Ulybrıtanııadaǵy saılaý: konservatorlar jeńiske jetse, jastardy áskerge shaqyrmaq
ULYBRITANIıA. KAZINFORM – Ulybrıtanııada parlament depýtattaryn saılaǵaly jatyr. Saılaýaldy naýqan kezinde premer-mınıstr bılik partııasy jeńiske jetken jaǵdaıda mindetti merzimdi áskerı shaqyrýdy qaıtaramyn dep ýáde berdi. Úkimet basshysynyń aıtýynsha, mundaı sheshim halyqaralyq deńgeıde beleń alǵan qaýipterdiń kúsheıýimen baılanysty. Biraq jastar áskerge barǵysy kelmeıdi. Tipti, balama retinde usynylǵan volonterlik qyzmetpen de aınalysqysy joq, dep habarlaıdy Kazinform-nyń Tumandy Albıondaǵy tilshisi.
Báseke bastalǵaly beri saıasatkerler ýádelerin úıip-tógip jatyr. Konservatorlar 18 jasqa tolǵandar úshin jalpy áskerı qyzmetti qaıtarýdy usyndy. Resmı túrde 1963 jyldan beri Ulybrıtanııada bul úrdis toqtatylǵan. Sýnak álemdegi sońǵy oqıǵalar osy tájirıbege qaıta oralýǵa májbúrlep otyr dep sanaıdy. Jańa bastama áskerge tolyqqandy shaqyrý degendi bildirmeıdi – Qarýly kúshter qataryna tek qıyn synaqtardan ótkender ǵana qabyldanady.
– Bizdiń demokratııalyq qundylyqtarymyzǵa qaýip tónip turǵanyna kúmán joq. Sondyqtan jastardy 12 aı boıy ultqa qyzmet etýge shaqyrǵymyz keledi. Nemese olar demalys kúnderi aıyna bir ret álsizderge azyq-túlik jetkizetin, izdeý-qutqarý jumystaryna qatysatyn eriktiler qataryna qosyla alady. Osylaısha óskeleń urpaq qundy daǵdylardy boıyna sińirip, elimizdi qaýipsiz ete túsedi, - deıdi Ulybrıtanııanyń premer-mınıstri Rıshı Sýnak.
Biraq bul jospardyń bıýdjetke salmaq salatyn túri bar. Jyl saıyn eki jarym mıllıard fýnt kóleminde qarajat qajet etpek. Budan bólek talaptarǵa jaýap beretin ınfraqurylym qurý kerek. Rıshı Sýnak osylaısha qarsylas Reformalar partııasynyń saılaýshylaryn óz jaǵyna tartýǵa tyrysyp baǵýda. Óıtkeni reformatorlar qatarynda dál osy ıdeıanyń jaqtaýshylary kóp. Sýnaktyń basty opponenti - Leıborıster partııasynyń kóshbasshysy, óz kezeginde, daýys berýdiń eń tómengi jasyn 18-den 16-ǵa deıin azaıtýdy usyndy. Al Torılerdiń bastamasyn sandyraqqa balady.
– Bul jospar mıllıardtaǵan shyǵynǵa batyrýy múmkin. Torıler qarýly kúshterdi qarjylandyrýdy Napoleon zamanynan beri bolmaǵan eń tómengi deńgeıge túsirgendikten osyndaı qadamǵa baryp otyr. Ulybrıtanııa 14 jylǵa sozylǵan beıbereketsizdikti toqtatýdy josparlamaıtyn taıaz oıly konservatorlardan jalyqty. Eldi qaıta qalpyna keltirýge tek Leıborıster kómektesedi, - deıdi Leıborıster partııasynyń kóshbasshysy Kır Starmer.
«Jankeshti», «essiz», «ebedeısiz» – brıtan basylymdary Rıshı Sýnaktyń jalpyǵa birdeı áskerı mindet engizý josparyn osylaı sıpattady. Qarajattyń, ınfraqurylymnyń jáne mamandardyń jetispeýshiligi bylaı tursyn, jastardyń áskerı qyzmet etýge degen qulshynysy joq. Tipti, demalys kúnderinde de. Zertteýlerge sáıkes konservatorlar leıborısterden artta keledi. Jańa saýalnama eki partııa arasyndaǵy alshaqtyq 30 paıyzǵa jýyqtaǵanyn kórsetedi.
– Meniń oıymsha, leıborıster jeńiske jetedi. Óıtkeni halyqtyń Torılerden qutylǵysy kelip júr. Eń ókinishtisi, el azyp-tozdy, ulttyq densaýlyq saqtaý qyzmeti qajydy. Mundaı deńgeıge túsip ketý úshin jyldar qajet boldy. Odan shyǵý úshin de endi biraz ýaqyt kerek, - deıdi kóshe júrginshileriniń biri.
Taǵy bir London turǵyny tarıhı turǵydan alyp qaraǵanda Torılerge daýys berip kelgenin, burynǵy saıası kózqarasymnan alystaǵanyn, óıtkeni partııalardyń eshqaısysyna senbeıtinin aıtady.
Sýnak eldegi ınflıatsııa deńgeıi 2%-ǵa deıin tómendegenin aıtyp, súıinshi surap júr. Biraq saılaýshylar qymbatshylyq qaltamyzdy áli de qaǵyp jatyr dep shaǵymdanady – 2-3 jyl burynǵy baǵalar budan arzan edi deıdi olar. Konservatorlar bılikte uzaq otyryp, biraz bylyqqa batty. Pandemııa kezinde burynǵy premer-mınıstr Borıs Djonson saýyq keshin uıymdastyryp, halyqtyń ashýyn týǵyzdy. Odan keıin el basqarǵan Lız Trass shaǵyn bıýdjetimen áp-sátte el ekonomıkasyn quldyratyp tastady. Bosqyndardy Rýandaǵa jiberip, La-Manshty qaıyqpen júzip ótetinderge tosqaýyl qoıamyn degen qazirgi úkimet basshysyna da senim joq.
– Premer ne aıtsa da ekonomıka áli álsiz. Ósý qarqyny óte baıaý. Inflıatsııa mardymsyz deńgeıde tómendedi. Memlekettik qyzmetterdiń háli múshkil, ásirese Ulttyq densaýlyq saqtaý qyzmeti. Sýnakty bilikti ári myqty saıasatker dep jurt sanamaıdy. Kóshi-qon máselesine kelgende de konservatorlarǵa senbeıdi. Partııa ishinara bólingen degen uǵym qalyptasyp otyr, - deıdi Patshaıym ýnıversıtetiniń professory Tım Beıl.
Ulybrıtanııa parlamenti Lordtar jáne Qaýymdar palatasynan turady. Ekinshisiniń róli mańyzdyraq bolǵanymen, ony tómengi palata dep ataıdy. 4-shi shildede saılaýshylar zań shyǵarýshy organnyń barlyq 65 múshesin 5 jyldyq merzimge saılaıdy. Kópshilik daýys jınaǵan partııa Qaýymdar palatasyndaǵy oryndardyń basym bóligin alady nemese koalıtsııa qurǵan partııamen birlese otyryp, kelesi úkimetti qurady. Al onyń kóshbasshysy premer-mınıstr bolady.
