Jambylda qant zaýyty men qyzylsha ósirýshiler kelisimge kele almaı otyr
ASTANA. KAZINFORM — Jýyrda shıkizat qabyldaý bastalmaq, alaıda usynylǵan baǵa fermerlerge qolaısyz bolyp otyr, dep habarlaıdy Kazinform agenttiginiń tilshisi.
Qyzylsha ósirýshilerge qant qyzylshasynyń ár kılogramyna 35 teńgeden tóleý usynylady. Muny túsinikti etý úshin aıta ketsek, qazir memleket ár kılogramyna 25 teńge sýbsıdııa beredi. ıAǵnı, zaýyt qalǵan 10 teńgeni tóleıdi.
Jambyl oblysynyń qyzylsha ósirýshiler qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Saha Manatov Merke qant zaýyty usynǵan baǵanyń nelikten fermerlerge tıimsiz ekenin túsindirip berdi.
— Bir kılogramm qant qyzylshasyn ósirýdiń ózindik quny 28-30 teńge shamasynda, bul somaǵa tasymaldaý (logıstıka) shyǵyndary kirmeıdi. Bul somaǵa sý, tuqym, eńbek kúshine jáne basqa da shyǵyndarǵa ketedi. Tasymaldaý shyǵyndaryn qosqanda taǵy 7-10 teńge shyǵady. Nátıjesinde, jalpy shyǵyn 35-40 teńge aralyǵynda bolady, al bizge 35 teńge tóleýdi usynyp otyr, — dedi ol.
Osylaısha, tek shyǵyndaryn meılinshe azaıtqan jáne Merki zaýytyna jaqyn ornalasqan fermerler ǵana shyǵynsyz jumys isteı alady. Al qalǵandary shyǵynǵa ushyraýy múmkin.
Fermerler eldegi basqa zaýyttar qyzylshany 15 teńgeden qabyldaıtynyn aıtyp, Jambyl oblysyndaǵy baǵa saıasaty monopolııanyń nátıjesi ekenin aıtyp shaǵymdanyp otyr. Sonymen qatar, adamdar usynylǵan kelisimsharttardyń basqa da tarmaqtaryna narazy.
— Bizge ótken jylǵy ónim úshin bereshektiń jartysy ǵana tólendi, al jańa kelisimshart boıynsha tólemderdi taǵy bir jylǵa uzartýdy usynady. 10 qazanda qabyldaý bastalady dep otyr, biraq biz áli qujattarǵa qol qoımaımyz. Bul baǵa bizge qolaısyz. Biz kómek surap, ónimdi basqa zaýyttarǵa tapsyramyz dep eskertkenimizben, alaıda jaǵdaı ózgerissiz qalyp otyr, — dedi Merki aýdanynyń fermeri Talǵat Imashev.
Bıyl qansha fermerdiń kelisimshartqa qol qoıǵany jáne zaýyttyń qanshalyqty júktememen jumys isteıtini ázirge belgisiz.
Oblystyq ákimdik jaǵdaıǵa qatysty túsinikteme berip, barlyq sharttyń aldyn ala kelisilgenin jáne fermerler úshin eshqandaı kútpegen jaǵdaı bolmaýy tıis ekenin málimdedi.
— Naýryz aıynda zaýyt aktsıoneri fermerlermen kezdesti. Sol kezde shamamen 300 qyzylsha ósirýshi jınaldy. Olarǵa: «Zaýyt qyzylshany 10 teńgeden qabyldaıdy. Eger bul baǵaǵa qarsy bolsańyzdar, qyzylsha ekpeńizder» dep naqty aıtyldy. Sol kezde bul sharttardy bári qabyldady, — dedi Jambyl oblysy aýyl sharýashylyǵy basqarmasy basshysynyń orynbasary Ábdirasyl Jeleýbaev.
Al qyzylsha ósirýshiler kelisimniń basqa sharttarda bolǵanyn naqtylady.
— Zaýyt qaryzdaryn óteýge ýáde bergen. Shema bylaı boldy: «Biz aqshany qaıtaramyz, biraq kelesi jyly qyzylshany tek 10 teńgeden qabyldaımyz». Iá, kásiporyn byltyr 150 myń tonna shıkizatty ózine shyǵynmen qabyldaǵan bolatyn jáne endi sony ótegisi keledi.
Biz bárin túsinemiz. Biraq aqyrynda zaýyt eshteńe tólemedi. Olardyń bir bóligin memleketten alǵanymen, áli tolyq eseptespedi. Nátıjesinde, kelisim sharttary oryndalmady, al bizden óz tarapymyzdy oryndaýdy talap etedi, — dep túsindirdi S. Manatov.
Kórip otyrǵanymyzdaı, jaǵdaı óte qarapaıym — eger osy zaýyttyń sharttary qolaısyz bolsa, ónimdi basqa zaýytqa ótkizý qajet. Biraq fermerler tasymaldaý shyǵyndarynyń qymbattyǵy muny jasaýǵa múmkindik bermeıdi dep shaǵymdanyp otyr.
Eń ońtaıly esepteýler boıynsha qyzylshany Aqsý qant zaýyna jetkizý kılogrammyna 25 teńgege shyǵady, bul Merki baǵasynan áldeqaıda qymbat. Qyrǵyzstanǵa jetkizý jaqyn bolǵandyqtan, shamamen 12-13 teńge turady, biraq bul da paıda tabýǵa jetkiliksiz.
Sharýalardyń esepteýinshe, ónimnen shyǵynsyz tabys tabý úshin Merki qant zaýyty baǵany kem degende 15 teńgege kóterýi kerek.
Byltyr qyzylsha ótkizý máselesi alǵashqy kúnderden-aq daýǵa ulasty. Merki men Aqsý qant zaýyttarynyń aldynda kólik keptelisi paıda bolyp, qant qyzylshasyn ótkizýshiler 4-5 kún kútip qańtarylyp turatynyn aıtyp shaǵymdandy.
Jaqynda jambyldyq qyzylsha ósirýshilerge 3 mlrd teńge qaryz qaıtarylatyny habarlandy.