Vıdeo túsirýge tyıym salynǵan oryndar: Qazaqstan zańnamasy ne deıdi
ASTANA. KAZINFORM – Qazaqstanda qoǵamdyq oryndardyń kóbinde vıdeoǵa túsirýge ruqsat etilgen. Kóshede, dúkende, kólikte, tipti polıtsııa qyzmetkerimen sóıleskende de kamera qoldanýǵa tyıym salynbaıdy. Alaıda túsirilim jeke derekterge, jeke ómirge, medıtsınalyq qupııaǵa nemese rejımdik nysandarǵa qatysty bolsa, zań talaby basqasha. Kazinform zańnamanyń osy tustaryna sholý usynady.
Túsirýge tyıym joq, jarııalaýǵa shekteý bar
Kameraǵa túsirý talaptaryn bir aýyz sózben osylaı tujyrymdaýǵa bolady – túsirýge tyıym joq, jarııalaýǵa shekteý bar.
Konstıtýtsııanyń 20-baby sóz ben shyǵarmashylyq erkindigine kepildik beredi. Bul tarmaqty is júzinde adamnyń jeke maqsattary úshin foto jáne vıdeo jasaý quqyǵy retinde qarastyrýǵa da bolady. Sondyqtan kóshede, saýda ortalyǵynda, dámhanada nemese kez kelgen ózge qoǵamdyq orynda sýretke nemese vıdeoǵa túsirýge eshkim tyıym sala almaıdy.
Biraq bul ereje jeke menshik aýmaqta júrmeıdi. Eger bireýdiń úıine, jer telimine nemese jabyq keńistikke kirseńiz, ıesi túsirýge tyıym salynǵanyn aıtýǵa haqyly. Túsirýge bolmaıtynyn aldyn ala eskertken bolsa, kamerany qosýǵa haqyńyz joq. Al eskertý bolmaǵanyna qaramastan, kúzetshi nemese menshik ıesi kamerany tartyp alyp, túsirilgen sýreti óshirýge nemese jad kartasyn shyǵaryp alýǵa tyryssa, bul múlikke zańsyz qol suǵý bolyp sanalady.
Túsirýge tyıym joq degen uǵym ony jarııalaýǵa da tyıym joq degen sóz emes. Azamattyq kodekstiń 145-baby adamnyń beınesin onyń kelisiminsiz jarııalaýǵa tyıym salady. Biraq bul talap buqaralyq is-sharalardaǵy kadrlarǵa, qyzmettik mindetin atqaryp júrgen laýazymdy tulǵalarǵa nemese adam fotosýretti ınternetke ózi jarııalaǵan jaǵdaılarǵa júrmeıdi. Budan basqa jaǵdaıdyń bárinde ruqsatsyz jarııalaýdyń aqyry sotqa jáne moraldyq zııandy óteýge ákep soqtyrýy múmkin.
Sondaı-aq Qazaqstanda memlekettik qupııamen, arnaıy operatsııalarmen, ekstremızmdi, esirtkini, zorlyq-zombylyqty jáne pornografııany nasıhattaýmen baılanysty kontentke tolyq tyıym salynǵan.
Qarapaıym adam kamerany qaı jerde paıdalana alady?
Kóshede, saıabaqtarda, aýlalarda, kólikte jáne memlekettik mekemelerdiń mańynda kamera qoldanýǵa ruqsat etilgen. Arnaıy rejımmen jumys istemeıtin ǵımarattar men ashyq keńistikter de túsirilim tyıym salynǵan aýmaqqa jatpaıdy.
Dúkenderge, dámhanalarǵa, bankterge jáne saýda-oıyn-saýyq ortalyqtaryna qatysty bólek norma qoldanylady. «Tutynýshylardyń quqyqtaryn qorǵaý týraly» zań boıynsha, satýshylardyń foto nemese vıdeo túsirýge shekteý qoıýǵa haqy joq. ıAǵnı, kópshilik saýda oryndary men qyzmet kórsetý mekemelerindegi «Túsirýge tyıym salynady» degen jazýlardyń zańdyq kúshi joq. Qyzmetker óziniń júzin kórsetpeýdi suraı alady, biraq taýarlardy nemese ǵımarattyń ózin túsirýge tyıym sala almaıdy.
Polıtsııa qyzmetkerlerin túsirýge bola ma?
Іshki ister mınıstrligi polıtsııa áreketterin tirkeý zańdy ekenin birneshe ret rastaǵan. Qyzmetkerlerdiń ózderi de tósbelgi-kameramen jazba júrgizýge mindetti. Sondyqtan qarymta túsirilim – qalypty tájirıbe. Eń bastysy, sizdiń túsirý áreketińiz jalpy jumysqa kedergi keltirmeý kerek.
Degenmen tótenshe jaǵdaıda nemese terrorızmge qarsy operatsııa kezinde túsirilimge shekteý qoıylýy múmkin. Mundaı jaǵdaıda quzyrly organ ókiliniń kamerany óshirýdi talap etýi zańdy bolyp esepteledi. Tipti bas tartqan jaǵdaıda kúshpen toqtata alady.
Al zańǵa qaıshy áreket etip jatqan adamdy vıdeoǵa túsirýge tek ruqsat etilip qana qoımaıdy, keı jaǵdaılarda tipti qajet te. Zań azamattarǵa tóbeles, urlyq, kólik urlaý áreketin, jol qozǵalysy erejelerin buzý, laýazymdy tulǵalardyń dórekiligi, ókilettigin asyra paıdalaný sııaqty kez kelgen zańǵa qaıshy áreketterdi kameranyń kómegimen tirkeýge tyıym salmaıdy.
Mundaı kadrlardy jarııalaý úshin nemese quqyq qorǵaý organdaryna berý úshin quqyq buzýshynyń ruqsatyn alýdyń qajeti joq. Óıtkeni adam qoǵamdyq orynda zańsyz áreket jasap jatqan sátte jeke ómiriniń qorǵalýyna úmit arta almaıdy.
Neni túsirýge bolmaıdy?
Eń aldymen arnaıy rejımmen jumys isteıtin jáne strategııalyq nysandardy túsirýge bolmaıdy. Basqasha aıtsaq, memlekettik qupııa saqtaıtyn kez kelgen mekemeni túsirýge tyıym salynǵan. Áskerı bólimder, ІІM, UQK ǵımarattary osy tizimge jatady. Baılanysty qamtamasyz etetin jekelegen ınfraqurylym nysandary da strategııalyq obekt bolyp shyǵýy múmkin. Mundaı tyıym salynǵan oryndy anyqtaý qıyn emes. Ádette ondaı nysannyń kire berisinde shlagbaým, ótkizý beketi jáne túsirilimge tyıym salynǵany týraly belgiler bolady.
Ákimdik ǵımaratynda túsirýge bola ma degen suraqqa «má» nemese «joq» dep kesip aıtý múmkin emes. Ár memlekettik organnyń óz ishki reglamenti bar, ol belgili bir shekteýler engizýi múmkin. Rejımdik nysan bolmaǵanymen ǵımarat ákimshiligi qyzmettik qujattardyń bar ekenin, qupııa áńgimeniń jazylyp qalýy múmkin ekenin alǵa tartyp, túsirilimge tyıym salýy múmkin.
Sot jáne medıtsınalyq mekeme
Sot otyrysy ashyq ótip jatqan bolsa, ózińiz paıdalaný úshin ǵana sýdıanyń ruqsatynsyz aýdıojazba jasaýǵa tolyq quqyǵyńyz bar.
Al vıdeo túsirip, tikeleı efır ótkizý úshin sýdıanyń ruqsaty mindetti. Al sýdıa sheshim qabyldaý úshin mindetti túrde protseske qatysýshylardyń pikirin eskeredi. Osy talaptardy saqtamaı túsirilim jasadǵan jaǵdaıda sotty qurmettemeý faktisi boıynsha jaýapkershilikke tartylýyńyz múmkin. Onyń ústine mundaı jazbany dálel retinde paıdalanýǵa tyıym salynýy múmkin.
Aýrýhana men jedel járdem kólikterinde aýdıo, foto jáne vıdeotúsirilimge ruqsat bar. Biraq beınege túsken adamnyń kelisiminsiz jarııalaýǵa tyıym salynady. Munda taǵy birqatar nıýans bar. Dárigerlik qupııany umytpaý qajet. Naqtylap aıtsaq, naýqastyń dárigerge júginý faktisi, dıagnozy jáne densaýlyǵy týraly málimetter qupııa bolyp esepteledi jáne jarııalaýǵa tyıym salynǵan.
Osylaısha túsirilgen materıalda adamnyń júzimen qatar dıagnozy nemese em alý protsesiniń egjeı-tegjeıi kórinip tursa, mundaı materıaldy jarııalaýǵa bolmaıdy. Mysaly, qabyldaý bólimindegi janjaldy vıdeoǵa túsir alasyz. Biraq zembildegi naýqastyń jaqyndatyp túsirgen beıne, medıtsına qyzmetkerleriniń naýqastyń aýrýyn talqylap jatqan sátin jarııalaý dárigerlik qupııa men jeke derekter týraly zańdy buzý bolyp sanalady.
Al dárigerge ózińiz júgingen bolsańyz, qabyldaý protsesin tolyq jazyp alýǵa quqylysyz. Biraq dáriger sizden ózin túsirmeýdi suraýy múmkin ekenin eskerý kerek. Al dárigerdiń usynymdaryn ekinshi taraptyń kelisimin almaı-aq aýdıojazbaǵa alýǵa bolady. Óıtkeni usynymdar sizdiń densaýlyǵyńyz týraly bolyp jatyr.
Jeke keńistik
Sizdiń kameraǵa túsirip jatqanyńyzdy kórgen adam ádette aldymen sypaıy eskertý jasap, túsirmeýińizdi suraıdy. Bul kezde «Qaı zańnyń, qaı babyna» súıenip mundaı talap qoıyp turǵanyn suraýyńyz kerek.
«Túsirýge bolmaıdy dep turmyn ǵoı» degen ýájben ǵana toqtatqysy kelse, naqty zańnyń ataýyn, baryn suraýǵa haqyńyz bar. Óz qaýipsizdigińiz úshin árdaıym jáne barlyq jerde túsirilim jasaýǵa bolatynyn este saqtańyz. Alaıda ony jarııalaıtyn kezde zańnamadaǵy tyıymdardy zerdelep alý kerek.
Zań talaptaryn saqtamaı jarııalaý basyńyzdy daýǵa qaldyryp qana qoımaıdy. Kelisim almaı jarııalaǵanyńyz úshin moraldik shyǵyn ótep qalýyńyz múmkin.
Sot jarııalaǵan materıaldy óshirýge mindetteýi ábden múmkin. Al jarııalanǵan materıalda shaǵymdanýshynyń ar-namysyna tııý faktisi dáleldense, Qylmystyq kodekstiń 147-baby boıynsha, jeke ómirge qol suqqanyńyz úshin 3000 aılyq eseptik kórsetkishke deıin (2025 jyly 11 796 000 teńge) aıyppul tóleısiz nemese bas bostandyǵyńyz 2 jylǵa deıin shektelýi múmkin.
Buǵan deıin áleýmettik jelide Shymkent qalasyndaǵy kóshelerdiń birinde taqyr jerdiń ústine asfalt tóselip jatqan vıdeo taraǵan bolatyn.