Uly Otan soǵysyndaǵy qazaqstandyqtardyń tarıhı 65 sáti: Soǵysta senen bul jerde qansha ýaqyt boldyń dep suramaıdy: qas-qaǵym sát sen úshin sońǵy bolýy múmkin - Berlın operatsııasyna qatysýshy Qasen Karıev
Ultshyldardy kóp adam shyǵynynsyz toqtatý múmkin emes bolatyn degendi aıtady: soǵys barysynda 20 mıllıonnan astam (keıbir derekterde 27 mıllıon) keńes jaýyngerleri men beıbit turǵyndar qaza taýyp, Germanııa maıdan dalasynda 10 mıllıonǵa jýyq otandastarynan aıyryldy. Sol bir oqıǵalarǵa qatysýshylar búginde dańqty soǵys kúnderin jan dúnıesinde qýanyshpen ári qaıǵyra eske alady.
Jyl ótken saıyn surapyl soǵysqa qatysýshylardyń sany sıreı túsýde. Olar týraly kóp jazyldy, birneshe júzdegen myń ret áńgimelendi, biraq buny barlyǵy da olardyń jeńisterine taǵzym etetin urpaqtyń qolynan keler jaqsylyǵynyń bir bóligi ǵana.
90 jyldyq beleske shyqqaly otyrǵan «QazAqparat» AQ-nyń jańa jobasy aıasynda Uly Jeńistiń 65 jyldyǵyna arnalǵan «Uly Otan soǵysyndaǵy qazaqstandyqtardyń tarıhı 65 sáti» aıdarynda sizderdiń nazarlaryńyzǵa 1945 jylǵy Berlın operatsııasyna qatysýshy ardager Qasen Karıev jaıyndaǵy áńgimeni usynady.
Onyń áskerı joly búkil ómirine jalǵasty, onyń jasaǵan erlikteri maıdan dalasynda qaldy. Taıaýda ol 84 jasqa keldi. Sol bir zulmat jyldardyń zardaby qazirgi ýaqytta densaýlyǵyna áser etýde. Qasen atanyń qulaǵy aýyrlaǵan, al júrgende aqsańdaı basady. «Mamyrdyń 9-y bizdiń árqaısymyz úshin jan dúnıemizdiń merekesi. Óıtkeni osy kúni biz maıdandastarymyzben júzdesip, soǵysty, maıdan dalasynda sheıit bolǵan dostarymyzdy eske alamyz. Men soǵys ýaqytynda jaýdyń qanshama tankisin nemese soldatyn jer jastandyrdym dep maqtana almaımyn, halyq aldynda asyra maqtaný kúná. Maıdan dalasynda eshkim de qansha jaýdy óltirgenin sanap otyrǵan joq, eń bastysy tiri qalý, jeńý jáne aman-esen úıge oralý boldy. Bizdiń erlikterimiz jaıynda qoıyn dápterlerine jazbalar túsirip otyrǵan komandırler ǵana biletin, biraq olar da adam balasy, olardyń kópshiligi jaý oǵynan qaza taýyp, málimetter joǵaldy. Al bir soldattyń medali kóp, demek ol basqadan jaqsy soǵysty dep aıtýǵa eshkimniń batyly barmaıdy, jeńis bireý, ortaq», deıdi ardager.
Qasen ata soǵysta óziniń maıdanger joldastarynyń, jerlesteriniń teń jarymynan aıyrylǵanyn tilge tıek etti. Olardyń kóshiliginiń jasy 19-da bolatyn. «Meniń joldastarymnyń basym bóligi aqmolalyqtar men qaraǵandylyqtar bolatyn, olar elge oralmady. Tiri qalǵandarymen soǵystan keıin de uzaq ýaqyt boıy hat alysyp turdyq, al olardyń ekeýimen áli kúnge deıin telefon arqyly habarlasyp turamyz», deıdi maıdanger.
Ardager Qasen Karıev qatysqan 1945 jylǵy mamyrdaǵy Berlın operatsııasyna 2,5 mıllıonnan astam jaýyngerler men ofıtserler, 6000 tank pen qozǵalmaly qarý-jaraq, 7500 ushaq jumyldyryldy. Resmı derekterge sáıkes, Qyzyl Armııa bir táýlikte 15 myńnan astam jaýyngeri men ofıtserlerinen aıyrylǵan. Tiri qalý múmkindigi tómen sol bir urystarda bizdiń batyrymyzdyń jol bolyp, esh jaraqatsyz aman qalyp, ondaǵan jaýdyń kózin joıdy.
«Soǵysta eń bastysy joldasyńmen ıyqtasa, bir-birińdi qorǵaı júrip sasqalaqtamaýyń qajet. Stalınniń buıryǵymen okopty eki adam birlesip qazdy, bul qaýipsizdik jáne soǵys tártibin qalyptasyrý maqsatynda jasaldy. Sol ýaqytta men jetkizýshi bolatynmyn, joldasym pozıtsııa tańdaǵannan keıin men eńbektep qasyna baratynmyn. Bas kóterý múmkin emes, tóbeńnen ondaǵan oqtar ushyp jatatyn. Bir ǵana «Degtıarev» pýlemetiniń oqsyz salmaǵy shamamen 16, al «Sımonov» 24 keli bolatyn, sonymen qatar granatań jáne basqa da soǵysqa qajetti qural-jabdyqtaryń bar. Sondyqtan birimizdiń sońymyzdan ekinshimiz, bireýi alǵa umtylǵanda ekinshisi sońynan eńbekteıtin. Buıryqtyń aty buıryq: oryndamasań tý syrtyńnan atady, alǵa júrseń nemister tynysh tynys alýǵa múmkindik bermeıdi», dep jymııa eske alady Qasen ata.
«Birde bir joldasymmen kezdestim, ol bir ǵana urysqa, shamamen 1 saǵat qana qatysty, al onyń zardabyn jyldar boıy kórip keledi. Soǵys barysynda óte aýyr jaraqat alyp, Shý áskerı gospıtalinde 4 jyl boıy emdeldi. Soǵysta senen bul jerde qansha ýaqyt boldyń dep suramaıdy: qas-qaǵym sát sen úshin sońǵy bolýy múmkin. Shynymen de soǵysqa bastan aıaq qatysqanymen birde-bir ret jaraqat almaǵandar da boldy, múmkin erekshe perishteleri qoldaǵan shyǵar», deıdi ardager.
Qazirgi kúni biraz jasqa kelgenine qaramastan soǵys ardageri bolashaqqa zor senimmen qaraıdy. Onyń kıteli nagradalarmen medaldarǵa toly, oǵan taǵdyr 1945 jyly Berlınde Jeńisti qarsy alýǵa jazdy. «Ardagerler az qaldy, jyl saıyn bireýleri kóz jumýda. Taıaýda bizder o dúnıelik bolamyz, alaıda urpaǵymyz bizdi esine alyp, atalary men ákelerin maqtan tutady dep oılaımyn», deıdi Qasen ata.
Ýaqyt óte kele adamdardyń jadynan óship, muraǵattardyń qundy materıaldary bolyp qalatyn oqıǵalar da bolady. Biraq keıbir oqıǵalardyń mańyzy ýaqyt óte kele óshpeı, kerisinshe erekshe mańyzǵa ıe bolatyndyǵy da kezdesedi. Sol bir surapyl soǵysty esine túsirip áńgimelegen qarttyń sózderi tarıhtyń taǵdyrly sátterindegi, Uly Otan soǵysyndaǵy keńes halqynyń jeńisin osyndaı oqıǵalardyń qataryna jatqyzýǵa bolady degen qorytyndyǵa jeteleıdi.
