Jahandyq tártip, orta memleketter róli – Fınlıandııa Prezıdenti astanalyq stýdentterge dáris oqydy
ASTANA. KAZINFORM – Fınlıandııa Prezıdenti Aleksandr Stýbb Astanadaǵy Maqsut Nárikbaev atyndaǵy ýnıversıtette (MNU) dáris oqyp, qazirgi halyqaralyq júıeniń ózgerisi, kúshterdiń tepe-teńdigi jáne jahandyq turaqsyzdyq kezeńindegi shaǵyn memleketterdiń róli jóninde kózqarasyn bólisti.
Stýdentter men oqytýshylar aldynda sóz sóılegen prezıdent Stýbb álem qazirgi zaman tarıhyndaǵy mańyzdy betburys kezeńderimen salystyrýǵa bolatyn tereń ózgerister dáýirine qadam basqanyn atap ótti.
– Biz qyrǵı-qabaq soǵys dáýirindegi eki polıýsti álemnen, keıin AQSh ústemdik etken birpolıýsti kezeńnen qazirgi kóppolıýsti jaǵdaıǵa óttik. Bul kúrdeli ári boljam jasaı almaıtyn júıe. Sizderdiń býyndaryńyz úshin bul 1945 nemese 1989 jyldardaǵydaı sát, ıaǵnı jahandyq tártiptiń ózi qaıta qalyptasyp jatyr, – dedi Fınlıandııa prezıdenti.
Fınlıandııa kóshbasshysy bılik birtindep iri, orta jáne damýshy memleketter arasynda bólingenin, sol aralyqta tehnologııalyq serpilis pen jańa odaqtar jahandyq saıasat qurylymyn ózgertip jatqanyn aıtýda.
– Búgingi basty suraq: biz kópqyrly tranzaktsıonalızmge – kelisimder álemine qaraı damımyz ba, álde shynaıy kópjaqty yntymaqtastyqqa qaıta oralamyz ba?, – dedi ol.
A. Stýbb jaqynda jaryq kóretin The Triangle of Power (Bılik úshburyshy) kitabyna súıene otyryp, qazirgi jahandyq dınamıka úsh ortalyqtyń – Ǵalamdyq Batys, Ǵalamdyq Shyǵys jáne Ǵalamdyq Ońtústik mańaıynda aınalyp otyrǵanyn túsindirdi.
– Meniń tujyrymym boıynsha, jahandyq tártiptiń kelesi kezeńiniń qalaı damıtynyn Ǵalamdyq Ońtústik anyqtaıtyn bolady, – dedi spıker.
Ol sondaı-aq Fınlıandııa men Qazaqstan sııaqty ortasha kólemdi elder iri derjavalar arasyndaǵy kópir retinde mańyzdy ról atqaratynyn, dıalogty, bilim berýdi jáne erejege negizdelgen yntymaqtastyqty damytýǵa úles qosatynyn jetkizdi.
Prezıdent Stýbb syrtqy saıasattyń úsh turaqty tiregi – qundylyqtar, múddeler jáne qýat ekenin basa aıtty. Onyń pikirinshe, qazirgi dıplomatııa elderdiń osy úsh tirekti qalaı úılestiretinine baılanysty.
– Adam quqyqtary, erkindik jáne zań ústemdigi sııaqty qundylyqtar jalpyǵa tán. Al múddeler mundaı ámbebap emes. Endigi másele – olardy biriktirý úshin kúshtiler qalǵandaryna ústemdik jasaıtyn álemge jetkizbeý, — dedi ol.
Sonymen birge, eýropalyq spıker stýdentterge dıplomatııa eshqashan turaqty bolmaıtynyn da eske saldy.
– Halyqaralyq qatynastarda túpkilikti sońǵy kúı bolmaıdy. Bul únemi damyp, jańartylyp otyrýy qajet úzdiksiz protsess, – deıdi fın kóshbasshysy.
Fınlıandııa prezıdenti stýdentterdi bolashaqty qalyptastyrýda belsendi ról atqarýǵa shaqyrdy.
– Tarıh sırek qaıtalanady, biraq kóbine uqsas yrǵaqta júredi. Kelesi 5-10 jylda jasaıtyn áreketterimiz osy ǵasyrdyń beınesin anyqtaıdy, – dedi ol.
Keıingi talqylaýda A. Stýbb klımat saıasaty, til bilimin berý jáne Fınlıandııadaǵy azshylyq quqyqtary sııaqty taqyryptarǵa da toqtaldy.
Aıta ketsek, búgin Fınlıandııa prezıdenti qazaq tarıhyna qatysty jádigerlermen tanysty.