Jańa jylda et baǵasymen qyzanaq alýǵa daıyn bolyńyzdar – depýtat jylyjaı máselesi týraly
Májilis depýtaty Aıdarbek Qojanazarov jylyjaı salasynda sharýalarǵa jeńildetilgen qarjylandyrý baǵdarlamasyn ázirleý keregin aıtty, dep habarlaıdy Kazinform agenttigi.
«Eki apta buryn Túrkistan oblysyna saparymda ońtústik óńir sharýalarynyń quryltaıyna qatystym. Halyqta sheshimin kútip otyrǵan másele kóp. Sonyń biregeıi – jylyjaı máselesi. Bul sala ábden quldyraǵan. Elimizde 1,2 myń gektar jylyjaı kesheni bolsa, onyń 80%-y Túrkistan óńirinde shoǵyrlanǵan. Osy jylyjaılardyń 90%-y fermerlik jylyjaılar búginde 10 myńnan astam adamdy jumyspen qamtyp otyr», - dedi depýtat Májilistiń búgingi otyrysynda.
Onyń aıtýynsha, sońǵy eki jylda jylyjaı salasy qurdymǵa ketip barady. Sharýalar jylyjaılaryn buzyp, qańqasyn temir-tersekke ótkizip jatyr.
«Sebebi shoǵyrlanǵan máselelerin sheshýde Úkimet tek ýáde berýmen shektelip otyr. Agrarlyq nesıe korporatsııasy fermerlik jylyjaılardy arnaıy jeńildetilgen qarjylandyrý baǵdarlamasyn áli ázirlemegen. Sharýalar kásibin júrgizýge mıkroqarjy uıymdarynan 45%-ben nesıe alýǵa májbúr. Osy ýaqytta sharýalardyń jartysy nesıesin jaba almaı bankrot jaǵdaıǵa jetti», - deıdi spıker.
Máselen, qysta jumys isteý úshin túrkistandyq jylyjaıshylarǵa 450 myń tonna kómir kerek. Oblys ákimshiligi men Energetıka mınıstrliginiń kómir kenshilerimen arzandatylǵan kómir alýǵa kelisken lımıti 150 myń tonnadan aspaıdy. Ol da jetkizý shyǵyndaryn, deldaldardyń qosatyn baǵasyn eseptegende tonnasyna 25 myń teńgege shyǵady.
«Sharýalardy tyǵyryqqa tirep otyrǵan basty másele — maýsymdyq ımport. Byltyrdan beri sharýalar Túrikmenstan men Ózbekstannan dempıngtik baǵamen qyzanaq pen qııar kirip jatqanda dabyl qaǵyp, Úkimetten shara qoldanýdy surady. Alaıda estıtin qulaq bolmady. Bıyldan bastap bizdiń jylyjaıshylar qyzanaq ósirýdi qoıdy, sebebi shyǵynyn aqtamady. Al nátıjesin qazir kórip otyrmyz. Dál qazir bazarǵa barsańyz kılogramy 1000 teńgeden tómen qyzanaq tappaısyz. Al jańa jylda qyzanaq pen qııardy ettiń baǵasymen satyp alýǵa daıyn otyryńyzdar», - dedi A. Qojanazarov.
Májilis depýtaty jylyjaı salasynda sharýalarǵa qarjylyq saýyqtandyrý júrgizý jáne jeńildetilgen qarjylandyrý baǵdarlamasyn ázirleý keregin aıtýda. Ol úshin Agrarlyq nesıelik korporatsııasy arqyly «Keń dala» baǵdarlamasy aıasynda jylyjaı salasyna qarajat bólý mańyzdy bolmaq.
Ekinshiden, ımporttalatyn jylyjaı ónimderine shekarada baqylaýdy kúsheıtý, tolyqqandy fıtosanıtarııalyq sharalardy qabyldaý jáne maýsymdyq kezeńderde kedendik baj salyǵy kólemin ulǵaıtý arqyly otandyq sharýalardyń múddesin qorǵaý kerek.
«Úshinshiden, Premer-Mınıstr deńgeıinde kómir kenin ıgerýshilerdi jınap, jylyjaıshylarǵa qajet kómirdi jeńildetilgen baǵamen jetkizý máselesin qaraý qajet. Bul azyq-túlik qaýipsizdiginiń máselesi. Demek bul memlekettik, kerek deseńiz ulttyq múdde. Tórtinshiden, byltyrdan beri ýáde etilgen jylyjaılardy sýbsıdııalaý erejeleri men normatıvterin qabyldaýdy tezdetý kerek. Oblystyq bıýdjetten sýbsıdııalaýǵa bólingen qarajat 500 mln tg, al jalpy qajettilik 2,5 mlrd tg asady. Osyǵan oraı, qosymsha qarajat kózderin qarastyrý qajet», - dedi depýtat.
