Zeınetke shyqsam da araldan ketpeımin - Qulalyda 29 jyldan beri turatyn meteorolog
AQTAÝ. KAZINFORM — Mańǵystaý oblysynda Kaspıı teńizindegi Qulaly aralynda ornalasqan gıdrometeorologııa stansasynda 29 jyldan beri úzdiksiz qyzmet etip kele jatqan maman bar. Ol — stantsııa bastyǵy Petr Lýpenkov. Kazinform tilshisi aralda jalǵyz turatyn meteorologpen suhbattasyp, jumysy men kúndelikti tirshiligi týraly surap bildi.
— Petr Ivanovıch, Qulaly aralyna qalaı keldińiz?
— Bishkek meteorologııalyq tehnıkalyq ýchılışesin radıst-meteorolog mamandyǵy boıynsha aıaqtadym. Qulaly aralyndaǵy stansaǵa 1994 jyly jumysqa keldim. Stansa bastyǵy qyzmetin atqaramyn. Qulaly aralyndaǵy gıdrometeorologııalyq teńiz stantsııasy Mańǵystaý oblysynyń meteorologııalyq baqylaý jelisiniń quramyna kiredi. Mundaǵy baqylaýlar 1936 jyldyń 20 shildesinde bastalǵan. Men sol jumysty jalǵastyryp kelemin.
— Qulaly aralynyń ereksheligi nede?
— Qulaly araly — Túpqaraǵan aýdany Baýtın eldimekeninen 60 shaqyrym jerde, teńiz ortasynda ornalasqan. Araldyń uzyndyǵy — 40 shaqyrym, eni — 3-4 shaqyrym. Munda mektep, dúken, medıtsınalyq pýnkt joq, kólik qatynamaıdy. Tek teńiz arqyly jetýge bolady. Sondyqtan stantsııa qoljetimsiz aımaqtar qataryna jatady.
Stansada turaqty ári úzdiksiz baqylaý júrgizý maqsatynda avtomatty meteorologııalyq stantsııa, qorshaǵan ortadaǵy qubylystar men protsesterdi úzdiksiz baqylaýǵa arnalǵan qural-jabdyqtar ornatylǵan. Elektrmen qamtamasyz etý úshin dızel generatory men kún paneli jumys isteıdi. Spýtnıktik baılanys pen ınternet qosylǵan. Spýtnıktik telefon da bar.
— Kúndelikti jumysyńyz qalaı ótedi?
— Qulaly stansasynda táýligine segiz ret aýa raıyna baqylaý jasalady. Temperatýra men aýa ylǵaldylyǵy, jel jyldamdyǵy men baǵyty, atmosferalyq qysym, bulttylyq jáne atmosferalyq qubylystar sııaqty meteorologııalyq derekter táýlik boıy baqylaýǵa alynyp, jiberilip otyrady.
Qaýipti jáne asa qaýipti meteorologııalyq qubylystarǵa da táýlik boıy baqylaý jasalady. Budan bólek, táýligine tórt ret gıdrologııalyq baqylaýlar — sý deńgeıi men temperatýrasy, tuzdalýy, tolqynnyń baǵyty men bıiktigi tirkeledi. Al, qysqy ýaqytta muzdyq qubylystarǵa monıtorıng jasalady.
Meteorologtar — tek baqylaýshylar. Sınoptık pen meteorolog jumysynyń aıyrmashylyǵy úlken, sebebi bizdiń jumysymyz aýa raıy qubylystaryn mınýt saıyn baqylap, jazyp otyrýdan turady. Mysaly: aýa temperatýrasy, jaýǵan qar, burshaq, jańbyr mólsheri jáne t. b.
Biz osynyń bárin tirkep, aqparatty jınap, oblystyq radıobaǵyttaý ortalyǵyna jiberemiz. Aıta keterlik jaıt: álemdegi búkil meteorologııa stansalary Grınvıch ýaqyty boıynsha dál bir ýaqytta derekter jınaıdy. Barlyq aqparat respýblıkalyq gıdrometeoortalyqqa túsken soń sınoptıkter atmosferalyq fronttardyń qozǵalysyna arnalǵan kartalardy jasap, taldaý júrgizedi.
— Kaspııdegi sý deńgeıiniń tómendeýi aralǵa áser etip jatyr ma?
— Teńiz aıtarlyqtaı taıyzdanyp ketti. Sý deńgeıi shamamen 3 metrge tústi. Sonyń nátıjesinde araldyń uzyndyǵy 35 shaqyrymnan 39 shaqyrymǵa deıin ulǵaıdy. Aralda jabaıy qabandar paıda bolǵan. Odan bólek, túlki, qasqyr, shıbóri men janattar mekendeıdi.
— Medıtsınalyq kómek qajet bolǵan jaǵdaıda ne isteısiz?
— Medıtsınalyq kómek qajet bolsa, tótenshe jaǵdaılar qyzmetine habarlasamyz. Biraq, ázirge ondaı jaǵdaılar bolǵan joq. Motorly qaıyǵym bar, sol qaıyqpen Baýtın aýylyna baryp, qajetti zattardy alamyn.
— Aralda osynsha jyl jalǵyz turǵan qıyn emes pe?
— Men óz jumysymdy óte jaqsy kóremin jáne eshbir basqa jumysqa almastyrmaımyn. Eń bastysy — munda aýa taza, keń tynystaısyń, kúnniń kez kelgen raıynda kóp ýaqyt dalada júremin. Men úshin jaman aýa raıy degen joq. Ár kúnim bir-birine múlde uqsamaıdy. Maýsymdar almasyp otyrady, solarmen birge únemi jańa nárse úırenýge týra keledi. Tabıǵatpen bite qaınasyp ómir súrip kelemin.
Bos ýaqyt joqtyń qasy, ár 3 saǵat saıyn baqylaý jasap, meteoquraldar kórsetkishterin tirkep, kodtap, jiberemin. Otyn jaryp, generatordy tekserip otyramyn. Jubaıym bar. Ol da menimen birge aralda jumys isteıdi. Eki qyzym jáne bes nemerem bar. Aral olardyń da ekinshi úıine aınalǵan.
Jyl boıy oblystyq fılıal tarapynan aýyz sý, qatty otyn, janar-jaǵarmaı, azyq-túlik, tósek-oryn, jıhaz, keńse jáne sharýashylyq zattarymen qamtamasyz etiledi. 2023 jyldan bastap Qazgıdromet basshylyǵy barlyq stantsııa qyzmetkerleriniń jalaqysyn 100 paıyzǵa kóterdi. Zeınetke shyǵýyma 3 jyl qaldy. Araldan ketýdi oılamaımyn. Jumysym janyma jaqyn.
Buǵan deıin Kaspıı teńiziniń aýmaǵy 36 myń sharshy shaqyrymǵa azaıǵanyn jazǵan bolatynbyz.
