Jartyjyldyq qorytyndysy: Jyl saıyn 1,2 mln tonna qoqys qaıta óńdelmek
ASTANA. KAZINFORM — 2024 jyldyń alty aıynda Qazaqstannyń Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi gıdrometeorologııa qyzmetin jańǵyrtýǵa jáne 2 mlrd aǵash otyrǵyzýǵa baǵyttalǵan birqatar negizgi jobany júzege asyrdy. Elimizdiń kúrt kontınenttik klımaty jaǵdaıynda klımatqa boljamdardyń dáldigin arttyrý jáne qorshaǵan ortany qorǵaý úshin jańa sharalar ázirlenip, engizilýde. QR ETRM qyzmetiniń birinshi jartyjyldyqtaǵy nátıjeleri týraly Primeminister.kz sholýynan oqı alasyzdar.
Ekologııany qadaǵalaý jáne gıdrometeorologııalyq qyzmetti damytý
Bıylǵy birinshi jartyjyldyqta Ekologııa mınıstrligi 489 ekologııalyq tekserý júrgizdi. 1331 ekologııa zańnamasyn buzýshylyq anyqtalyp, 860 uıǵarym jasaldy. Nátıjesinde 40 mlrd teńgeden astam somaǵa 1022 ákimshilik aıyppul salyndy, onyń ishinde 13,3 mlrd teńgege 884 aıyppul óndirildi.
Ákimdiktermen jáne jurtshylyqpen birlesip óńirlerdiń ekologııa problemalaryn keshendi túrde sheshý boıynsha 532 is-sharany qamtıtyn 18 jol kartasy ázirlendi, onyń ishinde 164-in bıyl iske asyrý josparlanýda.
Halyqaralyq jasyl tehnologııalar men ınvestıtsııalyq jobalar ortalyǵy jyl basynan beri qol jetimdi eń jaqsy tehnıkanyń úsh anyqtamalyǵyn jasap jatyr.
Aýa raıy boljamdary men gıdrologııa derekteriniń dáldigin qamtamasyz etý úshin qosymsha 114 meteorologııa stansasyn, 167 agrometeorologııa beketin, 139 gıdrologııa beketin jáne 143 ekologııa beketin ashý qajet.
Osyǵan baılanysty Ekologııa mınıstrligi Qazaqstannyń Ulttyq gıdrometeorologııa qyzmetin damytýdyń jáne jańǵyrtýdyń 2025-2030 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamasyn ázirledi. Sondaı-aq bıyl «Qazaqstan Respýblıkasynyń Sý resýrstaryn basqarý júıesin damytýdyń 2025-2030 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasy» sheńberinde ashý josparlanyp otyrǵan gıdrologııa beketteriniń tizbesi qaıta qaraldy.
2030 jylǵa deıin monıtorıngpen qamtylmaǵan elimizdegi jazyq aýmaqtaǵy ózenderdiń sý tasqyny qaýpi bar ýchaskelerinde 42 jańa gıdrologııa beketin salý josparlanýda. Bul beketter Qostanaı, Batys Qazaqstan, Aqtóbe, Atyraý, Aqmola, Qaraǵandy oblystarynda, Ulytaý óńirinde, sondaı-aq Qytaımen jáne Reseımen transshekaralyq ózenderde ornalasatyn bolady.
Klımatqa qatysty saıasat jáne strategııaly maqsattar
Qazaqstan klımattyń ózgerýine qarsy jahandyq kúreske beıildiligin rastaı otyryp, óziniń ekologııaǵa qatysty mindettemelerin belsendi túrde nyǵaıtýdy jalǵastyrýda.
Klımattyń ózgerýi týraly negizdemelik Konventsııa jáne Parıj kelisimi boıynsha mindettemelerdi oryndaý sheńberinde Qazaqstan parnıkti gazdar qaldyqtaryn 2030 jylǵa qaraı 1990 jylǵy deńgeıden 15%-ǵa qysqartýǵa nıetti.
Dýbaıda ótken COP-28 konferentsııasynda Qazaqstan metan boıynsha Jahandyq mindettemege qosylyp, munaı-gaz, kómir jáne aýyl sharýashylyǵy sektorlaryndaǵy jeti jobany ázirleý jáne ózektendirý úshin shamamen $2 mln tartty. Sondaı-aq osy salalardaǵy Metan qaldyqtaryn azaıtý jónindegi ulttyq baǵdarlama ázirlenýde.
Qazaqstannyń Orman kodeksine túzetýler jobasy orman qory men bos jerlerde kómirtekti ofset jobalaryn iske asyrýdy kózdeıdi. Atalǵan jobalar jańadan orman otyrǵyzýǵa jáne tozǵan jerlerdi qalpyna keltirýge baǵyttalǵan, bul 2 mlrd aǵash otyrǵyzý maqsatyna jetýge kómektesedi.
2024 jyl ShYU-daǵy Ekologııa jyly bolyp jarııalandy. Bıylǵy mamyr aıynda Astanada ShYU sheńberinde qorshaǵan ortany qorǵaý boıynsha besinshi keńes ótti, onda alty negizgi qujat bekitildi.
Ónerkásiptik jáne kommýnaldyq qaldyqtar
2024 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda ónerkásiptegi qaldyqtardy qaıta óńdeý úlesi 20%-dy, al kommýnaldyq qaldyqtar úlesi — 22,5%-dy qurady. Prezıdenttiń tapsyrmasy boıynsha turmystyq qatty qaldyqtardy (TQQ) qaıta óńdeýge arnalǵan zaýyttar salý boıynsha 232 mlrd teńgege 94 joba maquldandy, onyń ishinde 136 mlrd teńgeden astam somaǵa 22 joba aldyn ala maquldandy. Bul sharalar qaıta óńdeý kólemin jylyna 1,2 mln tonnaǵa arttyrady dep kútilýde.
Elimizde 3 016 polıgon bar, onyń 21%-y talaptarǵa sáıkes keledi. Jaǵdaıdy jaqsartý úshin qoldanystaǵy TQQ polıgondaryna qoıylatyn talaptardy ońaılatý tetigi bekitildi, zańdastyrýǵa jatatyn polıgondarǵa qoıylatyn krıterııler men eń tómengi talaptar belgilendi.
Qoqys shyǵarýshy uıymdardy GPS-trekerler júıesine qosý boıynsha jumys jalǵasýda, bul qoqys shyǵarýǵa monıtorıng jasaý men qadaǵalaýdy jaqsartýǵa yqpal etedi. 2024 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda ǵaryshtyq monıtorıng aımaǵy ruqsat etilmegen polıgondardy anyqtaý jáne joıý úshin jeti eldi mekenge keńeıtildi. «E-qurylys» aqparattyq júıesinde qurylys qaldyqtaryn qadaǵalaý tetigi engizildi, bul qurylys qaldyqtaryn tıimdi basqarýǵa jáne olardy zańsyz ornalastyrýdyń aldyn alýǵa múmkindik beredi.
Orman melıoratsııasy boıynsha aýqymdy jumys
Memleket basshysynyń 2 mlrd aǵash otyrǵyzý jónindegi tapsyrmasyna sáıkes oblys ákimdikteri Ekologııa mınıstrligimen birlesip keshendi jospar ázirledi. 2021 jyldan 2023 jylǵa deıin Qazaqstanda 840 mıllıonǵa jýyq aǵash pen butalar otyrǵyzyldy, bul josparlanǵan kólemniń 83%-yn quraıdy.
Aral teńizi óńirindegi ekologııa jaǵdaıyn jaqsartý sheńberinde teńizdiń qurǵaǵan tabanynda orman melıoratsııasy boıynsha jumys jalǵasýda. 2025 jylǵa deıin 1 mln gektardan astam aýmaqta jumys júrgizý kózdelgen, al 2024 jylǵa 275 myń gektarǵa jumys josparlanyp otyr.
Sonymen qatar eldi mekender aýmaǵynda 15 mln túp aǵash otyrǵyzý jumysy júrgizilýde, 2021-2025 jyldar aralyǵynda jyl saıyn 3 mln aǵash otyrǵyzý josparlanǵan.
Prezıdenttiń bastamasymen osy jyldyń naýryz aıynan bastap «Taza Qazaqstan» aktsııasy bastaldy, onyń ishinde aýmaqtardy tazalaý, jasyl jelekterdi otyrǵyzý jáne stıhııalyq qoqystardy joıý boıynsha aktsııalar bar. Aktsııaǵa 800 myńnan astam adam qatysyp, 165 myń tonnaǵa jýyq qoqys jınaldy. 326 myńnan astam jasyl jelek otyrǵyzyldy.
«Búkilqazaqstandyq orman otyrǵyzý kúni» aktsııasy aıasynda 203 myńǵa jýyq tal egildi.
2023-2027 jyldarǵa respýblıkanyń orman sharýashylyǵyn materıaldyq-tehnıkalyq qamtamasyz etýge 68 mlrd teńgeden astam qarjy qarastyrylǵan. Bul turǵyda 303 birlik arnaıy tehnıka jáne 655 birlik qosymsha órtke qarsy jabdyq satyp alyndy.
Qorshaǵan ortany qorǵaý jáne bıoalýantúrlilik salasyndaǵy jańa zańnamalyq bastamalar men jobalar
Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi múddeli memlekettik organdarmen birlesip, Qazaqstannyń ekologııa mádenıetin damytýdyń 2024-2029 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasynyń jobasyn ázirledi. Tujyrymdamany iske asyrý boıynsha is-qımyl josparynyń jobasy ázirlendi, qujat Ashyq NQA portalynda ornalastyryldy.
Parlament Májilisiniń depýtattarymen birlesip ańshylyq sharýashylyǵy salasyndaǵy zańnamalyq bazany jaqsartýǵa baǵyttalǵan zań jobasy ázirlendi. Zań ań-qus ósirýdi yntalandyrýdy, sheteldik týrızmdi damytýdy jáne janýarlar dúnıesin qorǵaý tetikterin nyǵaıtýdy kózdeıdi.
Orman órtin sóndirý stansalary qyzmetkerleriniń qaýipsizdigin arttyrý maqsatynda Qazaqstan Úkimetiniń qaýlysyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizildi, olar densaýlyǵy men ómirine tóner qaýip-qaterge baılanysty jumysyna laýazymdyq jalaqynyń 100% mólsherinde qosymsha aqy belgileıdi.
Mınıstrlik BUUDB-men birlesip bıoalýantúrlilikti saqtaý salasyndaǵy ulttyq basymdyqtar men mindetterdi qaıta qaraý boıynsha jumys júrgizýde. 2025-2035 jyldarǵa arnalǵan bıoalýantúrlilikti saqtaý jáne ornyqty paıdalaný tujyrymdamasynyń jobasy ázirlenýde.
Bıyl Qazaqstan Respýblıkasynyń Ekologııalyq kodeksine memlekettik ekologııa saraptamasyn júrgizý merzimin qysqartýdy, qoǵamdyq tyńdaýlar rásimin jetildirýdi jáne qurylys-montajdaý jumystaryna jáne paıdalanýǵa ekologııa ruqsatyn jeke alýdy qosa alǵanda, ózgerister engizildi.
Orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi komıteti men Praga haıýanattar baǵy arasyndaǵy memorandým aıasynda 2024 jylǵy 4 maýsymda «Altyn Dala» memlekettik tabıǵı rezervatyna 7 Prjevalskıı jylqysy (Kerqulan, Kertaǵy) qaıta jersindirildi. 2029 jylǵa deıin barlyǵy 40 jabaıy janýardy ákelý josparlanýda.
«Qazaqstan Respýblıkasynda jolbarysty reıntrodýktsııalaý baǵdarlamasyn» iske asyrý jalǵasýda. 2018-2023 jyldar aralyǵynda Іle-Balqash MTR-ǵa 205 Buhar buǵysy men 60 qulan ákelindi. Qazirgi ýaqytta jabaıy janýarlardyń sanyn kóbeıtý boıynsha bıotehnıkalyq is-sharalar júrgizilýde.
