Jańa zań mıtıng ótkizý mádenıetin qalyptastyrýǵa kómektesedi - Zarema Sháýkenova
Bul pikirdi QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstan strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń dırektory Zarema Sháýkenova aıtty, dep habarlaıdy QazAqparat.
«Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev 2019 jylǵy 2 qyrkúıektegi «Syndarly qoǵamdyq suhbat - turaqtylyq pen órkendeýdiń negizi» atty Qazaqstan halqyna Joldaýynda mıtıngiler týraly zańnamany jetildirý boıynsha naqty mindet qoıdy. Atap aıtqanda, Prezıdent «Konstıtýtsııaǵa sáıkes azamattarymyzdyń óz oıyn erkin aıtýǵa quqyǵy bar. Eger beıbit aktsııalar zańnyń sheńberinen shyqpaıtyn jáne azamattarymyzdyń tynyshtyǵyn buzbaıtyn bolsa, buǵan túsinistikpen qarap, jıyndardy ótkizý úshin arnaıy oryn bólý qajet. Mundaı oryndar qalanyń shetinde bolmaýy tıis. Alaıda, zańǵa qaıshy jáne buzaqylyq áreketterge shaqyratyn úndeýlerge zań sheńberinde tosqaýyl qoıylady», degen edi.
Beıbit jınalystar bostandyǵynyń kepildigi QR Konstıtýtsııasynyń 32-babynda bekitilgen: «Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattary beıbit ári qarýsyz jınalýǵa, jınalystar, mıtıngiler men demonstratsııalar, sherýler ótkizýge jáne tosqaýyldarǵa turýǵa haqyly. Bul quqyqty paıdalaný memlekettik qaýipsizdik, qoǵamdyq tártip, densaýlyq saqtaý, basqa adamdardyń quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaý múddeleri úshin zańmen shektelýi múmkin», - dep atap ótti ınstıtýt basshysy.
Elimizde búgingi kúnge deıin mundaı is-sharalardy ótkizý «QR beıbit jınalystar, mıtıngiler, sherýler, pıketter jáne demonstratsııalar uıymdastyrý jáne ótkizý tártibi týraly» 1995 jylǵy 17 naýryzdaǵy Zańmen rettelip kelgen.
Sonymen qatar, Qazaqstanda sońǵy jyldary beıbit mıtıngilerdi ótkizýdi retteıtin zańǵa ózgerister engizý máseleleri belsendi túrde kóterildi. 1995 jylǵy zań eskirgen jáne endi qoǵamnyń qazirgi zamanǵy talaptaryna sáıkes kelmedi. Sarapshylardyń pikirinshe, burynǵy zańda negizsiz shekteýler ornatylyp, jergilikti atqarýshy organdarǵa ótinishterdi erkin túsinýge jáne beıbit jınalystardy ótkizýden bas tartýǵa keń ókilettik berildi. Sondaı-aq, aldyńǵy zańnyń basty kemshiligi «jınalys», «demonstratsııa», «sherý», «mıtıng», «pıket» uǵymdarynyń naqty túsindirmeleriniń bolmaýynda edi, ıaǵnı azamattardyń belgili-bir jınalysy men sharalaryn zańsyz jınalys nemese pıket dep tanýǵa múmkindik bergendigi aıtyldy», - deıdi Z. Sháýkenova.
Sarapshylar jergilikti atqarýshy organdardyń jınalystar ótkizýge ruqsat etken oryndary, ádette, eldi mekenniń shetinde ornalasqanyn atap ótti. Jınalystar qala ortalyǵynan alystaý bolǵandyqtan olar kópshilik kózinen tys qaldy jáne jınalys uıymdastyrýshylar men qatysýshylar kóńilin aýdarǵysy keletinderdiń de nazaryn aýdarýǵa múmkindik bermedi, bul mıtıngke shyqqandardyń narazylyǵyn kúsheıtti.
«Zańda qatysýshylar men oqıǵa bolǵan jerden ótip bara jatqan adamdar, sondaı-aq baıqaýshylar: jýrnalıster, quqyq qorǵaýshylar jáne basqalarǵa qatysty olardyń aktsııanyń zańsyzdyǵy úshin jaýapqa tartý turǵysynan eshqandaı aıyrmashylyq bolǵan joq. Іs júzinde keıbir jaǵdaılarda jýrnalıster men kezdeısoq baqylaýshylar jaýapqa tartyldy. Sondaı-aq, 1995 jylǵy zańnamada memlekettik organdardy, eń aldymen quqyq qorǵaý organdaryn azamattardyń beıbit jınalystarǵa quqyǵyn júzege asyrýda kómek kórsetýge jáne zańdy beıbit jınalystyń qatysýshylaryn qorǵaýǵa mindetteıtin erejeler joq», - dedi spıker.
Jańa zańdy daıyndaýǵa azamattyq belsendiler, sarapshylar, QUSK músheleri qatysty. Zań Parlamentte birneshe talqylaýlardan ótti, Senat birqatar túzetý engizip, ony Májilistiń qaraýyna qaıta jiberdi. Osylaısha, eski zańnamanyń barlyq kemshilikteri muqııat taldanyp, qaıta qaraldy, jańa jaǵdaılar men ýaqyt talaby eskerildi.
«Prezıdent qol qoıǵan «Beıbit jınalystar týraly» zań «Halyq únine qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasyn sátti júzege asyrýdyn mysaly boldy, óıtkeni osy Zańnyń qabyldanýymen bılik pen qoǵam arasyndaǵy baılanys arnasy keńeıip keledi. Kez kelgen narazylyq sharasy - bılik úshin qoǵamdaǵy kóńil-kúıdi bildiretin, problemalyq máselelerdi, halyqtyń belgili bir toptarynyń jáne jeke azamattardyń ótinishterin bildiretin qazaqstandyqtardyń belsendi bóliginen keri baılanys alý ádisi bolyp sanalady. Memleket basshysynyń tikeleı tapsyrmasymen ázirlengen «Qazaqstanda beıbit jınalystardy uıymdastyrý jáne ótkizý tártibi týraly» jańa zań qoǵamdyq sharalardy ótkizýdi quqyqtyq retteýdi yryqtandyrýdy bildiredi jáne demokratııa mádenıeti men standarttaryna sáıkes mıtıng mádenıetin qalyptastyrýǵa kómektesedi», - dedi Zarema Sháýkenova.
