Jambyl oblysynda 5 nysan ıÝNESKO-nyń adamzat qundylyqtary tizimine engizilgen
Jambyl oblystyq aýmaǵynda júzdegen tarıhı muralar ornalasqan. Jalpy tarıhnamada «Shý - Talas ańǵary» dep atalatyn jalpy ataýmen belgili ólkedegi muralar, otandyq tarıhnamanyń beldi nysandary bolyp tabylady. 2100 jyldyq tarıhy bar Taraz qalasy tarıhynyń ózi, jalpy Shyǵys, onyń ishinde, Ortalyq Azııa qurlyǵy basynan ótken aıtýly tarıhı oqıǵalardyń tolymdy betterin quraıdy.
«Taraz qalasy bizdiń jyl sanaýymyzdan buryńǵy dáýirdiń sońǵy júz jyldyǵynda irgetasy qalanǵan qamal qala. Qalanyń irgetasyn qalaǵan ǵun Eltutqa - qolbasshysy Tezek Táńirqut. Tarıhı jazbalarda bul Táńirquttyń esimi ár dáýirdiń tildik ereksheligine baılanysty - Chjı -Chjı, Chje bolyp ta tańbalanǵan. Tarıhı mekenderi qazirgi Qytaı elindegi Saryózen (ıAntszy) ózeni bolyp tabylatyn jáne Han qaýymymen ejelden bir de aralas, bir de araz kórshi esebindegi ǵundar áýleti, aqyry shamamen b.z.d. 200 jyldardyń aıaq sheninde handyqtarmen birjolata at quıryǵyn kesisip, ózderiniń de ishki alaýyzdyǵy men taqqa talasy sebep bolyp, Batysqa qaraı jóńkile kóship, aqyry kele-kele jer jannaty Jetisý ólkesiniń batys alqaby qazirgi Shý - Talas ańǵaryna kelip taban tireıdi de, qos ózen Talas pen Asanyń ańǵarynda jatqan jaıly jerden qamal - qala salady», - dep qala tarıhyna sholý jasady Táken Moldaqynov .
Onyń habarlaýynsha, birneshe jyldyń kóleminde boı kótergen Taraz qalasy, birden úlken ortalyqqa - Batys Ǵun ıeliginiń astanasyna, «Uly Jibek joly» boıyndaǵyiri saýda, mádenıet, órkenıet ortalyǵyna - rýhanı ortalyqqa aınalady. Bul bizdiń dáýirimizge deıingi 100 jyldyq kezeńi edi. Sol bizdiń dáýirimizge deıingi 36-jyly saltanatty qala alǵash ret qıratylady. Óziniń 2100 jyldyq tarıhynda osyndaı san oqıǵalardy bastan keshken «Máńgilik qala» jer betinen birjolata joǵalyp ketpeı, óz turǵyndarynan eshqashan aırylmaı bizdiń dáýirimizge deıin jetip otyr.
Qazaq handyǵynyń shańyraq kótergen tolaıym sáti de Taraz qalasy mańyndaǵy «Qozybasy» mekeninde iske asty.
751 jylǵy Atlah shaıqasy da osy Taraz qalasy mańynda ótti...
Qazaq handyǵynyń 550 jyldyq saltanatyna oraı onda qazba jumystary júrgizildi, arheologııalyq park, taza tarıhı mýzeı-keshen ashyldy.
«Taraz jerindegi eleýli muralardyń aıtýlysy, jalpy Dala órkenıetinde ózindik oryny bar nysan Aqyrtas saraı kesheni. Aqyrtasta 2005 jyly bastalǵan keshendi ǵylymı-zertteý, qaıta qalpyna keltirý jumystary jalǵasyp jatyr. Nysannyń basynda úlken ǵylymı-aqparattyq ortalyq boı kótergen. Ǵylymı dáleldemeler boıynsha VIII ǵasyrǵa tán Aqyrtas - Dala órkenıetiniń, kóshpendiler atalǵan kósheli qaýymnyń asa iri de, mańyzdy jádigeri... Shý óńirindegi Aqtóbe - Balasaǵun qalasy Batys túrik, Qarahanılar ımperııalarynyń astanasy bolǵan qala, ataqty «Qutty bilik» dál osy qalada jazylǵan. Bul jerde de zertteý men qaıta jańǵyrtý jumystary jalǵasýda», - dedi qoryq-murajaı dırektory.
Ol táýelsiz Qazaqstan tarıhnamasyndaǵy eń bir eleýli qujat, búginde ulttyq - strategııalyq jobaǵa aınalǵan «Mádenı - mura» Baǵdarlamasy bolǵandyǵyn basa aıtty. Osy Baǵdarlama aıasynda júz jylǵa tatyrlyq tartymdy ister iske asty. Ólkemizdegi Respýblıkalyq dárejedegi tarıhı muralardyń barlyǵy qaıta jańǵyrtyldy, olardyń ınfraqurylymdary osy zamanǵy qalypqa kele bastady.
«Elbasynyń bastamasymen iske asyrylǵan «Mádenı mura» aıasynda ulttyq tarıhnamanyń jańa da, jarqyn betteri jazyldy. Jambyl jerindegi 5 birdeı nysan ıÝNESKO-nyń «Búkil adamzatqa ortaq qundylyqtar» tizimine endi. Olar, Aqtóbe - Balasaǵun, Qulan, Qostóbe, Órnek, Aqyrtas qala-qamaldary. Qazir, atalǵan nysandarda zertteý, qaıta jańǵyrtý jumystary bastalyp ta ketti... Bul jumystar úzdiksiz júrgiziletin bolady. Elimizdiń mádenıet jáne sport mınıstrligi ýaqyt múmkindigine, talabyna sáıkes atalǵanjumystardy ýaqtyly qarjylandyryp, únemi baqylaýda ustaýda, bul jumystarǵa jergilikti basqarý organdary da atsalysyp otyr», - dep habarlady T. Moldaqynov.
