – bilimniń jekelenýi men sapasynyń artýyna ákeledi.
Medıtsınada – aýrýdy erte satysynda anyqtap, aldyn alatyn júıeler qalyptasady. Dıagnoz qoıý, emdeý josparyn jasaý – bári áldeqaıda dál ári jedel bolady.
Qala ómirinde – «aqyldy qalalar» paıda bolady. Kólik keptelisi azaıady, kommýnaldyq júıeler avtomatty túrde basqarylady, tipti qoǵamdyq qaýipsizdikti de jasandy ıntellekt algorıtmderi taldaıtyn bolady.
Biraq, eń mańyzdy ózgeris – adam men tehnologııanyń qarym-qatynasynda bolady dep oılaımyn. Biz jasandy ıntellektpen kúndelikti sóılesip, keńes surap, jospar quryp otyratyn bolamyz. ıAǵnı, ol biz úshin jaı qural emes, aqyldy serikteske aınalady.
Árıne, bul ózgeristermen birge etıkalyq, quqyqtyq suraqtar da týyndaıdy. Bizge jasandy ıntellekttiń adam erkindigine, jeke ómirine qol suqpaýyn qadaǵalaý qajet bolady. Sol úshin tehnologııamen birge adamzattyń sana-sezimi de ósýi kerek.
Jalpy alǵanda, jasandy ıntellekt adamzattyń ómirin jeńildetedi, tıimdi etedi, biraq bul ózgeristiń baǵyty – bizdiń óz qolymyzda. Ony qalaı qoldanamyz – sol mańyzdy.
– Áńgimeńizge rahmet!