Zerger Oralbek Bekqalı: Ár sándik buıymnyń bederindegi ulttyq belgilerdiń tereń maǵynasy bar
ÓSKEMEN. KAZINFORM — Shyǵys Qazaqstan oblysy Samar aýdanynda turatyn Oralbek Bekqalıdiń qolynan shyqqan bilezik, júzik, syrǵa syndy túrli zergerlik buıymdar kózdiń jaýyn alady. Bir ereksheligi, ol ár sándik buıymnyń bederin ulttyq belgilerin ózgertpeı jasap, qazaqtyń salty men mádenıetin dáriptep júr. Kazinform tilshisi qolónershini áńgimege tartyp kórdi.
— Qolónermen aınalysyp kele jatqanyńyzǵa qansha jyl boldy?
— 1988 jyly Qytaıdyń Altaı aımaǵynda dúnıe esigin ashtym. Elge 2007 jyly keldik. Jalpy ustalyq óner qanymyzda bar desem de bolady. Atam da, ákem de aýylda qara usta bolǵan. Búkil aýylǵa temirden attyń taǵa-shegesin, balta men pyshaq soǵyp beretin. Anam da ismer kisi. Aýyldyń tuskıiz ben syrmaǵy mindetti túrde onyń qolynan ótetin. Jas kelinderin jınap alyp, qoıdyń júnin tútip, kıiz basatyn. Qyz bala tárbıesin oımaq, ınemen ushtastyra bilgen anam oıýlarǵa qarap-aq kimniń kestesi ekenin birden tanyp qoıatyn-tuǵyn. Sóıtip, bala kúnnen qolónerge sýsyndap óstim.
Dese de meniń alǵashqy armanym — sýretshi bolý edi. Ókinishke qaraı, Temirbek Júrgenov atyndaǵy óner akademııasyna túse almaı qaldym. Keıin Almatydaǵy Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń kórkemsýret fakýltetine oqýǵa qabyldanyp, 4 jyldan soń dıplom aldym. Sol oqý ornynda alǵashqy eńbek jolym bastalyp, 1 jyl sýretshi boldym. 2015 jyly «Dıplommen aýylǵa» baǵdarlamasymen Samar aýylyndaǵy Jubandyq Bolǵanbaev atyndaǵy orta mektepke jumysqa ornalastym.
Ýnıversıtette oqyp júrgende Bolat Atamqulov degen ustazym baǵytymdy aıqyndady. Ol kisiniń qolynan shyqqan túrli týyndylardy kórgende qyzyǵa tústim. Meniń de qabiletimdi baıqap, jol nusqap, talaı dúnıeni úıretti. Dıplomdyq jumysymdy da zergerlik boıynsha qorǵadym. Sóıtip, ózim de áshekeıler jasaı bastadym. Sonda osy baǵytty tańdaǵanyma 11 jyl boldy.
— Eń alǵash ne jasap kórdińiz?
— Áýeli moıynǵa taǵatyn alqadan bastadym. Odan soń toptamaǵa kiristim. Toptamanyń ishinde alqa, júzik pen syrǵa bolady. Halyq ony syılyqqa jıi alady.
Moıyndaý kerek, basynda sándik buıymdardy jasaý ońaıǵa soqqan joq. Biraq eptilik pen nıet bolsa úırenip ketýge ábden bolady eken. Buıymdarymdy birinshi jaqyndaryma, týǵan-týysqandaryma syılyqqa berdim. Odan soń kórshi-qolań, dos-jaran, tamyr-tanystan tapsyrys túse bastady. Bári rızashylyqtaryn bildirip, oń baǵalaryn berdi. Osyny kórgende odan saıyn qulshyna kiristim. Keıinnen aýyldan asyp, aýdan turǵyndary da tapsyrys beretin boldy. Qazir tek Samar emes, Shyǵys Qazaqstannyń basqa aýdandarynan da habarlasyp, ónimderimdi satyp alyp jatady.
— Qazir qandaı ónimder jasaısyz?
— Túrtpe tehnologııasy arqyly alqa-monshaqtyń túr-túri men beldikter jasaımyn. Atap aıtar bolsaq, bilezik, qudaǵı júzik, tumar alqa, shashbaýlar, syrǵa, basqa da júzikter, men sholpy. Kóbinese qola, mys, kúmisterden oıamyn.
— Onyń ishindegi qaısysy suranysqa ıe?
— Kóbisi toptamaǵa tapsyrys beredi. Ásirese 8 naýryzda habarlasatyndar kúrt kóbeıe túsedi. Bul anańa, súıiktińe syılyq retinde bergenge taptyrmas dúnıe.
— Ónimderińizdi qalaı satasyz?
— Basynda halyqtyń men týraly sózi tarap, tek estigender kelip jatatyn. Sodan soń áleýmettik jelide paraqsha ashyp, sol arqyly da jumysymdy kórsetýge kóshtim. Ázirge dúkenim joq. Sátin salsa aldaǵy ýaqytta ashqym keledi.
— Qazaqstannyń basqa oblystarynan tapsyrys túse me?
— Iá. Astana, Almaty, Semeı qalalary men Soltústik óńirlerden tapsyrys beretinder bar. Olarǵa jetkizýshiler arqyly salyp jiberemin. Byltyr Astanada ótken Kóshpendiler oıyndaryna baryp, óz ónimderimdi saýdaǵa qoıdym. Sol kezde sheteldikterdiń de qyzyǵýshylyǵy joǵary boldy. Qudaǵı júzik pen ulttyq naqyshtaǵy syrǵany amerıkalyqtar satyp ta aldy.
— Ár sándik buıymnyń bederin ulttyq belgilerin ózgertpeı jasap, qazaqtyń salty men mádenıetin dáriptep júr ekensiz. Sol jaıly tereńirek aıtyp berseńiz.
— Qazaqtyń ár sándik buıymynyń bederindegi ulttyq belgilerdiń tereń maǵynasy bar. Máselen, qudaǵı júzikti — ertede qudaly bolǵan eki jaqtyń qudaǵılary taqqan eken. «Ul men qyzymdy teń kóremin» degen maǵynany bildiredi. Qyz balaǵa arnalǵan shashbaýlar bir jaǵynan sándik ról atqarsa, ekinshi jaǵynan qyzdyń denesin tik ustap júrýine arnalǵan. Tipti ertedegi qazaq qyzdarynyń sándik buıymdarynyń salmaǵynyń ózi 2-3 kelideı bolǵan desedi.
Eski úlgini ózgertpeı berýge tyrysamyn. Sebebi atam zamannan kele jatqan keıbir ulttyq belgilerdi ózgertýge bolmaıdy. Qazir otbasyly bolǵan áıelder qustumsyq júzik taǵyp júr. Buryn ol júzikti tek turmysqa shyqpaǵan jas qyzdar ǵana taqqan. Sebebi qustumsyq júzik — erkindiktiń, bostandyqtyń sımvoly. Turmystaǵy áıelder dóńgelek saqına taqqan. Ol otbasyly, basy bos emes degen maǵynany bildiredi. Burynǵynyń jigitteri qyzdy qolyndaǵy júzigine qarap ajyratsa kerek. Al qazir buǵan mán bermeımiz.
— Eń tez jáne eń uzaq jasalatyn sándik buıym qandaı?
— Jekelegen syrǵa, júzik tez jasalady. Kólemine de baılanysty. Al toptamalardy, beldikterdi daıyndaýǵa kóbirek ýaqyt ketedi.
— Otbasyńyz jaıly aıta ketseńiz?
— Áıelim Kámshatty ýnıversıtette jolyqtyrdym. Úsh qyzymyz bar. Ol da qolónershi, tiginshilikpen aınalysady. Olarǵa únemi túrli sándik buıymdar jasap bergendikten bolar zergerlikke qyzyǵady. Negizi qazaqta zerger qyzdar da kóp bolǵan. Bálkim keleshekte balalarym jolymdy qýamyn dese tek qýanamyn.
— Áńgimeńizge kóp rahmet!
Eske salsaq, osyǵan deıin Aıda Balaevanyń qolónershiler eń kóp shoǵyrlanǵan óńirlerdi ataǵany jaıly jazǵanbyz.