Jahandyq betburys kezeńindegi Qazaqstan munaı-hımııasy
ASTANA.KAZINFORM - Álemdik munaı-hımııa salasy sońǵy birneshe onjyldyqtaǵy eń tereń betburysty bastan keshirip jatyr. Іri óndirýshi kompanııalardyń tabysy azaıyp, polımer óndirisindegi negizgi býyn sanalatyn etılen óndirisiniń júktemesi sońǵy qyryq jyldaǵy eń tómengi deńgeıge tústi, dep habarlaıdy Kazinform.
Munyń basty sebebi – óndiristik qýattyń tym artyp ketýi. Ásirese Qytaı sońǵy jyldary ózin-ózi qamtamasyz etýge kúsh saldy. Sonyń saldarynan artyq ónim paıda boldy. Eýropada jaǵdaı qıyn. Shıkizat pen elektr qýaty qymbat. Kómirtek salyǵy ósti. Dow, ExxonMobil, Shell jáne LyondellBasell sııaqty alyptar keı zaýyttaryn jaýyp tastady. Al Ońtústik Koreıa men Japonııa eski kásiporyndaryn toqtatyp, salany qaıta quryp jatyr. Qytaı da tynysh emes. Ol áli polıetılendi syrttan alǵanymen, polıpropılendi ózi óndirip, endi ony shetelge sata bastady. Bul – Azııadaǵy básekeni múlde jańa deńgeıge shyǵardy.
Osyndaı jaǵdaıda bir ǵana jol bar – shıkizaty mol, tehnologııasy jańa zaýyttar ǵana básekege shydaı alady. Qazaqstan dál osyndaı mejede tur. Biraq jolymyz aıqyn. Sońǵy jyldary eldegi ónerkásip saıasaty ózgerdi. Burynǵydaı tek munaı qazyp satý emes, endi ony el ishinde óńdep, ónim shyǵarý qolǵa alyndy. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev bul baǵytty aıqyndap berdi. Endi basty maqsat – elge paıda ákeletin, shetelge satýǵa bolatyn ónimder óndirý.
Munaı-gaz hımııasy jańa ónerkásiptik strategııanyń basym baǵyttarynyń birine aınaldy. 2025 jyly eldegi munaı-gaz hımııasy óniminiń óndirisi ótken jylmen salystyrǵanda 150 paıyzǵa artty, al salanyń eksporttyq kiristegi úlesi ondaǵan paıyzǵa ósti. Biraq bul kórsetkishterden de mańyzdysy – osy sandardyń artynda táýelsiz tehnologııalyq mekteptiń birtindep qalyptasyp kele jatqany tur.
Osy jolda Atyraý oblysyndaǵy Kazakhstan Petrochemical Industries (KPI) zaýytynyń orny erekshe. Bul keshen 2022 jyly iske qosyldy. Sodan beri turaqty túrde ónim kólemin arttyryp keledi. Bıylǵy toǵyz aıda zaýyt 135 myń tonna polıpropılen óndirdi. Bul byltyrǵydan 68 paıyzǵa joǵary. Sonyń 128 myńy satyldy. Onyń ishinde 115 myń tonnasy shetelge jóneltildi. Іshki naryqtaǵy satý da eki esege artty.
Bul zaýyt – jaı ǵana óndiris orny emes. Bul – Qazaqstannyń jańa ónerkásiptik oılaý júıesi. Óz shıkizatymyzdy ózimiz óńdeımiz. Óz naryǵymyzdy qalyptastyramyz. Daıyn ónimmen shetke shyǵamyz.
Qazaqstan úshin KPI – jaı ǵana óndiristik alań emes, bul – ónerkásiptik logıkanyń mańyzdy quramdas bóligi: óz shıkizatyn óńdeý, qosylǵan qunnyń ishki tizbegin qalyptastyrý jáne daıyn ónimmen syrtqy naryqqa shyǵý.
Jobanyń turaqtylyǵynda reseılik SIBÝR kompanııasynyń da róli zor – ol KPI-diń strategııalyq seriktesi ári aktsıoneri. Bul áriptestik tek qarjylyq qoldaýdy ǵana emes, tehnologııalyq saraptamany da qamtamasyz etedi: SIBÝR – iri tonnajdy keshenderdi basqarý boıynsha biregeı tájirıbege ıe kompanııa («ZapSıbNeftehımnen» bastap, qazirgi ýaqytta salynyp jatqan Amýr gaz-hımııa keshenine deıin).
– Búginde munaı-hımııada jyldam salǵan emes, turaqty jumys isteı alatyn el utady,– deıdi sarapshy Janar Nazarbaeva. – Qazaqstan óz jolymen nyq qadam basyp keledi: óndiris tizbegi quryla bastady, tehnologııalyq seriktester tartylyp jatyr, logıstıkalyq júıe de qalyptasýda. Biraq bul saladaǵy tabys tek nıetpen emes, is júzindegi nátıjemen ólshenedi – jyl saıynǵy naqty kórsetkishtermen, shyn máninde el ekonomıkasyna qanshalyqty paıda ákelip otyrǵanymen baǵalanady.
Bul kózqaras búgingideı qubylmaly kezeńde óte mańyzdy. Qazirgi zaýyttar úılesimdi jumys isteýi kerek – tehnıka jaǵynan da, logıstıka men naryq jaǵynan da. Sonda ǵana uzaqqa shydaıdy.
Sol sııaqty Reseı de SIBÝR arqyly munaı-hımııa sektoryn qaıta quryp jatyr – ishki naryqtaǵy tómen baǵalar, óńdeýge salynǵan iri ınvestıtsııalar jáne Azııa naryǵyna shyǵý esebinen. KPI men reseılik keshender birtindep birtutas eýrazııalyq tehnologııalyq ekojúıe qalyptastyrýda, munda Qazaqstan shetkergi aımaq emes, ortalyqtyń bir bóligi retinde kórinedi.
Bul Qazaqstan úshin jaı ǵana óndiristik jetistik emes, strategııalyq betburys. Dúnıejúzilik munaı naryǵy baıaý ósip keledi, al onyń negizgi qozǵaýshy kúshine aınalyp otyrǵan – munaı-hımııa salasy. Qazaqstan bul aǵymǵa jaı ún qosyp qana otyrǵan joq, naqty iske asyp jatqan jobalarymen, ósip jatqan kórsetkishterimen tolyqqandy qatysyp otyr. Buryn ekinshi qatarda turǵan sala – endi óz aldyna ornyqty, tehnologııalyq, ári syrtqy qubylýlarǵa tózimdi úlken baǵytqa aınaldy.