Janýarlardy jábirleıtinder qoǵamǵa da qaýip tóndiredi – mamandardyń pikiri
ASTANA. KAZINFORM – Sońǵy jyldary elimizde janýarlardy jábirleýge qatysty zań qatańdady. Endi olardy qorlap, qatygezdik kórsetkender 400 myń teńgege jýyq aıyppul tóleıdi.
Zańda taǵy qandaı jazalar qarastyrylǵan? «Búgin LIVE» stýdııasyna qonaq bolǵan zańger jaýap berdi.
– Qazaqstan Respýblıkasynda 2021 jyly «Janýarlarǵa jaýapkershilikpen qaraý týraly» zań qabyldandy. Bul zańǵa sáıkes QR Ákimshilik quqyqbuzýshylyq týraly kodeksiniń 407, 407-1 jáne 402-2 baptary engizildi. Sonymen qatar, QR Qylmystyq kodeksiniń 316-babynda da janýarlarǵa qatysty quqyqbuzýshylyqtar qarastyrylǵan, – deıdi Nurlan Jańabaev.
Maman janýarlarǵa jábir kórsetkenderdi qandaı jaza kútip turǵanyn túsindirdi.
– QR Ákimshilik quqyqbuzýshylyq týraly kodeksi boıynsha janýarlarǵa qatygezdik jasaǵan jaǵdaıda aıyppul salynady. Al QR Qylmystyq kodeksinde aıyppul kólemi 1000 AEK deńgeıinde belgilenip, 1 jylǵa deıin túzetý jumystaryna tartý nemese 1 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrý jazalary qarastyrylǵan. Bul sharalar janýarlarǵa qatygezdik kórsetkenderge qatysty qoldanylady, – deıdi stýdııa qonaǵy.
Alaıda Nurlan Jańabaev bul sharalar áli de jetkiliksiz ekenin jetkizdi.
– Zańnamaǵa tıisti ózgerister áli de engizilip jatyr. Meniń oıymsha, bul jazalar jeńil. Qazirgi kezde zań jumys istep kele jatqanyna nebári 3 jyl boldy. Halyqaralyq tájirıbege keler bolsaq, Germanııa, Ulybrıtanııa sııaqty batys elderinde janýarlarǵa qataldyq tanytyp, onyń sońy ólimge ákelgen jaǵdaıda 5 jyldan 10 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrý jazasy qoldanylady. Qazaqstan bul baǵytta áli de tájirıbe jınap jatyr. Sondyqtan áli de zańǵa qosymsha túzetýler enedi degen oıdamyn, – deıdi zańger.
Al psıholog mamany janýarlarǵa qorlyq kórsetetinderdiń psıhıkasyna sıpattama berdi.
– Janýarlarǵa qamqorlyq jasaý adamnyń psıhıkasynyń saý ekenin bildiredi jáne bul tulǵalyq damý deńgeıiniń aıqyn kórinisi. Kez kelgen tiri jan ıesine azaptaý nemese qatygezdik kórsetý — bul adam minezindegi basty teris belgilerdiń biri, – deıdi Nazym Ibragımqyzy.
Maman mundaı minez bala kezden qalyptasatynyn aıtady.
– Psıhologııada mundaı áreketter destrýktıvti azap nemese antısotsıaldy minez-qulyq dep sanalady. Qatygez minez bala kezden qalyptasady. Eger bala zorlyq-zombylyq kórip ósken bolsa, otbasyndaǵy qıyn áleýmettik jaǵdaılardy basynan keshirse nemese emotsııalaryn durys basqara almasa, ol beıbit jolmen emotsııasyn shyǵara almaıdy. Nátıjesinde, agressııasyn álsizderge baǵyttaıdy, – deıdi ol.
Nazym Ibragımqyzy mundaı adamdar qoǵamǵa da qaýip tóndirýi múmkin ekenin jetkizdi.
– Janýarlarǵa kúsh kórsetetin adamdardyń adamǵa da sondaı áreket jasaý qaýpi joǵary. Bul jaǵdaı qoǵamǵa da belgili deńgeıde qaýip tóndiredi. Al bala kezinen meıirimge bólenip ósken adam mundaı qatygezdikke beıim bolmaıdy, – deıdi psıholog.
Aıta keteıik, Shyǵys Qazaqstan oblysynda júgensiz júrgen janýarlardyń kesirinen adamdar zardap shegip otyr.