Japandaǵy jalǵyz úı. 52 jyl qystaqta turǵan apa
Sábıla apa Aqqaınar aýylynan 2 shaqyrym jerde, jan-jaǵyn taý qorshaǵan Bulaq qystaýynda turady. Sol jerde qoı, sıyr baǵyp, qaz ustaıdy.
QYSTAQTA BOSANDYM
- 15 jasymda turmysqa shyqtym. Ol kezde joldasym 17 jasta boldy. Ol bir úıdiń jalǵyzy edi. Men ómirge kelgen kezde ekeýmizdi atastyryp qoıǵan eken. Sóıtip nemere súıgisi kelgen onyń ata-anasy bizdi erte úılendirdi.
- Qystaqqa qandaı taǵdyrmen keldińiz?
- Joldasym ekeýmiz ómir boıy mal baqtyq. Bul qystaqqa kelgen kezde úlken qyzym men emizýli ulym boldy. Odan keıingi 4 balam osy jerde dúnıege keldi. Osy qystaqta bosanǵan kezim de boldy. Baýyrsaq, toqashymdy pisirip, uıyqtaıtyn ýaqyt bolǵan kezde tolǵaǵym bastaldy. Ol kezde aýdan ortalyǵyna habarlasatyn baılanys quraly da joq edi. Joldasym aýdan ortalyǵyna jumystarymen ketip qalǵan bolatyn. Men balalarymdy basqa bólmege otyrǵyzyp, «Maǵan qaramańdar, bári jaqsy bolady!» dedim. Qolyma qaıshyny alyp, nárestemniń kindigin ózim kesip, jaıalyqqa orap qoıdym. Joldasym men enem kelgen kezde tań qaldy.
- Bilýimshe, eki balańyz aýylda, qalǵany qalada turady eken. Olardyń qolyna barý týraly oı kele me?
- Iá, aýylda da, qalada da balalarym bar. Qalaǵa barǵan kezde kóńilim qulazyp, jarty ǵasyrdan astam ýaqyt turǵan qystaǵymdy ańsap turam. Ázirge osy jerde bolyp, óz qolymmen daıyndaǵan irimshik, qurt, sútimdi bala-shaǵa, nemerelerime jiberip tursam – armanym joq.
AÝDAN ORTALYǴYNA ATPEN BARYP-QAITAM
- Arnaıy kútingen kezim bolǵan emes. Sút te, qurt ta, et te – bári tabıǵı ónim bolǵan soń densaýlyǵym da jaqsy. Atqa minýdiń ózi adam densaýlyǵyna óte jaqsy áser etedi. Atpen júretin adamnyń omyrtqasy aýyrmaıdy. Kezinde aýdan depýtaty boldym. Aýdan ortalyǵynda ótetin is-sharalarǵa atpen baratynmyn. Jol júrgen kezde balamnyń birin aldyma, ekinshisin artqy jaǵyma mingestirip alatynmyn. Áli kúnge deıin atpen júremin.
- Qoı, sıyr baǵýǵa kómektesetin kómekshilerińiz bar shyǵar?
- Iá, bar. Olardyń tamaqtaryn ázirlep, kúndelikti jumystaryn ózim qadaǵalap otyramyn.
- Siz úshin qoı men sıyrdyń qaısysyn baqqan jaılyraq?
- Negizi sıyr baǵý jaılyraq. Olar bir ornynda jata beredi, al qoılar toqtamaı júre beredi. Olardyń sońynan qalmaı ilesip, qaıyryp, baǵýyń kerek.
BІR BALAŃA SYIMASAŃ, EKІNShІSІ BAR
- Sizdiń bir kúnińiz qalaı ótedi? Qysqasha aıtyp bere alasyz ba?
- Saǵat tańǵy 4:30-da turam. Sıyr saýyp, qoıshylardyń tamaǵyn beremin. Odan keıin separatorǵa sút tartyp, qurt, irimshik qaınatamyn. Maı shaıqaımyn. Osylaı qybyrlap júrgende kesh te batady. Jaıylyp kelgen qoılardy qamap, erteńgi tirshilikke daıyndala bastaımyn.
- Teledıdar kórip, tynyǵatyn ýaqytyńyz bola ma?
- Bos ýaqytymda teledıdardan jańalyqtar kóremin, quraq-kórpe tigemin. Aýylda turatyn ulym qystaqta tursam da jaryǵymdy tartyp, teledıdar alyp kelip, jaǵdaıymdy jasap qoıǵan desem bolady.
- Aýylyńyzdan oqshaý turǵanmen, elimizde, álemde bolyp jatqan jańalyqtardan habardar ekenińizdi aıttyńyz. Qazirgi qoǵamda nege kóńilińiz tolyp, nege tolmaıdy?
- Jastarǵa kóńilim tolady. Olar aqyldy, bilimdi, ádemi, zerek. Men olarǵa qarap jigerlenemin. Qalada turyp jatqan nemerelerim de maǵan shabyt syılaıdy. Biriniń úı alýyna, biriniń oqý aqysyn tóleýge kómektesip, qurt-maıymdy jiberip otyrsam – baqyt emes pe? Jaǵdaı bolsa kópbalaly bolýǵa eshteńe jetpeıdi. Aýylda óz-ózine erekshe kútimmen qaraıtyn kelinshek bolǵan. Ol «Kóp bala tapsam, músinim buzylady, sóıtip ómir kóshinen qalyp qoıamyn» dep oılaıtyn. Onyń jalǵyz uly erjetip, óz jolymen ketti. Álgi kelinshek keıin qartaıyp, ómirden ozar kezinde «Men qatty qatelesippin. Kóp balaly bolýym kerek edi. Bir balama syımasam, ekinshisi balama barar edim. Ulym ózimshil bolyp ósip, qartaıǵanda jalǵyz qaldym» dep jylady. Kóp balaly otbasynda dúnıege kelgen bala baýyrmal, kópshil bolady, sondyqtan jas kezde qoryqpaı bala súıgen durys. Qalǵan qıynshylyqtar ýaqyttyń enshisinde: ótedi de ketedi.
QUNDYZ, TÚLKІ ATYP ALDYM
- Qysta ómir súrý qanshalyqty yńǵaıly? Mysaly, ózińiz bala-shaǵańyzben jalǵyz qalǵan kezińizde kóńilińizge qorqynysh uıalatqan nemese basqa da qyzyqty jaǵdaılar boldy ma?
- Qaısybir jyly jaılaýdaǵy palatkanyń ishine qundyz kirip ketti. Ony kórgen qyzym shoshyp, qashyp ketti. Qundyz – dene turpaty boıynsha ıtten kishileý, eskek tárizdi quıryǵy bar, terisi baǵaly ań. Sol ańdy kúrekpen uryp óltirip aldym. Taǵy birde dál sol palatkaǵa túlki kirip ketti. Ony myltyqpen atyp aldym. Bizdiń aýyl taýly aımaq bolǵandyqtan, shabyndyq jerder kóp emes. Er adamdar shópti qolmen shaýyp alatyn. Ondaı kezde men bala-shaǵammen jaılaýda jalǵyz qalatynmyn. Jaılaýdyń bir jaǵy jazyq dala bolsa, endi bir jaǵy ný orman bolatyn. Tún ishinde naızaǵaı soqqan kezde aınala jap-jaryq bolyp ketedi. Mal úrkip, ketip qalsa, ony ózim jalǵyz baryp qaıyryp alyp keletinmin. Bul jerdiń ár tasy, ár gúli, árbir qybyrlaǵan tirshiligi men úshin erekshe ystyq. Esken jeli, qalyqtaǵan bultynan-aq aldaǵy kúni aýa raıy qalaı bolatynyn bilip otyramyn. Soqqan jel bultty ushyryp áketkende, aı tolǵan kezde jaýyn jaýmaıdy. Qandaı tabıǵı qubylys bolsa da qoryqpaımyn. Bári bir Qudaıdyń qolynda, «bismillámdi» aıtyp júre beremin.
BUL JERDE JOLDASYM OTYRǴAN, ENDІ MEN...
- Katonqaraǵaı aýdanynda týrızm salasy jaqsy damyp keledi. Elimizdiń basqa aımaqtarynan emes, sheteldik týrıster de jıi kele bastady. Olar sizge arnaıy kelip, sálem berip ketetin shyǵar?
- Iá, olar qolymnan shaı iship, menimen sýretke túsip, mynadaı ǵajap tabıǵatqa tamsanyp qaıtady. Osyndaı japan dalada, taý ortasynda jalǵyz turatynymdy bilgen kezde tańdana qaraıdy.
- Joldasyńyz ómirden ozǵaly neshe jyl boldy?
- 10 jyl buryn joldasym ómirden ozdy. Sol kezde balalarymyzdy, ósip kele jatqan urpaǵy men tórt túligin maǵan amanat etip ketti. Sol amanatqa qııanat jasaı almaıtynym anyq. Dál osy shoqyda joldasym jaıylyp júrgen qoılardy baqylap otyratyn. Al qazir onyń ornynda ózim otyramyn. Bálkim, nemerelerimniń biri osy joldy jalǵap, ata-ájesi otyrǵan shoqyda ózi de otyryp, tórt túlikti túleter. Alla taǵala sol kúnge aman-esen jetkizsin.
ANAMDY QALAǴA APARÝ – MÚMKІNDІGІN ShEKTEÝ
Osy oraıda Sábıla ájeniń ulymen áńgimelesip kórýdi jón sanadyq.
- Anańyzdyń osylaı oqshaý jerde, qystaqta turyp jatqany úshin sizdi sógetinder de tabylar?
- Iá, durys aıtasyz. «Qartaıǵan anasyna mal baqtyryp, qystaqta ustap otyr» dep oılaıtyndar az emes, biraq men olardyń árqaısysyna negizinde mán-jaı qalaı ekenin túsindirgim kelmeıdi. Eń bastysy – osy jerde anamnyń júregi tynysh. Qalada záýlim úıde turatyn balalary bar, biraq anam osy qystaqty artyq kóredi. Ár adam úshin súıikti isimen aınalysýdan artyq demalys joq sııaqty. Anamnyń qolynan jasalǵan qurt, irimshik, maıdyń dámi aýyzdan ketpeıdi. Anam ol jerde muqtajdyqtan emes, jan qalaýy bolǵandyqtan turyp jatyr. Adam balasy qartaıǵan saıyn dármensiz bola bastasa, biz – balalary ne sebepti oǵan ústemdik jasap, jurttyń sózinen uıalǵandyqtan qalaǵa kóshirip tastaýymyz kerek? 77 jastaǵy adamdy qystaqta turǵyzý ońaı emes. Qystaqqa jaryq tartyp, qajetti jıhazdary men teledıdar, tońazytqysh sııaqty qajetti dúnıelerdi alyp jaǵdaıyn jasaýyń kerek. Men anamnyń jaǵdaıyn jasap otyrmyn. Ony qalaǵa aparyp, tórt qabyrǵaǵa qamap qoıý - múmkindigin shekteýmen birdeı sııaqty.
- Suhbatyńyz úshin rahmet!
Suhbattasqan Zarına Qaharman
Fotolar avtordiki
