Úlesker bolý táýekeli azaıyp, úlesker tartý talaby kúsheıdi – jańa zań
ASTANA. KAZINFORM – 31 tamyzda elimizde turǵyn úı qurylysyna úleskerlik qatysýǵa qatysty jańa zań kúshine endi. Bul normalar turǵyn úı naryǵyna jáne qurylys salasyna qalaı áser etedi? Páter baǵasyna yqpalyn tıgize me? Buryn qoldanysta bolǵan qandaı kelisim túrlerine tyıym salyndy? Ony buzǵandarǵa qandaı jaza belgilendi? Kazınform agenttigi osy saýaldarǵa jaýap izdep kórdi.
30 maýsymda Memleket basshysy «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine turǵyn úı qurylysyna úlestik qatysý, avtomobıl joldary jáne múgedektigi bar adamdardy tasymaldaý jónindegi qyzmetterdi kórsetý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańǵa qol qoıdy.
Túzetýlerdiń birinshi blogy úlestik qurylys protsesteriniń zańdylyǵy men ashyqtyǵyn qamtamasyz etýge, úleskerlerdiń quqyqtary men zańdy múddelerin qorǵaýǵa baǵyttalǵan. Zań Azamattyq, Qylmystyq, Qylmystyq-protsestik, Azamattyq protsestik jáne Áleýmettik kodeksterge, sondaı-aq 14 zańǵa túzetýler engizdi.
Qandaı tyıymdar engizildi?
Jańa zań turǵyn úı salasyna qatysty engizgen eń negizgi 2 ózgeris bar:
- «Qazaqstan turǵyn úı kompanııasy» AQ (Biryńǵaı operator – red.) kepildigi nemese jergilikti atqarýshy organnyń (ákimdik – red.) ruqsaty joq qurylys kompanııasyna úlesker qarjysyn tartýǵa tyıym salyndy.
- Budan bylaı úlesker qolma-qol aqshaǵa páter satyp ala almaıdy, qarjy qurylys kompanııasyna tek ekinshi deńgeıli bankter arqyly aýdarylady.
Zańger Arjan Sadýaqastyń pikirinshe, birinshi ózgeris turǵyn úı baǵasyna azdap áser ete otyryp, qurylys naryǵyn «tazalaıdy».
— Qysqa merzimde baǵanyń ósýi ne usynystyń azaıýy múmkin. Sebebi birqatar usaq kompanııalar qolma-qol aqshasyz jumys isteı almaıdy, osydan baryp baǵa ósetin shyǵar. Endi uzaq merzimmen alatyn bolsaq, naryq usaq, qarjylyq máselesi bar kompanııalardan tazarady. Tek qarjylyq turǵyda turaqty ári senimdi kompanııalar qalady. Ol tutynýshynyń sapaly ári zańdyq turǵydan qorǵalǵan úıge qol jetkizýine jol ashady, – deıdi ol.
Al qolma-qol aqshaǵa páter satyp alýǵa salynǵan tyıym aqshany jylystatý jolyn tejep, zańsyz jolmen tabylǵan qarjynyń turǵyn úı naryǵyna «aǵynyn» toqtatady.
— Bul ózgerister el azamattarynyń qarjysyn qorǵaý úshin jasalǵan. Buryn kóptegen qurylys kompanııalary páterdi qolma-qol aqshaǵa satamyz dep, aldyn ala qarajatty jınap alady da, keıin úıdi salmaı qoıady. Ondaıdy kóbinese úlesker tartýǵa ruqsaty joq kompanııalar jasaıdy. Odan bólek, zańsyz aqshanyń izin jasyrý degen bar. Keıbir azamattar jemqorlyq ne qylmystyq jolmen tabylǵan qarjyny zańdastyrý maqsatynda páter satyp alady. Ol kezde qurylys kompanııasy bul aqsha qaıdan paıda boldy dep suramaıdy. Al eger páter bank arqyly alynsa, ol jerde qarjy monıtorıngisinen ótedi. Kerek bolǵan jaǵdaıda bul aqshany qaıdan taptyńyz degen suraq qoıylady. Osy turǵydan alǵanda bul normany sybaılas jemqorlyqqa da qarsy qural dep qabyldaýǵa bolady, – deıdi zańger.
Sondaı-aq Arjan Sadýaqas qolma-qol aqshaǵa páter satyp alý ártúrli alaıaqtyqqa da alyp keletin operatsııa ekenin eske saldy. Sonda páterdiń qarjysyn tek bank arqyly aýdarý birinshi sybaılas jemqorlyqtyń aldyn alsa, ekinshiden alaıaqtarǵa urynyp qalýdan da qorǵaıtyn tásil deýge bolady.
QTK kepildigi — úlesker qarjysyn qorǵaý kepili
QR ÓQM Qurylys jáne turǵyn úı kommýnaldyq sharýashylyq isteri komıteti tóraǵasy Baqytjan Júnisbekov qurylys kompanııalarynyń «Qazaqstan turǵyn úı kompanııasy» AQ kepildigin alýy páter satyp alýshylardyń quqyǵyn qorǵaý mehanızmin aıtarlyqtaı nyǵaıtatynyn aıtty.
— Qurylys salýshy men ýákiletti kompanııa kepildik alý úshin «Qazaqstan turǵyn úı kompanııasy» AQ-ǵa (QTK) júginip, jobanyń zańdyq tazalyǵyn, ekonomıkalyq oryndylyǵyn jáne taraptardyń qarjylyq turaqtylyǵyn rastaıtyn qajetti qujattar paketin usynady. QTK jobaǵa keshendi baǵalaý júrgizedi, oǵan tehnıkalyq-ekonomıkalyq, qarjylyq jáne zańdyq saraptama, sondaı-aq táýekelder men qarjylandyrý qurylymyn taldaý kiredi. Kepildik berý týraly shartqa qol qoıylǵanǵa deıin ýákiletti kompanııa bas merdigermen shart jasasýǵa jáne «QTK» AQ men ınjınırıngtik uıymmen úshjaqty kelisimge qol qoıýǵa mindetti. Injınırıngtik uıym tehnıkalyq qadaǵalaýdy, qurylys-montaj jumystarynyń merzimi men kólemin baqylaýdy, sondaı-aq úleskerlerdiń qarajatyn maqsatty paıdalaný monıtorıngin júzege asyrady, – dedi ol OKQ alańyndaǵy baspasóz máslıhatynda.
Sondaı-aq ol barlyq aldyn ala rásimder aıaqtalǵannan keıin QTK men ýákiletti kompanııa arasynda kepildik berý týraly shart jasalyp, onda taraptardyń mindettemeleri men kepildik jaǵdaıyn taný sharttary bekitiletinin aıtty.
— Biryńǵaı operatordyń kepildigi úleskerge qosymsha múliktik kepilzatsyz-aq salynyp jatqan turǵyn úıge ıpotekalyq nesıe rásimdeýge, sondaı-aq «Otbasy banki» júıesiniń quraldary arqyly zeınetaqy jınaqtaryn paıdalanýǵa múmkindik beredi. Osylaısha, kepildik tetigi úleskerlerge senimdi quqyqtyq qorǵaýdy, qurylys qarjylandyrýynyń ashyqtyǵyn jáne qurylys salýshyda qarjylyq táýekelder týyndaǵan jaǵdaıda jobanyń aıaqtalýyn qamtamasyz etedi, – dedi Baqytjan Júnisbekov.
Onyń aıtýynsha, jańa mehanızmniń negizgi satylary mynandaı:
- Qurylys salýshy jobalyq-smetalyq qujattamany (JSQ) ázirleıdi.
- Bank qurylys salýshyny taldaıdy (qarjylyq jaǵdaıy, tájirıbesi, bedeli jáne t.b.).
- Bank arnaıy shot ashady.
- Qurylys salýshy qarajatqa kezeń-kezeńimen qol jetkizedi, bul belgili bir qurylys jumystary oryndalǵanyn rastaǵannan keıin júzege asady.
- Banktik kelisimshartqa qol qoıylǵannan keıin qurylys salýshyǵa úleskerlerdiń qarajatyn tartýǵa jergilikti atqarýshy organnan (JAO) ruqsat beriledi.
- Úleskerler qarajatty qurylys salýshyǵa tikeleı emes, bank shottaryna aýdarady.
- Bank qurylys kezeńderiniń oryndalýyn táýelsiz sarapshylar (tehnıkalyq qadaǵalaý uıymdary) arqyly baqylaıdy.
- Bank qurylys salýshyǵa qarajatty belgili bir kezeńder oryndalǵannan keıin aýdarady (qańqany turǵyzý, terezelerdi ornatý, ınjenerlik kommýnıkatsııalardy júrgizý jáne t.b.).
- Bank baqylaý fýnktsııalaryn aıaqtaıdy.
- Úleskerlerge menshik quqyǵy beriledi.
Qurylys kompanııalaryna jeńildikter bar
Bir qaraǵanda, zań talaby kúsheıip, endigi jerde qurylys salýshy kompanııalardyń tynysy tarylatyndaı kórinýi múmkin. Alaıda, mamandar bunyń bári qarjyny zańdy aınalymǵa salyp, qarjylyq ashyqtyqty qamtamasyz etý úshin jasalyp jatqanyn aıtady. Osy oraıda qurylys kompanııalaryn qarajatty zańdy jolmen tartýǵa yntalandyrý maqsatynda Biryńǵaı operator kepildigin alý talaptary jeńildetildi.
— Tájirıbege qoıylatyn talap 3 jyldan 2 jylǵa qysqardy, qurylys kólemi boıynsha talap respýblıkalyq mańyzy bar qalalar men astanada – 18 myń sharshy metrden 10 myń sharshy metrge, óńirlerde – 9 myń sharshy metrden 5 myń sharshy metrge deıin tómendetildi, – deıdi Baqytjan Júnisbekov.
Komıtet basshysynyń aıtýynsha, osyǵan deıin turǵyn úı qurylysyna úlestik qatysý tásili ózin halyqty baspanamen qamtamasyz etýdiń tıimdi tetigi retinde kórsete alǵan. Alaıda aǵymdaǵy syn-qaterler, sonyń ishinde qurylys salýshylardyń josyqsyz tájirıbesi, retteýdiń jetkiliksizdigi jáne aımaqtyq qurylys salýshylardyń zańdy úlestik naryqqa qatysýyna negizsiz kedergilerdiń bolýy zańnamalyq bazany jańartýǵa alyp kelgen. 31 tamyzda kúshine engen normalar negizinen osy túıtkildi máselelerdi retteý úshin ázirlengen.