Jańa statýs: dárigerge kúsh kórsetkenderdi qalaı jazalaǵan jón
ASTANA. KAZINFORM – Keıingi kezde medıtsına qyzmetkerlerine qatysty jaısyz oqıǵalar, atap aıtqanda aq halattylardyń soqqyǵa jyǵylýy jıilep ketti. Taıaýda Qazaqstan Prezıdenti medıtsına qyzmetkerlerine qarsy kúsh qoldanǵandarǵa jazany qatańdatý jóninde Úkimetke tapsyrma berdi. Endi qandaı ózgerister bolýy múmkin, sarapshylar ne aıtady?
Jyl saıyn 30-dan astam shabýyl jasalady
Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń málimetinshe, 2019 jyldan bastap búginge deıin, ıaǵnı 5,5 jyl aralyǵynda Qazaqstanda dárigerlerge, feldsherlerge, meıirgerler men basqa da densaýlyq saqtaý mekemesiniń qyzmetkerlerine qatysty 170-ten astam qylmys jasalǵan. Sonda jyl saıyn 30-dan astam jaısyz oqıǵa tirkeledi dep topshylaı alamyz.
Negizi elimizdiń densaýlyq saqtaý vedomstvosy Іshki ister mınıstrligimen birlesip, túrli tájirıbe engizip jatyr. Mysaly, respýblıkadaǵy 80-nen astam statsıonardyń qabyldaý bólimshesinen polıtsııa pýnkterin ashqan. Dárigerge bireý kúsh kórsetip nemese balaǵattaı bastasa, sol jerdegi quqyq qorǵaýshylar dereý arashalap alady.
Áıtse de bunyń kómegi tolyqqandy bolmaı turǵan syńaıly, onyń ústine eldegi barlyq statsıonardan polıtsııa pýnkterin ashý ońaı sharýa emes. Statsıonar aýmaǵynan tys jerge shyǵatyn jedel járdem qyzmetkerleri taǵy bar. Sondyqtan túgel medıtsına qyzmetkerlerin arnaýly zańmen qorǵap, qoǵamda jańa kózqaras qalyptastyrǵan durys-aq.
Eń aldymen aıtar dúnıe, Qazaqstannyń Qylmystyq kodeksinde tikeleı medıtsına qyzmetkerlerin uryp-soǵý máselesine arnalǵan baptar joq. Kóbine dárigerler men jedel járdem qyzmetkerlerin uryp-soǵyp, quqyqbuzýshylyq jasaǵandardyń qylmysyn «Dene jaraqatyn keltirý», «Buzaqylyq» sekildi baptarmen qaraıdy.
Mysaly, medıtsına qyzmetkeriniń betin kógertip, denesine syzat túsirip jatsa, jeńil dene jaraqatyn keltirdi dep sanalady. Buǵan eń aýyry 1 jyl bas bostandyǵynan aıyrý jazasy qarastyrylǵan. Al qarapaıym buzaqylyq retinde qaralsa, 2 jylǵa deıin qamalady nemese bas bostandyǵy shekteledi. Demek, dárigerlerdiń statýsyn aıshyqtaıtyn eshteńe joq. Buny medıtsına salasynyń sarapshysy Ákim Tursyn da aıtyp otyr.
– Keıingi shyqqan Densaýlyq saqtaý kodeksinde de tikeleı medıtsına qyzmetkerlerine qatysty jasalǵan qylmystar bólek qaralmaǵan. Dárigerlerge qatysty qylmys bola qalsa, Qylmystyq kodeks nemese Ákimshilik kodekstegi baptarǵa silteme beredi, ıaǵnı medıtsına qyzmetkerleriniń statýsyna arnalǵan zań joq.
Máselen, bizde «Pedagog mártebesi týraly» zań bar. Onda muǵalimge qarata balaǵat sóz aıtsa nemese kúsh qoldansa qandaı jaza beriletini naqty jazylǵan. Endi Prezıdent tapsyrmasynan keıin Densaýlyq saqtaý mınıstrligi jańa zań jobasyn Parlamentke usynýy kerek. Degenmen, ol medıtsına qyzmetkerleriniń mártebesi týraly arnaıy zań bola ma, álde Densaýlyq saqtaý kodeksine tarmaq retinde qosyla ma, ony keıin bilemiz, – deıdi maman.
Ustanym halyqqa túsinikti bolýy kerek
Prezıdent pármeninen keıin jańa zańnyń qandaı bolatyny jóninde kópshilik kókeıinde saýal týyndaǵany ras. Kóp uzamaı buǵan Densaýlyq saqtaý mınıstri Aqmaral Álnazarova jaýap bergen edi. Vedomstvo basshysynyń aıtýynsha, endi Qylmystyq kodekske medıtsına qyzmetkerlerine kúsh kórsetý, qol jumsaýǵa qatysty jeke bap engiziledi.
– Bul Qylmystyq kodekstegi jańa 158-baptyń 1-tarmaǵy bolady, ol bostandyqty shekteý nemese aıyrý jazasyn qarastyrady. Eger medıtsına qyzmetkerine kúsh qoldaný qaýpi tónse jáne fakti tirkelgen jaǵdaıda 2 jylǵa deıin bostandyǵyn shekteý jazasy kózdelip otyr.
Al eger bir medıtsına qyzmetkerine qatysty kúsh qoldanǵan jaǵdaıda 2 jyldan 7 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrý, tótenshe jaǵdaı kezinde jasalǵan bolsa 10 jylǵa deıin, al eger bul áreket birneshe medıtsına qyzmetkerine, ıaǵnı bir top mamanǵa qarsy bir nemese birneshe adam tarapynan jasalsa 15 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrý jazasy qarastyrylady, – degen mınıstr.
Osydan keıin bári túsinikti boldy, aq halattylardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý maqsatynda jańa bap engizilmek. Dese de zań jobasy aldaǵy ýaqytta azamattyq qoǵam ókilderimen taǵy da pysyqtalady.
Zańger Talant Ramazanov qarastyrylyp otyrǵan áreketterdiń qoǵam ishinde zor narazylyq týǵyzyp jatqanyn eskerip, Ákimshilik kodeks pen Qylmystyq kodekske medıtsına qyzmetkerlerin qorǵaıtyn arnaýly normalardy engizgen jón ekenin aıtyp otyr.
– Halyqqa túsinikti etý úshin qoldanylatyn ustanym óte ońaı bolýy kerek. Medıtsına qyzmetkerine til tıgizdi me – 15 táýlikke qamalady. Onyń eshqandaı balamasy bolmaýǵa tıis. Tek 15 táýlikke qamalý, aıyppulmen bosatýdy qarastyrmaǵan jón. Al medıtsına qyzmetkerine qol kóterdi me, jazasy – bas bostandyǵynan aıyrý bolǵany abzal. Adamdar sonda ǵana bul másele týraly oılana bastaıdy. Aıyppul sekildi balamaly jaza bolsa, onda ol qaıtadan kózboıaýshylyqqa aınalyp ketedi, – deıdi sarapshy.
Maqala sońynda damyǵan elderdiń tájirıbesin qysqasha baıandaı keteıik. Kóbine medıtsına qyzmetkerlerine qatysty jasalǵan qylmystar shetelderde asa aýyr quqyqbuzýshylyq sanatyna jatqyzylady. Máselen, AQSh-ta medıtsına qyzmetkerine qol kóterip, densaýlyǵyna zııan tıgizgen adam 5-10 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrylady. Memlekettik aýrýhanalarda jumys isteıtin dárigerlerge qatysty quqyqbuzýshylyq áreket úshin federaldy deńgeıdegi jaza qarastyrylǵan.
Ulybrıtanııada dárigerlerge daýys kóterip, balaǵattaǵandardyń ózin qylmystyq jaýapkershilikke tartady. 2021 jyldan bastap bul el medıtsına qyzmetkerlerine shabýyldaǵandardy 5 jylǵa túrmege jabatyn boldy.
Al Germanııada dárigerlerdiń mártebesi memlekettik qyzmetshilermen teńestirilgen.
Bıyldan bastap Reseı Memlekettik Dýmasynda da medıtsına qyzmetkerlerine qatysty qylmystyń jazasyn aýyrlatý máselesi talqylanyp jatyr.
Túıinder bolsaq, medıtsına qyzmetkerleriniń qaýipsizdigi máselesine kelgende Qazaqstan da damyǵan elderdegideı ustanymǵa kóship otyrǵany jóndi qadam sanalady. Bul - tek jekelegen mamandardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý emes, eldiń tutas Densaýlyq saqtaý júıesin qoldaý isi.