Zarema Shaýkenova: EAEO - daǵdarystan shyǵýdyń kilti
Onyń pikirinshe, bıyl EAEO-nyń jumys istegenine 7 jyl toldy, bul ıntegratsııanyń artyqshylyqtaryn, onyń negizgi ekonomıkalyq jáne áleýmettik nátıjelerin, sondaı-aq yntymaqtastyq pen ózara kooperatsııany tereńdetý jolynda bizdiń elderimiz kezdesetin kedergilerdi aıqyndaý úshin jetkilikti kezeń.
Joǵarǵy Eýrazııalyq ekonomıkalyq keńestiń qurmetti tóraǵasy N.Á. Nazarbaev búgingi sammıtte atap ótkendeı, EAEO birlesken kúsh-jigerdiń arqasynda qatysýshy-elderdiń ekonomıkalarynyń turaqtylyǵyn qamtamasyz etetin aýqymdy ıntegratsııalyq jobaǵa aınaldy.
Qazaqstannyń EAEO-ǵa tóraǵalyq etýi pandemııamen kúres jáne turaqsyz álemdik jaǵdaıdyń kúrdeli kezeńine týra keldi.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Q.K.Toqaevtyń tóraǵalyǵymen ótken Joǵary Eýrazııalyq ekonomıkalyq keńestiń (JEEK) onlaın-otyrysy barysynda qatysýshy-elderdiń basty nazary daǵdarys kezeńindegi ıntegratsııalyq ózara is-qımyl jáne turaqty damý traektorııasyn qalyptastyrý máselesine aýdaryldy.
Qazaqstan úshin EAEO naryǵy pandemııanyń zardaptaryna qaramastan, ekonomıka úshin mańyzdy bolyp qala beredi. 2015-2020 jyldardaǵy Qazaqstannyń EAEO elderine eksporty 25%-ǵa ósti: onyń ishinde Reseıge – 25%, Belarýsqa – 2 ese, Qyrǵyzstanǵa – 20%, Armenııaǵa – 6 ese ósti. EAEO elderine jetkiziletin qazaqstandyq ónimniń shamamen 60%-y shıkizattyq emes taýarlar bolyp tabylady.
EAEO seriktesterimen Qazaqstannyń birlesken kásipkerligi de joǵarǵy qarqynmen damyp keledi. 2015 jyldan beri EAEO múshe memleketterdiń qatysýymen Qazaqstandaǵy belsendi kásiporyndar sany 1,5 eseden astam ósim kórsetti.
Ulttyq statıstıka bıýrosynyń málimetterine sáıkes, 2021 jyldyń 1 qańtaryndaǵy jaǵdaı boıynsha respýblıkada EAEO kapıtalynyń qatysýymen 9 myńnan astam kompanııa bolsa, olardyń kópshiligi shaǵyn jáne orta bızneske tıesili.
Jyl ótken saıyn EAEO syrtqy seriktester úshin barynsha tartymdy bolyp keledi. EAEO aıasynda erkin saýda aımaqtary týraly qol qoıylǵan halyqaralyq kelisimder Qazaqstan men úshinshi elder arasyndaǵy ekonomıkalyq qatynastardyń jaqsarýyna jáne ishki eksporttyń ósýine yqpal etedi. Osylaısha, Vetnammen, Serbııamen, Iranmen jáne Sıngapýrmen birlesip qurylǵan erkin saýda aımaqtary quny 1 mıllıard AQSh dollarynan asatyn qazaqstandyq taýarlar kólemin keńeıtýge múmkindik berdi. Sonymen qatar, Izraıl, Egıpet jáne Úndistan ıntegratsııalyq odaqqa qyzyǵýshylyq tanytyp otyr.
Sondaı-aq, koronadaǵdarys ıntegratsııalyq birlestiktiń eń qıyn jerlerin aıqyndady, biraq, sonymen birge Odaq sheńberinde yntymaqtastyqtyń jańa múmkindikterin de ashty. Osylaısha, Memleket basshysy óz sózinde EAEO elderiniń ekonomıkalyq ózara is-qımylyna kedergi bolatyn óte ózekti másele – saýda kedergilerin joıý boıynsha jumysty jalǵastyrý qajettiligine nazar aýdardy. Mysaly, 2016 jyldan bastap EAEO ishki naryǵyndaǵy bar kedergilerdiń shamamen 80% joıyldy, al jańa shekteýlerdiń paıda bolýyna jol bermeý kún tártibinde ózekti bolyp qalady.
Sondaı-aq, daǵdarystan keıingi kezeńde álemdik qoǵamdastyq sheshýi qajet basym mindetterdiń biri – azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý bolmaq. Osy turǵydan alǵanda, Qazaqstan Prezıdentiniń biryńǵaı aýylsharýashylyq naryǵyn qurý, qosymsha quny qosylǵan ónim eksportyn arttyrý, sondaı-aq ǵylymı yntymaqtastyqty jandandyrý mańyzdylyǵy týraly usynysy ıntegratsııalyq odaq aldynda turǵan jańa mindetterge sáıkes beredi.
Sonymen, sammıtte qazaqstandyq tarap kótergen taǵy bir mańyzdy másele – ınfraqurylymdy damytý jáne tranzıttik áleýetti damytý qatysýshy-elderdiń óndiristik yntymaqtastyǵyn jedeldetýge múmkindik beredi.
«Osylaısha, EAEO búgingi tańda – zamanaýı jahandyq jáne aımaqtyq qıyndyqtarǵa nyq jáne senimdi tótep beretin qarqyndy damyp kele jatqan ıntegratsııalyq birlestik bolyp tabylady. Qatysýshy elderdiń birdeı aralasýy, egemendikke jáne ulttyq múddelerdi eskerýge negizdelgen ózara yntymaqtastyǵy pandemııanyń jaǵymsyz saldaryn jeńildetýdiń, EAEO ekonomıkasyn turaqty damytýdyń jáne azamattarymyzdyń ál-aýqatyn jaqsartýdyń tıimdi quraly bola alady»,-deıdi ınstıtýt dırktory.
