Zańsyz ıemdelgen aktıvterdi memleketke qaıtarý - Zań qalaı jumys isteıdi

ASTANA. QazAqparat - 12 shildede Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Zańsyz ıemdelgen aktıvterdi memleketke qaıtarý týraly» zańǵa qol qoıǵan edi. Qujat on kúnniń ishinde kúshine enedi. Aıta keterligi, Parlament qabyldaǵan zańǵa eshqandaı selkem bolmaýy úshin Prezıdent Konstıtýtsııalyq sotqa ótinish jasap, súzgiden taǵy bir ótkizgen. Osylaısha kópshiliktiń talaby men bılik tarmaqtarynyń maquldaýynan shyqqan zań jaqynda tolyq iske kirisedi. Zań qalaı jumys isteıdi? Kimderge qoldanylady? Osy jaǵyn saraptap qaraǵan edik.

Zań kimderge qoldanylady

Prezıdent keshe qol qoıǵan Zań normalaryna sáıkes, qaıtarý tetikteri iri sybaılas jemqorlyq sýbektilerine jáne ákimshilik-bılik resýrstary (baılanystary, yqpaly) bar adamdarmen sybaılas olıgopolııalyq toptarǵa qoldanylady.

Sonymen birge jaýapty memlekettik laýazymdy atqaratyn (atqarǵan) sýbektilerge, memlekettik zańdy tulǵalarǵa, kvazımemlekettik sektor sýbektilerine, sondaı-aq atalǵan tulǵalarmen affılırlengen sýbektilerge qoldanylady.

Zań erejelerin qoldaný úshin kórsetilgen krıterıılerge qosymsha tulǵalarda Zańda belgilengen shekti somadan – 13 mln AEK-ten asatyn (44 mlrd. 850 mln teńge nemese shamamen 100 mln AQSh dollary) aktıvteri bolýǵa tıis.

Bul degenińiz zań kúshine engennen bastap, eń aldymen shetelde ıeliginde 100 mln dollar shamasynda aktıvi barlar tekserile bastaıdy degen sóz.

Zań qalaı jumys isteıdi: májbúrli jáne erikti

Aktıvterdi qaıtarý jumystaryn arnaýly ýákiletti organ Bas prokýratýra vedomstvosy júzege asyrady. Ol memlekettik organdardyń aqparaty jáne zańnamada tyıym salynbaǵan basqa da kózder negizinde monıtorıng pen taldaý júrgizedi.

Sóıtip aktıvterdi zańsyz shyǵarý shemasyna qatysy bar tulǵalar toby, olarmen úlestes tulǵalar toby, aktıvterdiń jıyntyq mólsheri, aktıvterdi zańsyz ıemdenýdiń, olardy elden tys jerge shyǵarýdyń belgileri men mán-jaıy jáne ózge de málimetter aıqyndalatyn bolady.

Zańsyz ıemdelgen aktıvterdi qaıtarý erikti túrde nemese Respýblıkanyń, shet memleketterdiń sot aktileri nemese shet memleketterdiń quzyretti organdarynyń sheshimderi negizinde májbúrli túrde júzege asyrylady.

Májilis depýtaty Magerram Magerramovtiń aıtýynsha, Bas prokýratýranyń janynan zańsyz alynǵan múlikti izdestirý jáne rastaý mindeti júkteletin ýákiletti organ qurylady. Bul organ jyl saıyn zańsyz aktıvterdi ıelenýge qarsy is-qımyl boıynsha aqparat daıyndaıdy.

«Jalpy qujat boıynsha zańsyz aktıvterdi satyp alýdyń sebepteri men sharttaryna tosqaýyl qoıylady. Eki joly bar: májbúrli túrde jáne erikti. Óziniń zańsyz ıemdegenin túsingen adamdar, barlyǵyn memleketke, azamattarymyzdyń ıgiligine jumys isteýi úshin memleketke qaıtarady dep senemin», - dedi depýtat.

Eger azamat óz erkimen aktıvterin qaıtarýdan bas tartatyn bolsa, onda májbúrlep tárkileý tetigi qoldanylady. Bul máselemen de ýákiletti organ aınalysady.

Azamattyq tárkileý zańsyz alynǵan múlikti óndirip alý tártibin jeńildetpek

Májilis depýtatynyń aıtýynsha, zań jobasyndaǵy negizgi norma azamattyq tárkileý bolyp otyr. Azamattyq tárkileý qylmystyq tárkileýdi almastyrmaıdy, ekeýi qatar júredi.

«Azamattyq tárkileý qylmystyq nemese ákimshilik tárkileýdi almastyrmaıdy. Ol parallel jumys isteıdi, biraq ol tıimdirek. Búginde álemde azamattyq tárkileý quraly keńinen qoldanylady. AQSh, Germanııa sııaqty damyǵan elderde bar bul tetik. Bul zańsyz alynǵan aktıvterdi qaıtarýdy tıimdi etedi, óıtkeni munda kinásizdik prezýmptsııasy joq. Eger azamattyq tárkileýde adam Reesterge tússe, ol alynǵan múliktiń zańdy ekenin dáleldeýi kerek. Sondaı-aq azamattyq tárkileýde qandaı da bir merzim joq. Eger zańsyz aktıv ıelengen adamnyń sol aktıvteriniń bárin memleketke qaıtarýǵa aqyl-parasaty jetpese, qansha ýaqyt ótse de, zań ústemdigi júredi», - dep túsindirdi Magerram Magerramov.

Májilismenniń aıtýynsha, azamattyq tárkileý zańsyz alynǵan múlikti qaıtarý tártibin jeńildetedi.

«Sondyqtan bul óte mańyzdy. Bul engizilip jatqan negizgi ınstıtýt dep oılaımyn. Zań jobasy kúshine engen kezde bul zańnyń nátıjesin, tıimdiligin tez kóremiz, qaıtarylǵan múlikter elimizdiń ıgiligine jumys isteıdi dep senemiz. Aktıvterdi adal jolmen alǵandardyń qorqatyn eshteńesi joq. Aktıvke zańdy ıe bolǵandardy qorǵaıtyn mehanızm bar», - dep qosty ol.

Budan bólek Májilis depýtaty Erlan Saırov ta qujatta zańsyz satyp alynǵan aktıvterdi qaıtarýdyń naqty mehanızmi bar ekenin alǵa tartady.

«Eger memleket bul aktıvtiń zańsyz satyp alynǵanyn dáleldese, ony alyp qoıýǵa bolady. Sondyqtan bul zań turǵysynan óte mańyzdy. Naqty zańdyq mehanızm bar. Meniń oıymsha, bul zań qajet. Bul el halqynyń basym bóliginiń tilegi. Biz aımaqtarǵa barǵan kezimizde turǵyndar keıbir adamdardyń «kóleńkeli» jolmen tabylǵan aktıvteri bar ekenin, olardyń qashan qaıtarylatynyn surady. Bul qoǵamnyń áleýmettik jáne adamgershilik ádilettilikke qatysty týyndaǵan jappaı suraǵyna jaýap dep oılaımyn», - dedi halyq qalaýlysy.

Joǵaryda Májilis depýtattary atap ótkendeı, komıssııa adamdardy Reestrge engizse, ýákiletti organ olardy habardar etedi jáne osy sátten bastap tulǵalar aktıvterdi ıemdenýdiń zańdylyǵyn rastaı otyryp, aktıvter týraly deklaratsııany tapsyra alady.

Deklaratsııada sýbektiler zańdy tulǵanyń kiristerin, aktıvterin, jarǵylyq kapıtalyna qatysý úlesterin, Qazaqstandaǵy jáne sheteldegi qaryzdardy, aktıvterdiń shyǵý tegi týraly ózge de málimetterdi kórsetýge tıis.

Aktıvterdiń shetelde bolýy múmkin ekenin eskere otyryp, Zańda sottar sheshimderiniń oryndalýyn qamtamasyz etý, aqparat almasý jáne ózge de quqyqtyq ózara is-qımyldar úshin halyqaralyq quqyqtyq yntymaqtastyq tetikteri qarastyrylǵan.

Memleket paıdasyna túsken aktıvter Qarjy mınıstrligindegi qolma-qol aqshany baqylaý shoty sanalatyn Arnaýly memlekettik qorǵa beriledi. Qarajat Arnaýly memlekettik qordan áleýmettik, ekonomıkalyq jobalardy qarjylandyrýǵa jumsalady.

Mundaı zańdardy qoldanysqa engizý jónindegi jalpy talaptarǵa sáıkes, jarııalanǵannan keıin 60 kún ótken soń qoldanysqa engiziletin azamattardyń quqyqtary men mindetterine qatysty erejelerdi qospaǵanda, Zań jarııalanǵannan keıin 10 kún ótken soń qoldanysqa engiziledi.

Memleketke 760 mlrd teńge qarajat qaıtaryldy

12 mamyrda Ekonomıkalyq resýrstardyń zańsyz shoǵyrlanýyna qarsy kúres jónindegi vedomstvoaralyq komıssııanyń otyrysy ótken bolatyn. Jıynda Qazaqstannyń bas prokýrory Berik Asylov Qazaqstanǵa elden zańsyz shyǵarylǵan 760 mıllıard teńge qaıtarylǵanyn aıtty.

«Arnaıy zańnyń qabyldanýyn kútpeı-aq, birlesken kúsh-jigerdiń arqasynda 760 mıllıard teńgeniń aktıvterin elge qaıtarýǵa qol jetti. Qaıtarý sharalaryn komıssııanyń barlyq músheleri men tartylǵan memlekettik organdar júrgizip jatyr»,-dedi ol óz sózinde.

Jalpy sarapshylardyń aıtýynsha, bul zań elimizde áleýmettik ádilettilikti qurýdyń óte mańyzdy tetigi bolmaq.

Mysaly, Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń ózi elimizdegi 162 adamnyń eń baı adamdar sanatynda ekenin, ári Qazaqstannyń jalpy ishki óniminiń jartysynan astamyn ıelenetinin atap ótken edi.

Depýtat Erlan Saırovtyń sózinshe, «sondyqtan erte me, kesh pe, áleýmettik ádilettilik ornaýy kerek jáne bul zań zańsyz satyp alynǵan aktıvterdi birtindep evolıýtsııalyq qaıtarý mehanızmi bolmaq».

Dese de, zańnyń qanshalyqty ádil oryndalatyny ýaqyttyń enshisinde.