Japon elshisi: Qazaq kúresi men Sýmo sportshylaryn dostastyrǵym keledi
- Kavabata myrza, Qazaq kúresinen Azııa chempıonatyna kórermen retinde kelip otyrǵanyńyzǵa qýanyshtymyz. Bul qurmetińizdi japon sportshylarymen birge Qazaq kúresine de bildirgen qoldaýyńyz dep bilemiz. Jalpy, Qazaq kúresinen mundaı iri týrnırge birinshi ret kelip otyrsyz ba?
- Rahmet. Sońǵy ýaqytta Qazaqstanda ulttyq sport túrleri qaıta qalpyna kelip, óristep kele jatqanyna erekshe nazar aýdara bastadym. Sizderde azamattardyń ulttyq mádenıetin qalpyna keltirý úshin kúsh-jigerin barynsha jumsap jatqanyna kýámin. Álbette, men árdaıym osynshama talpynyspen eńbek etip jatqandaryńyz úshin sizderge qurmetimdi, qoldaýymdy bildirgim keledi. Ózim de Japonııada jekpe-jekpen aınalysqanmyn. Mine, sondyqtan bul turǵyda sizder maǵan óte jaqynsyzdar.
Ótken jyly Astanaǵa bizdiń mergender kelip japondyq at ústinde sadaq atý ónerin «jamby atý» týrnırinde pash etip ketken. Osydan keıin-aq men qazaq kúresine basa nazar aýdara bastadym. Sebebi, bizdiń Japonııada da osy sportqa uqsas - «Sýmo» bar. Sýmo, menińshe, Qazaq kúresindegi beldesýge qatty uqsaıdy. Sol sebepti men Qazaq kúresi men Sýmo sportshylary arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń bir múmkindigin, jolyn tapqym keledi. Mine, búgin úshinshi ret Qazaq kúresinen iri týrnırdi kelip, tamashalap otyrmyn.
Qazaq kúresinen Azııa chempıonatyna japon sportshylarynyń kele jatqanyn estip qaldym. Otandastaryma jankúıer bolyp kelip otyrǵan jaıym bar. Qazaq kúresin tamashalaý bir ǵanıbet eken. Biraq, men úshin bir másele - qazaq kúresiniń erejelerin jaqsy bilmeýimde. Ásirese, qandaı jaǵdaıda balýandarǵa upaı beriletinin túsinbeı otyrmyn. Sondyqtan, aldaǵy ýaqytta qazaq kúresin kóbirek tamashalap, osy sportqa tereńirek boılaǵym keledi.
- Ózińiz jekpe-jektiń qaı túrimen aınalystyńyz?
- Men kendomen aınalystym. Japondyqtarda mektepten bastap jekpe-jek túrlerinen sabaq ótedi. ıAǵnı, balalar kishkene kezinen dzıýdo nemese kendomen, semserlesýmen aınalysady. Sońǵy ýaqytta mektep oqýshylary karatege de den qoıa bastaǵan sekildi. Men oqýshy bolǵan kezimde balalarda dzıýdo nemese kendony tańdaý múmkindigi bolatyn. Barlyq mektep oqýshylaryna bala kezinen osyndaı tańdaý beriledi.
- Qazaqstanda ulttyq sport túrlerin, ásirese,qazaq kúresin mektep baǵdarlamasyna engizý bastamasy jıi aıtylyp júr. Demek, Japonııada mundaı tájirıbe burynnan bar bolǵany ǵoı?..
- Iá, jańa aıtyp ótkenimdeı, bizdiń oqýshylar mektep kezinen ulttyq sport túrleriniń satysynan ótedi. Jalpy bilim berý baǵdarlamasynda, máselen, «dzıýdo» degen arnaıy pán joq. Biraq, naqty «dene shynyqtyrý» páninde balalar sporttyń birneshe túrimen aınalysady. Ol pánniń ishine dzıýdo nemese kendo, karate enedi. Bul tájirıbe bizde burynnan - meniń oqýshy kezimnen beri bar. Ulttyq tarıhı qundylyqtardy mektep baǵdarlamasyna engizý óte mańyzdy.
- Qazaq kúresin álemdik dárejedegi sport túrine jetkizý úshin Qazaqstanda birshama is tyndyrylyp jatyr. Kúni keshe qazaq kúresi halyqaralyq qaýymdastyǵynyń prezıdenti Qanat Bozymbaev dál osy sport túrin kóterý úshin arnaıy strategııa qabyldanatynyn, osy rette Japonııa jáne Koreıa elderiniń tájirıbesi negizge alynatynyn atap ótken edi. Suraq mynadaı: Japonııa dzıýdony Jazǵy Olımpıada oıyndarynyń dárejesine qalaı jetkizdi?
- Bizdiń dzıýdo tarıhynyń tamyry tereńde jatyr. Dzıýdonyń damý órisi ondaǵan ǵasyrǵa sozylady. Sońǵy ýaqytta dzıýdo degen tek sport túri ǵana emes, rýhanı baılyqtyń joly dep esepteledi. Japon jekpe-jeginiń eki mańyzdy bóligi bar: birinshiden, sporttyq tehnologııa, ıaǵnı jekpe-jek óneri, ekinshiden, adam rýhynyń baıý joly. Eger osy eki izgilik bir arnaǵa toǵysqan bolsa, ıaǵnı úılesse - onda meniń oıymsha, adam balasy óz kúsh-jigerinen áldeneshe ese artyq, adam qýatynyń, pármeniniń múmkindiginen tys kúshke ıe bolatyn sekildi. Bizdiń elde balalar kishkene kezinen bastap kún saıyn dzıýdomen aınalysady. ıAǵnı, adamnyń kúshi men aqyl-oıy, jigeri asqaq bola túsedi. Bul óte myǵym úılesim. Meniń oıymsha, qazaqtarda da alyp kúshke ıe azamattar óte kóp. Sizderde burynǵylardan qalǵan dástúr jaqsy saqtalǵan. Úlkendi syılap, kishige izet kórsetip, dástúrdi jaqsy saqtap qalǵansyzdar. Bul, álbette, bizdiń rýhanı baıý jolyna óte uqsaıdy. Sondyqtan, Qazaqstanda shynynda da úlken múmkindik bar. Rasynda da, bizdiń dzıýdoshylar qazaq kúresine erekshe den qoıyp, bıik dárejege umtylyp jatyr.
-Azııa chempıonatynyń qatysýshylaryna qandaı tilek tiler edińiz?
- Jekpe-jekti óte úlken qyzyǵýshylyqpen tamashalap otyrmyn. Eń myqty balýandardyń sheberlikteri tamsandyrmaı qoımaıdy. Boz kilemge shyqqan balýandardyń adamı tártipti, etıketti saqtap shyǵatynyn erekshe atap ótkim keledi: jekpe-jek aldynda balýandar bir-birine basyn ıip, aıqara qushaqtasyp, tós qaǵystyrady. Boz kilemde arystansha alysqanymen, beldesý sońynda kim jeńip, kim jeńilse de bas ıip qoshtasady. Balýandardyń bir-birine qarapaıym qurmeti rýhanı qundylyqtan syr sherter qazaq kúresiniń mańyzdy bir bóligi dep aıtar edim. Balýandarǵa sáttilik tileımin. Qazaq kúresi úshin ter tógip júrgen eńbekterińiz jemisti bolar degen senimdemin.
- Suhbat bergenińiz úshin rahmet!
