Jańa spýtnıktik zertteý: qoqys polıgondary klımatqa kóbirek qaýip tóndirip otyr

ASTANA. KAZINFORM — Jańa spýtnıktik zertteýler boıynsha, álemdegi qoqys polıgondary atmosferaǵa metandy biz oılaǵannan da kóp, ıaǵnı 40–100% kóbirek bóletini anyqtaldy. Bul qoqys úıindilerin klımattyq ózgeristerge áser etetin eń iri jáne baǵalanbaı kelgen kózderdiń birine aınaldyrady, dep jazdy AZERTADJ.

Bul zertteý Science jýrnalynda jarııalanǵan jáne TROPOMI (Sentinel-5P) spýtnıgi túsirgen málimetterge negizdelgen. Ǵalymdar Ońtústik Amerıkadan bastap Afrıka, Ońtústik-Shyǵys Azııa jáne AQSh-qa deıingi dúnıejúzindegi 1200 iri qoqys polıgonyn zerttegen.

Negizgi tujyrymdar:

• Barlyq metan shyǵaryndylarynyń jartysyn tek 10% polıgon beredi;

• Metan — kómirqyshqyl gazynan keıingi ekinshi mańyzdy parnıktik gaz, biraq onyń 20 jyldyq merzimdegi áseri CO₂-den 80 ese kúshti;

• Ol atmosferada orta eseppen 10 jyl saqtalady, sondyqtan metandy azaıtý — jahandyq jylynýdy baıaýlatýdyń jyldam joly.

Qazirgi esep boıynsha, qaldyqtar metannyń 11–20%-yn beredi, biraq endi bul kórsetkishtiń tym tómen baǵalanǵany anyqtaldy.

AQSh-taǵy jaǵdaı:

Spýtnıkter AQSh-taǵy keıbir qoqys polıgondary resmı málimetterden 2,5–6 ese kóp metan shyǵaratynyn kórsetti. Eń joǵary kórsetkishter Los-Andjelestegi polıgonnan jáne Argentına, Chılı, Meksıkadaǵy obektilerden tirkelgen.

Ne isteý kerek?

Ǵalymdar aıtýynsha, eger eń kóp lastaıtyn 10% polıgonnyń jumysyn jańǵyrtsa, jahandyq polıgon metanynyń shyǵaryndylaryn eki ese qysqartýǵa bolady.

Usynylatyn sharalar:

• Qaldyqtardy germetızatsııalaý, metan kózderin oqshaýlaý;

• Gaz jınaý jáne qaıta óńdeý júıelerin ornatý;

• Metandy elektr nemese jylý energııasyna aınaldyrý;

• Ashyq qoqys alańdarynan sanıtarlyq polıgondarǵa kóshý — ásirese damyýshy elderde.

Sarapshylardyń pikirinshe, Global Methane Pledge sekildi jahandyq bastamalar qoqys polıgondaryna kóbirek kóńil bólýi kerek, óıtkeni bul «tómen ilýli jemis» — ıaǵnı jyldam ári aýqymdy nátıjelerge jetýdiń ońaı joly.

— Biz bul múmkindikti jiberip almaýymyz kerek. Qoqys polıgondary — ekzotıkalyq problema emes, kúndelikti shyǵaryndylar kózi. Ony basqarýǵa bolady, sheshimderi de bar, — dedi zertteý avtorlarynyń biri, Garvard ýnıversıtetiniń professory Danıel Djeıkob.

Al Qazaqstanda Ekologııa mınıstrligi qoqys polıgondaryn ýtıl alym esebinen salýǵa bet burmaqshy.