Jamanshyń krateri: Geopark álde aspan asty mýzeıi
1 mıllıon jyldyq tarıhy bar Jamanshyń meteorıttik krateri - jan-jaqty zerttelgen nysandardyń biri. 1970 jyldan bastap aýmaqty zertteýge qatysyp, keıin «Meteorıtnyı krater Jamanshın» atty kitap jazǵan geologııa-mıneralogııa ǵylymdarynyń doktory, professor Pavel Florenskıı Aqtóbege qaıta kelip, aýmaqty qorshap, qorǵaýǵa alýdy surady.
Halyqaralyq ǵylymı-zertteý jáne ǵylymı-praktıkalyq konferentsııa kezinde sóz sóılegen P.Florenskıı kraterdi qorǵaýǵa alyp, týrızmdi damytý jumystary kezinde jerdi jalǵa bermeý qajet degen oıyn basa aıtty.
«Jamanshyń kraterinde almaz bar, biraq ol áshekeı jasaýǵa kelmeıdi. ıAǵnı, tym usaq, az. Geolog, mıneralogtarǵa bar, al zergerler úshin ol jerde almaz joq dep bir sózben aıtýǵa bolady. Al ırgızıt tektıtteri - jańbyrsha jaýǵan áınek, jamanshınıt - jarylys kezinde túzilgen eritindiniń birigýi. Ótken ǵasyrda júrgizilgen zertteý kezinde ǵylym akademııasy arqyly álemniń ár túkpirindegi laboratorııalarǵa, mýzeılerge ırgızıt pen jamanshınıttiń bir bóligin jiberdim. Nátıjesinde Jamanshyń álem boıynsha zerttelgen kraterlerdiń qataryna kirdi. Ári kún sanap adamdardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyryp keledi. Aldaǵy ýaqytta jaqsy týrıstik marshrýt ashý kerek. Ol úshin jol salyp, qonaq úı qurylysyn júrgizgen durys. Yrǵyzda turatyn adamnyń gıd bolǵany qajet. Mundaıda jerdi jalǵa berý nusqasy qarastyrylýy múmkin. Ulttyq qundylyqty saýdaǵa salyp, jerin jalǵa berýdiń, odan bıznes jasaýdyń qajeti joq», - dedi zertteýshi Pavel Florenskıı.
Kraterdiń ishki saqınasynyń ólshemi - 5,5 shaqyrym, syrtqy ólshemi - 10 shaqyrym. Qazir munda bir adamnyń beıiti bar. Ǵalymdar qulpytastaǵy jazbany oqı almady. Degenmen onyń jergilikti turǵyn ekeni belgili. Aldaǵy ýaqytta munda týrıster úshin jeke marshrýt bekitilip, qoldanysqa engizilýi múmkin.
«Zertteýshi Pavel Florenskıı kraterdegi 20 shaqyrymdy qorǵaýǵa ashyp, qorshaýdy usynyp otyr. Biz 100 shaqyrymdy astrofızıkalyq, tarıhı, tabıǵı endik baǵytty qamtıtyn keshendi týrıstik geopark nemese ortalyq qurylýy qajet dep esepteımiz. Zertteýshi Serik Ájiǵalı 30 jyldan beri osy týraly aıtyp kele jatyr. Sebebi Jamanshyń mańynda Ábilqaıyr han 45 myń áskerı jınaǵan, Almat tamy, Janys bı tamy, Balǵasyn movzoleıi bar. Máselen Balǵasyn mańyndaǵy emdik tuz Qyrymnyń kez kelgen kýrortyndaǵy em tuzynan sapaly Yrǵyz-Torǵaı rezervaty bar. Bárine ortaq týrmarshrýt qajet», - dedi ólketanýshy Bekarystan Myrzabaı.
Aqtóbege kelgen ǵalymdardy oblys ákimi Ońdasyn Orazalın qabyldady.
«Prezıdent halyqqa Joldaýynda brokonerlikti tyıý, tabıǵat pen jan-janýarlardy qorǵaýǵa asa mán berdi, Qazaqstannyń kıeli jerler geografııasyna engen nysannyń biri retinde Jamanshyńdy qorǵaý jaýapty is ári osy máselege janashyrlyq bildirgenderińiz úshin alǵys bildiremin», - dedi Ońdasyn Orazalın. Oblys ákimi usynystardy jınaqtap, ázirleýdi Mádenıet, arhıvter jáne qujattama basqarmasynyń basshysy Nurhan Kádirbaevqa tapsyrdy.
