Jahandyq qaryz rekordtyq deńgeıge jetti
ASTANA. KAZINFORM — 2025 jyldyń ekinshi toqsanynyń qorytyndysy boıynsha, jahandyq qaryz kólemi rekordtyq 337,7 trıllıon AQSh dollaryna jetti. Bul ósim jahandyq qarjylyq jaǵdaılardyń jumsarýymen, AQSh dollarynyń álsireýimen jáne jetekshi ortalyq bankterdiń jumsaq saıasatyna baılanysty boldy, dep habarlaıdy Kazinform tilshisi agenttigi Reuters-ke silteme jasap.
Halyqaralyq qarjy ınstıtýty (IIF) habarlaǵandaı, jyldyń birinshi jartysynda jahandyq qaryz 21 trıllıon dollardan astamǵa ósip, jalpy kólemi 337,7 trıllıon dollarǵa jetken. Qaryzdyń dollarlyq ósimi eń kóp tirkelgen elder: Qytaı, Frantsııa, AQSh, Germanııa, Ulybrıtanııa jáne Japonııa. Bul ósimniń bir bóligi — 2025 jyldyń basynan beri AQSh dollarynyń negizgi saýda seriktesteriniń valıýtalaryna qatysty 9,75%-ǵa álsireýiniń saldary.
IIF óziniń Global Debt Monitor atty esebinde:
— Bul ósim 2020 jyldyń ekinshi jartysyndaǵy pandemııamen kúreske baǵyttalǵan sharalar kezinde bolǵan kúrt ósimmen salystyrýǵa bolady, — dep atap ótti.
Qaryzdyń JІÓ-ge (jalpy ishki ónimge) qatynasy — ıaǵnı qaryzdy óteý qabiletiniń negizgi kórsetkishi — boıynsha eń úlken ósim Kanadada, Qytaıda, Saýd Arabııasynda jáne Polshada baıqaldy. Al bul kórsetkish Irlandııada, Japonııada jáne Norvegııada tómendegen.
Jalpy alǵanda, jahandyq qaryzdyń óndiris kólemine qatynasy birtindep tómendep, qazir 324%-dan sál asady. Alaıda damý jolyndaǵy naryqtarda bul kórsetkish rekordtyq 242,4%-ǵa jetken (mamyrdaǵy sońǵy esepte qaıta qaraldy).
Damýshy elderdiń qaryzy 2025 jyldyń ekinshi toqsanynda 3,4 trıllıon dollarǵa ósip, 109 trıllıon dollardan asyp, tarıhı eń joǵary deńgeıge jetti.
IIF eskertý jasaıdy: 2025 jyldyń qalǵan bóliginde damýshy naryqtar oblıgatsııalar men nesıeler boıynsha rekordtyq 3,2 trıllıon dollar tóleýi tıis.
Sondaı-aq ınstıtýt Japonııa, Germanııa jáne Frantsııa sııaqty elderde fıskaldyq qysym kúsheıetinin atap ótip, «oblıgatsııalyq naryqtaǵy eskertý jasaýshylarǵa» (ıaǵnı, senimsiz qarjylyq jaǵdaıdaǵy elderdiń oblıgatsııalaryn jappaı satatyn ınvestorlarǵa) saq bolýǵa shaqyrdy.
Esepte AQSh qaryzyna da erekshe nazar aýdarylǵan: eldiń jalpy qaryzynyń shamamen 20%-y qysqa merzimdi qaryzdarǵa, al 80%-y qazynashylyq oblıgatsııalarǵa tıesili. Bul qurylym ortalyq bankterge paıyzdyq mólsherlemelerdi tómen deńgeıde ustap turýǵa baǵyttalǵan saıası qysymdy kúsheıtýi múmkin. Al bul aqsha-nesıe saıasatynyń táýelsizdigine qaýip tóndiredi, deıdi sarapshylar.
Buǵan deıin habarlanǵandaı, Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymynyń jarııalaǵan aralyq esebine sáıkes, 2025 jyldyń birinshi jartysynda jahandyq ekonomıka, ásirese birqatar damýshy elderde, kútkennen de joǵary turaqtylyq tanytty.
Al halyqaralyq valıýta qory jahandyq ekonomıkalyq ósý boljamyn 3 paıyzǵa deıin kóteredi.