JAŃABAI QUDAIBERGENULY

abaı Qudaıbergenuly (1865-1916) - bı, sheshen. Jetisý oblysy Jarkent ýeziniń Qyrǵyzsaı aýylynda (qazirgi Almaty oblysy Uıǵyr aýdany) dúnıege kelgen.

Jarkent medresesin bitirgen. Arab, orys, қytaı, moңғol tilderin jetik meңgergen. Anasy Baldaı el arasynda belgili shıpager bolғan. Ýәlıbaı saýdagermen қyzmet ete jүrip, onymen birge kөp jerlerdi aralaғan.

Jaңabaı Құdaıbergenұly Jarkent meshitin salýғa үles қosқan. 1893 jyly Toғyzbұlaқta (қazirgi Ұıғyr aýdany) қazaқ-orys mektebin ashқan. Jambyl, Toқtaғұlmen etene aralasyp, Tұtқa, Kөgildir, Shynar, Jәmiha aқyndarmen sөz jarystyryp, sheshendigimen kөzge tүsken. 1913 jyly Romanov әýletiniң taққa otyrғanyna 300 jyl tolýyna arnalғan Sankt-Peterbordaғy saltanatқa Jetisý өkilderimen birge baryp, Nıkolaı ІІ-niң қabyldaýynda bolғan. 1916 jyly Jetisý өңirindegi ұlt-azattyқ қozғalysқa belsene қatysyp, өz aғaıyndary - Қoңyrbөrik rýy jigitterin қarýlandyryp, Қarқara kөterilisshileri қataryna қosқan. Jaңabaı Құdaıbergenұly Қarқara kөterilisi basshylarynyң biri boldy. Kөterilis basyp-janshylғannan keıin Қaraқol (Қyrғyzstan) abaқtysyna қamalyp, sonda serikterimen birge atylғan.

Almaty oblysyndaғy Ұıғyr aýdanynyң ortalyғy - Shonjydaғy қazaқ orta mektebine, bir kөshege Jaңabaı Құdaıbergenұlynyң esimi berilip, eskertkish ornatylғan.

 

Derek kөzi:

Қazaқstan ұlttyқ entsıklopedııasy, 3 tom