Úıdi paıdalanýǵa berý merzimi uzap ketse ne isteý kerek

ASTANA. KAZINFORM - Eger Siz jańa salynyp jatqan úıge qarjy salyp, al úıdiń qurylysy uzap ketse nemese úıde paıdalanýǵa berý merzimi shegerile berse ne isteý kerek? Jalpy, bul baǵytta azamattardyń qandaı quqyqtary bar, alǵashqy qadamdy neden bastaý kerek, degen másele tóńireginde Kazinform tilshisi jaýap izdep kórdi.

Kóptegen qazaqstandyqtar úshin páter satyp alý – ómirindegi mańyzdy sheshimderdiń biri. Alaıda jańa turǵyn úıdi tapsyrý merzimi keıde ýaqytynan keshigip nemese keıinge shegerilip jatady. 2025 jyldyń jazynan bastap elimizde úlestik qurylysty retteıtin jańa erejeler kúshine endi. Olar úleskerlerdiń quqyqtaryn qorǵaý tetikterin kúsheıtip, qurylys kompanııalaryna baqylaýdy qataıtty, dep habarlady ShQO memlekettik arhıtektýralyq-qurylys baqylaý basqarmasy.

Zań bárin retteıdi

Zańǵa sáıkes, qurylys kompanııasy úleskerlerdiń qarjysyn úsh jaǵdaıda ǵana tarta alady:

Biryńǵaı operatordyń kepildigi bolǵanda;

Ekinshi deńgeıli banktiń qoldaýymen;

Úıdiń qańqasy turǵyzylǵannan keıin.

30 tamyzdan bastap barlyq kelisimder tek úlestik qatysý sharty (DDÝ) arqyly jasalyp, Biryńǵaı júıede tirkelýi tıis. Barlyq «rezerv», «ınvestıtsııalyq», «aldyn ala» kelisimder men bron qujattary zańsyz dep tanyldy.

-Barlyq ruqsat berýshi qujattar tekserýge qoljetimdi bolýy kerek. Úleskerler úshin ózderiniń júıede tirkelgen úlestik qatysý týraly kelisimge qol qoıyp jatqanyn bilý mańyzdy. Zań buzylǵan jaǵdaıda sotqa nemese ekonomıkalyq tergeý departamentine shaǵymdaný kerek, - dedi ShQO memlekettik sáýlet-qurylys baqylaý basqarmasynń ókilderi.

Merzim: endi tek 5 aıǵa deıin

Buryn qurylys kompanııalary úıdi tapsyrýdy úsh aı saıyn úsh retten bir jylǵa deıin shegere alatyn bolsa, jańa erejege sáıkes merzim 5 aıdan aspaýy kerek. Barlyq ózgerister júıege engiziledi, al merdigerler aı saıyn qurylys barysy týraly ákimdikter men Biryńǵaı operatorǵa esep beredi.

- Bul úleskerlerdiń sheksiz kúte bermeýi jasalǵan nárse. Kez kelgen jaǵdaıda merzim 5 aıdan assa, ol zań buzý bolyp sanalady. Shegerilgen árbir merzim júıede tirkeledi, esepter ákimdiktiń Biryńǵaı operatoryna joldanyp otyrady,-dedi turǵyn úı qurylysy boıynsha zańger Aslan Aıtbaev.

Tólem: tek qolma-qol aqshasyz

Osyǵan deıin úleskerler qolma-qol aqsha tóleıtin, endi olaı bolmaıdy.

2025 jyldan bastap qurylys kompanııalarynyń úleskerlerden qolma-qol aqsha talap etýge quqyǵy joq.

2026 jyldan bastap bankter tirkelmegen úlestik qatysý týraly kelisim boıynsha birde-bir tólem júrgizbeıdi.

Bul úleskerlerdiń aqshasynyń zańdy túrde qorǵalýyn qamtamasyz etedi.

- Bul tártip úleskerdi «aldymen aqsha – sodan soń kelisim» shemasynan qorǵaıdy. Tek úlestik qatysý týraly kelisim rásimdelgennen keıin ǵana bank tólem jasaıdy. Satyp alýshyda sotta dáleldeý úshin tólem túbirtegi qalady,- dedi Aıtbaev.

Jarnama baqylaýda

Jańa turǵyn úı keshenderin jarnamalaý úshin ruqsat nemese kepildik qujaty qajet. Eger habarlandyrýda ruqsat nómiri men merdiger týraly derek kórsetilmese, ol zańsyz dep sanalady.

Qurylys toqtaǵan jaǵdaıda

Qurylysshyǵa jańadan qarjy tartýǵa tyıym salynady;

Biryńǵaı operatordyń kepildigi bolǵan jaǵdaıda ol nysandy salyp bitiredi nemese úleskerlerdiń qarjysyn qaıtarady;

Joba resmı túrde «toqtap qaldy» dep tanylsa, qarjyny qaıtarý mehanızmi iske qosylady.

Túzetýler tek kópqabatty úılerge ǵana qatysty emes. Úıler sany 50-den asatyn tanhaýs, kottedj qalashyqtary da týra osyndaı tártippen jaýap beredi. Tanhaýsty satyp alýshy da osylaı qorǵalady, ıaǵnı kelisim tirkelip, aqsha tek bank arqyly júredi, qurylys ákimdiktiń baqylaýynda bolady.

Bankter — qosymsha súzgi sııaqty

Endi ıpoteka tek zańdy nysandarǵa ǵana qoljetimdi. Bankterge ruqsatsyz nemese kepildigi joq jobalarǵa nesıe berýge tyıym salyndy. Sarapshylardyń aıtýynsha, bul satyp alýshylar úshin qosymsha qorǵaý tetigi sanalady: eger bank turǵyn úıdi qarjylandyrýǵa daıyn bolsa, onda joba tekserýden ótken degen sóz.

Jańa erejeler kezeń-kezeńimen engizilip jatyr:

· 2025 jylǵy 12 shilde — alǵashqy túzetýler: «kóleńkeli shemalardy» shekteý bastaldy;

· 2025 jylǵy 30 tamyz — ekinshi kezeń: tek úlestik qatysý sharty (DDÝ), jarnama baqylaýda, ákimdikterdiń róli kúsheıdi;

· 2026 jylǵy 1 qańtar — úshinshi kezeń: tolyq qolma-qol aqshasyz esepke kóshý, bankter júıege qosylady, tirkelmegen kelisimder jaramsyz dep tanylady.

Zańgerler keńesi

ShQO memlekettik arhıtektýralyq-qurylys baqylaý basqarmasynyń málimetinshe, úleskerlerdiń quqyqtaryn qorǵaýǵa arnalǵan birqatar tetik bar.

Úıdi tapsyrý merzimi shegerilse:

merzimniń júıede tirkelgenin tekserý qajet;

qurylysshydan jańa kesteni talap etýge bolady;

eger keshigý 5 aıdan assa — sotqa júginip, ótemaqy ne kelisimdi buzýdy talap etýge bolady.

Qolma-qol aqsha bergen jaǵdaıda:

túbirtek pen qolhattardy saqtaý kerek;

bul — zańbuzýshylyq, sondyqtan ETD-ne habarlasý qajet;

sot arqyly qarajatty qaıtarýdy talap etýge bolady.

Jarnamadan keıin qujatsyz jobaǵa aqsha salynsa:

jarnamany foto nemese skrınshotpen bekitý qajet;

memlekettik qurylys baqylaýyna shaǵymdanýǵa bolady;

sotta qarajatty qaıtarýdy talap etýge múmkindik bar.

Páterdiń aýdany az shyqsa:

qabyldaý aktisin rásimdeý;

jetpeıtin sharshy metrlerdi baǵalatý;

qurylysshyǵa talap qoıý, bas tartqan jaǵdaıda sotqa júginý.

Qurylys toqtap, kompanııa joǵalsa:

júıeden operator kepildiginiń bar-joǵyn tekserý;

kepildik bolsa — operator nysandy aıaqtaıdy nemese qarajatty qaıtarady;

kepildik bolmasa — dolşıkter birigip, ujymdyq talap aryz berýi tıis.

— Búginde úleskerdi zań qorǵaıdy. Eń bastysy — kútip otyra bermeı áreket etý. Kelisimdi tekserińiz, barlyq zaibuzýshylyqtardy tirkep, qajet jaǵdaıda sotqa nemese ekonomıkalyq tergeý departamentine júginý qajet, — dep qorytyndylady basqarmada.

Sarapshylardyń aıtýynsha, 2025 jylǵy túzetýler úlestik qurylys naryǵyn ashyq etip, úleskerlerdiń quqyqtaryn qorǵaýdy kúsheıtti. Endi árbir azamat óz qarajatyn qorǵap, qurylysshylardan mindettemelerin oryndaýdy talap ete alady.

Osyǵan deıin turǵyn úı qurylysyna úlestik qatysý týraly zańnamaǵa ózgertýler engiziletini týraly habarladyq.