Jańajyldyq dastarhandaǵy taǵam dámdi ǵana emes, paıdaly da bolýy tıis
Ár nárseniń eki jaǵy bolatyny sekildi merekeniń de óz jaǵymsyz tusy bar. Sonyń biri – astan ýlaný. Alaıda mamandar usynǵan keıbir qarapaıym erejelerdi saqtaǵan jaǵdaıda meıramnyń qyzyǵy buzylmaıtyny anyq. Otbasy bolyp asyǵa kútetin Jańa jyl merekesi mol dastarhan jáne kóterińki kóńil kúımen este qalýy úshin ne isteý qajet? QR Prezıdentiniń Іs basqarmasy Medıtsınalyq ortalyǵy Sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq saraptama ortalyǵynyń mıkrobıolog dárigeri Raýa Minaıdarova Kazinform tilshisiniń suraqtaryna jaýap berdi.
- Jańa jyl merekesine, ádette, aldyn ala daıyndalamyz. Túrli tátti-dámdi taǵam ázirleıtin azyq-túlikti erterek alyp qoıýǵa tyrysamyz. Tipti, keıbirin pisirip te qoıamyz. Astan ýlanbaý úshin qandaı saqtyq sharalaryn saqtaǵan jón?
- Jańa jyl merekesi – ár otbasy barynsha jaıly jáne kóńildi orta qalyptastyrýǵa umtylatyn ýaqyt. Degenmen, bul meıramda astan ýlaný qaýpi arta túsetinin este ustaǵan jón. Jaǵymsyz oqıǵalardy boldyrmaý úshin birneshe mańyzdy erejeni saqtaý kerek.
Merekelik dastarhanǵa qajet azyq-túlikti saýda oryndarynan nemese arnaıy dúken, bazarlardan satyp alý kerek. Birinshi kezekte ónimniń jaramdylyq merzimin qarap, onyń syrtqy qaptamasy men saqtaý jaǵdaılaryna da nazar aýdarǵan jón. Jeńildikpen satylyp jatqan ónimderdiń de syrtqy oramasyna mán berińiz. Kezdeısoq adamdardan azyq-túlik alýǵa bolmaıdy. Ásirese, sút ónimderin, shıki jumyrtqa, taýyq, qaz, týralǵan kókónis taǵamdaryn, kondıterlik ónimderdi, sonyń ishinde torttardy qoldan alý qaýipti.
Úıde merekelik taǵamdardy daıyndaý kezinde gıgıenaǵa asa mán berińiz. Eń aldymen qoldyń, as úı jabdyqtarynyń, ydys-aıaqtyń tazalyǵyn qadaǵalańyz.
Shıki ónim men daıyn taǵamdy bólek saqtaý kerek. Jańa daıyndalǵan taǵamdy keshegi tamaq qaldyǵymen aralastyrmańyz. Eger daıyn taǵam kelesi kúnge qalsa, ony qoldanar aldynda termııalyq óńdeýden ótkizý qajet. Etti, qus etin, jumyrtqany, teńiz ónimderin jáne merekelik taǵamdarǵa arnalǵan basqa ıngredıentterdi qýyrý, qaınatý kezinde durys temperatýralyq rejımdi saqtaý óte mańyzdy.
Mysaly, maıonezsiz daıyndalǵan salattar tońazytqyshta shamamen 2-3 kún boıy balǵyn kúıinde qalýy múmkin. Kartop nemese makaron taǵamdaryn tońazytqyshta 2-3 kún boıy saqtaýǵa bolady. Daıyn taǵamdardy saqtaǵan kezde jaramdylyq merzimin jáne ıis, tús nemese qurylymnyń ózgerýi sııaqty buzylý belgilerin qadaǵalaý kerek ekenin este ustaǵan jón. Ónimderge bólme temperatýrasy áser etken bolsa, saqtaý merzimi de qysqarýy múmkin.
Jańa jyldyq mázirdi qurastyrǵanda taǵam túrleriniń kóptigine emes, onyń sapasyna basymdyq bergen jón. Merekelik dastarhannan keıin ekinshi kún kópshilikke aýyr tıip jatady. Asqazan aýrýlary – sozylmaly gastrıt, jaralar syr berip, uıqy beziniń qabynýy, tipti astan ýlaný qaýpi bar.
Sondyqtan da merekelik dastarhandaǵy taǵamdardyń paıdaly bolýyna mán berý kerek. Etten jasalǵan ónimderdi azaıtyp, kókónisterden jasalǵan salattarǵa, qus etine, balyqqa basymdyq bergen jón. Dastarhanda sýsyndar, sonyń ishinde sý bolýy kerek. Al gazdalǵan sýsyndardan bas tartyńyz.
Jemister – merekelik dastarhannyń kórkin asha túsedi, ári dámdi ǵana emes, paıdaly da. Artyq salmaq qosýdan qorqyp, dıeta ustap júrgen jandar mandarın, banan, júzim men alma tutynsa bolady.
Taǵy bir keńes – jıi-jıi, biraq az-azdan jegen jón.
- Al daıyn tamaqqa áleýmettik jeli arqyly tapsyrys bermes buryn neni este ustaǵan jón?
- Bul kúnderi daıyn taǵamǵa suranys artady. Biraq ol taǵam qaıda, qandaı jaǵdaıda jáne qandaı azyq-túlikten ázirlenedi? Áleýmettik jeli arqyly daıyn taǵamǵa tapsyrys bermes buryn, meıramhananyń reıtıngi men tutynýshylar pikirin eskerý, jetkizý týraly aqparatty tekserý, tólem sharttary men portsııa mólsherin naqtylaý mańyzdy. Sondaı-aq meıramhananyń qaýipsizdik pen gıgıenalyq normalardy saqtaýyn qadaǵalaý kerek. Qajet bolsa, ónimniń belgili bir krıterıılerge sáıkes keletinin rastaý úshin halal sertıfıkatynyń bolýyn tekserińiz.
- Úıdegi dári salatyn qobdıshada qandaı dári-dármek bolýy tıis?
- Jańa jyl qarsańynda dárihanaǵa baryp, keıbir jeńil-jelpi syrqattarǵa qajetti negizgi dári-dármekterdi túgendep qoıǵanyńyz jón. Olar – aýyrsynýdy, qyzýdy basatyn dáriler jáne «Paratsetamol» nemese «Ibýfen» sııaqty qabynýǵa qarsy preparattar. Plastyr, antıseptıkalyq jáne tańǵyshtar jeńil jaraqattar kezinde alǵashqy kómek kórsetýge kómektesedi. Asqazan-ishek aýrýlaryna arnalǵan dári-dármekter týraly da umytpańyz. Alaıda, aýyryp qalǵan jaǵdaıda dárigerden keńes alý mańyzdy.
- Sizdiń pikirińizshe, minsiz merekelik dastarhan qandaı bolýy kerek?
- Men úshin tamasha merekelik dastarhan – dámdi de paıdaly taǵam men merekelik atmosferasynyń úılesimi. Qonaqtardy dástúrli ǵana emes, kútpegen taǵamdarmen de tańqaldyrǵandy jón kóremin. Ústel dekory da men úshin mańyzdy. Sebebi, sándi bezendirý arqyly merekelik kóńil-kúıdi kóterýge bolady.
- Rahmet!
