Jańa jylda tamaqtan ýlanýdy qalaı boldyrmaýǵa bolady - epıdemıolog keńesi
Ótken jyly jańa jyl merekesi kezinde ishek ınfektsııalarynyń 64 jaǵdaıy tirkeldi. Ýlanýdyń negizgi sebepteri maıonez qosylǵan salattardy jeý 2-3 turyp qalǵan tamaqty paıdalaný. Sondaı-aq, asqazan-ishek joldarynyń buzylýyna ákeletin (tátti, kilegeıli kondıterlik ónimder, kókónister men jemister, maıshabaq, alkogol jáne t.b.) bir ýaqytta shamadan tys tutynýdan bolýy múmkin.
Osyǵan baılanysty Almaty qalasy sanıtarlyq-epıdemıologııalyq baqylaý departamenti basshysynyń orynbasary Ásel Qalyqova jańa jyldyq mereke kezinde ýlanýdan qalaı saqtaný kerektigin aıtty.
- Jańa jylda tamaqtan ýlanyp qalýdy qalaı boldyrmaýǵa bolady?
- Jańa jyldyq mereke kezinde eski ónimdermen nemese durys daıyndalmaǵan taǵamdardan ýlanyp qalýǵa bolady. Sondaı-aq, ýlanýdyń sebebi qolynda jınalǵan zııandy bakterııalar bolýy múmkin. Qaýipti saldardan aýlaq bolýǵa kómektesetin qarapaıym erejelerdi este saqtaý qajet:
- qoldy jıi jýý;
- as úıdegi jumys ornynyń tazalyǵy, ásirese shıki et, jumyrtqa, balyq, shıki kókónister, teńiz ónimderi sııaqty taǵamdar daıyndalǵan kezde;
- janýardyń nemese qustyń shıki etin satyp alǵanda, onyń sapasyna kóz jetkizip, saqtaý merzimi týraly bilý kerek;
- daıyn taǵamdar men shıki ónimderdi saqtaý sharttaryn saqtaı otyryp, tońazytqyshtyń shamadan tys tolyp ketýine jol bermeý mańyzdy. Bul ásirese jańa jyl kezeńinde, adamdar kóptegen azyq-túlik satyp alýǵa beıim bolǵan kezde mańyzdy. Daıyn tamaq ónimderiniń qaldyqtaryn balkonda saqtaýǵa jol bermeý.
- Qandaı taǵamdar kóbinese astyń qorytylmaı qalýyn nemese ýlanýdy týdyrýy múmkin?
- Jańa jyldyq dastarhan – bul et jáne irimshik ónimderi, maıonez astyndaǵy salattar men ystyq maıly taǵamdar jáne t.b. merekelik taǵamdardy daıyndaýda jumyrtqa men sútten jasalǵan taǵamdar, maıonez qosylǵan salattar, ádette tez buzylatyn taǵamdarǵa jatady. Olar salmonellez sııaqty aýyr aýrýlardy týdyrýy múmkin. Sondaı-aq teńiz, kondıterlik ónimder. Mysaly, maıonez qosylǵan salattardyń qaldyqtaryn tońazytqyshta birneshe saǵat boıy saqtaýǵa bolady. Sýshı - olardy mıllıondaǵan adamdar jaqsy kóredi jáne kóbinese merekelik ústeldiń bezendirilýine aınalady, biraq olardy daıyndaý men saqtaý óte qıyn. Saqtaý, óńdeý jáne t. b. jaǵdaılary buzylǵan bolsa, kez kelgen basqa ónimdermen ýlaný qaýpi bar.
- Jańa jyl kúnderinde jańa daıyndalǵan taǵamdardy jep, olardy merekeden keıin bir kún nemese odan da kóp ýaqytqa saqtamaǵan durys. Taǵam daıyndaý kezinde kelesi erejelerdi usynamyz:
- azyq-túlik ónimderin jaramdylyq merzimin, taýardyń syrtqy túrin zertteı otyryp, tek belgilengen jerlerden satyp alyńyz. Eger ónimniń buzylýy múmkin degen kúdik bolsa, ony alýdyń qajeti joq;
- jemis-jıdekterdi muqııat jýyńyz;
- salattardy qajetinshe daıarlańyz;
- kondıterlik ónimderdi, ásirese kremi bar ónimderdi tońazytqyshta saqtańyz;
- kúrdeli ekzotıkalyq taǵamdar men jemisterden bas tartý, óıtkeni mundaı taǵamǵa ádetten tys asqazan jumysy buzylýy múmkin, al onyń sońy eń jeńil degende ýlanýǵa ákep soǵýy múmkin;
- shıki jáne pisirilgen jumyrtqalarmen, teńiz ónimderimen tájirıbe jasamańyz.
Mereke kúnderi COVID-19-men kúrdeli jaǵdaıdy eskere otyryp, qala turǵyndaryna adamdar kóp jınalatyn oryndarǵa barmaýǵa, áleýmettik qashyqtyqty saqtaýǵa jáne maskany mindetti túrde qoldanýdy jáne olardy qoldaný erejelerin umytpaýǵa keńes beremiz.
Eske sala keteıik, qalada otbasylyq, saltanatty, merekelik, eske alý is-sharalaryn, atap aıtqanda banketterdi, onyń ishinde adamdar kóp jınalatyn (10 adamnan astam) úıde ótkizýge tyıym salynady. Barlyq uıymdar men mekemelerde jańa jyldyq is-sharalardy ótkizýge, sondaı-aq anımatorlardy («Aıaz Ata, Aqshaqar» jáne t.b. jańa jyldyq keıipkerlerin) úıge shaqyrý boıynsha agenttikterdiń jumysyna tyıym salynady.
